Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối hay nhất (8 mẫu)

Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối hay nhất (8 mẫu)

Đề bài: Dàn ý phân tích bài thơ Mộ (Chiều tối) trong tập Ngục trụng nhật kí (Nhật kí trong tù) của Hổ Chí Minh.

Bài giảng: Chiều tối – Cô Thúy Nhàn (Giáo viên VietJack)

Dàn ý Phân tích bài thơ Chiều tối

Quảng cáo

Dàn ý – mẫu 1

1.Mở bài: Giới thiệu sơ lược về tác giả, nêu cảm nhận chung về tác phẩm

– Hồ Chí Minh là nhà cách mạng vĩ đại đồng thời là nhà thơ lớn của dân tộc bản địa. Ngục trung nhật kí ( Nhật kí trong tù ) là tác phẩm tiêu biểu vượt trội, được Bác viết trong thời hạn bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt tại Quảng Tây ( Trung Quốc ), từ mùa thu năm 1942 đến mùa thu 1943 .
– Mộ ( Chiều tối ) là bài thơ có giá trị nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ : Điều khác lạ là bài thơ được viết trong thực trạng người bị giải đi trên đường, với gông cùm xiềng xích, nhưng không phải là một lời than vãn xót xa. Trái lại, đó là một nét hoan ca về đời sống, về con người, biểu lộ tâm hồn rất là xinh xắn, nhân cách lớn lao của Hồ Chí Minh .

2. Thân bài

a. Hai câu đầu

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không

– Hai câu đầu vẽ nên một bức tranh nên thơ, yên bình của đời sống, chim bay về rừng tìm chốn trú ngụ, đám mây trôi lững lờ trên khung trời chiều, chỉ vài nét chấm phá, những bức họa ( trong bài thơ có họa ) của thơ xưa. Song, phong vị cổ thi ấy do thân thiện về bút pháp. Còn thực ra, đây vẫn là buổi chiều nay, với cảnh thật và người thật ( người tù – nhà thơ ) đang tận mắt nhìn ngắm .
Bức tranh cảnh sắc kia tuy đẹp và nên thơ nhưng vẫn có nét buồn. Quyện nghĩa là mỏi, chán, mỏi mệt. Tầm là tìm kiếm. Cánh chim sau ngày rong ruổi, trong cái giờ khắc của ngày tàn, mỏi mệt, phải trở về rừng đặng tìm kiếm chỗ trú. Cô là một mình, một mình. Mạn mạn là dài và rộng, không là trên khung trời dài, rộng bát ngát. Bản thân khung trời vẫn dài rộng như là triệu năm qua, nhưng đám mây đơn lẻ kia đã khiến nó càng trở nên mênh mang hơn. Hai câu thơ, theo đúng nghĩa đen cũng chỉ ra một cảnh buồn. Với người thông thường, thậm chí còn đang vui, trước cảnh ấy, lòng hẳn không sao tránh một xúc cảm man mác, bâng khuâng. Câu thơ khiến người ta liên tưởng đến một buổi chiều khác, trong thơ cổ :

Trời chiều bảng lảng bóng hoàng hôn,

Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn

Gác mái ngư ông về viễn phố

Gõ sừng mục tử lại cô thôn

Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi

Dặm liễu sương sa khách bước dồn

Kẻ chốn Chương Đài người lữ thứ,

Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn

( Cảnh chiều hôm – Bà Huyện Thanh Quan )

Quảng cáo

Buổi chiều xưa không tĩnh mịch, nhưng lòng người đã tím ngát nỗi buồn. Còn cảnh ở đây, vốn là đơn chiếc. Cảnh ấy nói hộ lòng người, hẳn đang buồn. Đúng thôi, ngay đến cánh chim kia, khi chiều tắt đã vội quay trở lại. Thế mà, giờ này, người tù mắt mờ, chân yếu, lại bị gông cùm, vẫn đang lê bước trên đường dài. Người đó không than vãn, do nhân cách vĩ đại, tuy nhiên ai không cảm được nỗi đau rất thật từ cảnh tình ấy ?

b. Hai câu cuối

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng

– Hai câu kết chuyển hướng hoạt động của hình tượng thơ. Ở trên, cảnh vật bát ngát, tĩnh mịch, ánh nắng ngày đang dần tắt, nhường chỗ cho bóng đêm ập xuống. Còn ở đây, dù không tả nhưng ai cũng biết, đất trời đã vào đêm, bóng tối len dày muôn nơi. Vậy, điều gì khiến người ta cảm nhận được từng bước tiến của thời hạn, cảm nhận thấy được ánh sáng và bóng tối ? Đó là cánh chim đơn lẻ bay về chốn cũ. Đặc biệt, đó là ánh rực hồng của lò than nơi xóm núi. Đây cũng là lối chấm phá, lấy ánh sáng tả bóng tối .
– Nhưng sự chuyển hướng đích thực của hình tượng thơ không chỉ có vậy. Nếu cảnh ở trên mang nét buồn của sự một mình, hoang vắng, thì cảnh ở đây, dù là đêm hôm nhưng ấm cúng, giàu sức sống. Đôi mắt của người nghệ sĩ ở cảnh trước khi phóng nhìn ra xa và lên cao, càng nhìn càng biến mất và trống trải. Khi đôi mắt ấy nhìn gần, đã phát hiện hình ảnh không ngờ :

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

– Vóc dáng người thôn nữ cùng với việc làm lao động có vẻ như là thường ngày ấy đã xua đi sự cô quạnh giữa miền sơn cước. Và, đến lúc việc làm đã xong, thì ánh sáng tràn ngập .

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

Trong bóng đêm, ánh sáng ấy càng có sức lan tỏa. Lòng người từng man mác buồn đã ấm lại cùng với ánh lửa kia. Đến đây thì sự hoạt động của hình tượng thơ được toàn vẹn .

Quảng cáo

3. Kết bài

” Mộ ” là bài thơ rất tiêu biểu vượt trội cho phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật thơ Hồ Chí Minh Khi sử dụng thể thơ luật Đường, tác giả đã vận dụng khá thuần thục bút pháp chấm phá để tả cảnh, lấy động tả tĩnh, đặc biệt quan trọng là lấy cảnh tả tình. Trong bài thơ, không có từ hay chi tiết cụ thể nói về chủ thể trữ tình, nhưng người đọc vẫn nhận ra đôi mắt, tấm lòng của con người ấy. Tuy nhiên, dù mang phong vị cổ xưa, đây vẫn là bài thơ văn minh. Chất văn minh thể hiện ở sự vận động hình tượng thơ, nhất là ở tấm lòng và tư tưởng của thi nhân. Dù bị gông cùm, xiềng xích, con người đó vẫn rất là thư thả tự tại, luôn quên mình để nhìn ngắm đời sống và rung động với từng biểu lộ, dù chỉ nhỏ nhoi, tinh xảo .

Dàn ý – mẫu 2

1. Mở bài:

– Giới thiệu tác giả, tác phẩm .

2. Thân bài:

a. Bức tranh vạn vật thiên nhiên rừng núi :
“ Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ ” :

– Hình ảnh cánh chim trời:
+ Trong thi ca xưa cánh chim bay lạc giữa không trung thường đại diện cho sự cô đơn, lạc lõng, mất phương hướng.
+ Trong Chiều tối cánh chim mang màu sắc hiện đại hơn khi nó có nơi chốn để về sau một ngày dài vất vả kiếm ăn, đó là tổ ấm hạnh phúc.
+ Tinh tế cảm nhận được sự mỏi mệt ẩn chứa trong từng nhịp vỗ cánh xuất phát từ tấm lòng đồng cảm của tác giả với cánh chim, như những người đồng cảnh ngộ.

” Cô vân mạn mạn độ thiên không ”

– Hình ảnh chòm mây trong văn học cổ điển:
+ Một trong những chất liệu quen thuộc trong thi ca cổ điển, bộc lộ tinh thần tự do, tự tại, phiêu bồng, thoát ly.
+ Bộc lộ sự cô đơn, lạc lõng của nhân vật trữ tình.

– Hình ảnh chòm mây trong thơ Bác:
+ Hai từ “mạn mạn” diễn tả sự chậm rãi trong cách di chuyển của chòm mây → Bước chân chậm rãi, ung dung.
+ Hai từ “thiên không” tức là bầu trời quang đãng, sạch sẽ, trong trẻo như chính tấm lòng người chiến sĩ cách mạng, không bị trói buộc giam cầm bởi những thứ tầm thường.
=> Nhấn mạnh và làm nổi bật tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường của Hồ Chí Minh trong chuỗi ngày bị giam cầm.

b. Hình ảnh con người trong lao động :

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Ma túc bao hoàn lô dĩ hồng”

– Hình ảnh cô gái xay ngô:
+ Con người trong lao động trở thành trung tâm của bài thơ.
+ Giản dị, đời thường nhưng lại bộc lộ sức sống mạnh mẽ, vẻ đẹp khỏe khoắn của tuổi trẻ trong công cuộc lao động.
→ Giữa hoàn cảnh khắc nghiệt, Người vẫn luôn hướng về cuộc sống, về con người với một tình yêu tha thiết.

“ Ma túc bao hoàn lô dĩ hồng ” :

– Khi cô gái vừa kết thúc công việc xay ngô thì lò than cũng đã rực hồng, đánh dấu sự chuyển đổi từ chiều tối sang tối hẳn.
– Từ “hồng” đã trở thành nhãn tự cho cả bài thơ hai mươi tám chữ.
+ Từ “hồng” dường như làm rực sáng cả bài thơ, xua đi cái không khí tối tăm, hiu quạnh miền rừng núi.
=> Đặc trưng thơ của Hồ Chí Minh: luôn tích cực và tươi sáng, luôn hướng về ánh sáng.
– Từ “hồng” còn chính là đại diện cho màu của lý tưởng cách mạng trong người chiến sĩ, ấm nóng, tràn đầy nhiệt huyết, sẵn sàng vượt qua nghịch cảnh tối tăm để vụt sáng. Ấy chính là chất thép ẩn hiện trong thơ Hồ Chí Minh, tinh tế và nhiều ý vị.

3. Kết bài:

Nêu cảm nhận chung .

Dàn ý – mẫu 3

1. Mở bài

– Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và yếu tố hiện đại, giữa tâm hồn của người chiến sĩ và thi sĩ luôn luôn được thể hiện một cách tinh tế, sâu sắc.
– Chiều tối là một trong những bài thơ tiêu biểu và độc đáo nhất.

2. Thân bài

– Hoàn cảnh sáng tác : Sáng tác vào cuối thu năm 1942, khi Hồ Chí Minh bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt giam và áp giải từ nhà lao Tĩnh Tây đến Thiên Bảo ( Trung Quốc ), trong một buổi chiều chuyển ngục .

– Bức tranh thiên nhiên núi rừng trong hai câu thơ đầu:
+ Hình ảnh cánh chim là thi liệu vốn rất quen thuộc trong thơ cổ, nhưng vào trong thơ Bác lại xem lẫn cả nét hiện đại. Cánh chim mỏi mệt, tìm chốn ngủ có sự tương đồng với tình cảnh của Bác.
+ Hình ảnh chòm mây trôi lơ lửng, cũng là thi liệu cổ điển, gợi sự ung dung, tự tại, nhưng đồng thời mang nét hiện đại bộc lộ tâm trạng của người tù (lẻ loi, cô đơn).

– Bức tranh cuộc sống sinh hoạt:
+ Vẻ đẹp của con người: Sự tươi trẻ khỏe khoắn của người thiếu nữ, vẻ đẹp của cuộc sống lao động bình dị => Quan điểm mỹ học mới về mối quan hệ giữa thiên nhiên và con người.
+ Vẻ đẹp của sự sống: Là sự kết hợp giữa nét vẽ cổ điển (lấy sáng tả tối, hình ảnh lò than rực hồng) và nét vẽ hiện đại (sự chuyển đổi thời gian, không gian, cảm giác).

3. Kết bài

– Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh: Lạc quan, hướng về sự sống và ánh sáng, lòng nhân ái gắn liền với lòng yêu thiên nhiên.
– Bút pháp gợi tả thiên nhiên, tả cảnh ngụ tình, kết hợp hài hòa các yếu tố cổ điển, hiện đại.

Dàn ý – mẫu 4

1. Mở bài

Bài thơ ” Chiều tối ” là một bài thơ tiêu biểu vượt trội cho phong thái thơ của Hồ Chí Minh .

2. Thân bài

* Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên thấm đẫm tâm trạng:
– Cánh chim trên bầu trời kia sau ngày dài kiếm ăn mỏi mệt, bay về tổ ấm của mình để nghỉ ngơi.
– Chòm mây lơ lửng trôi nhẹ nhàng, bình yên đến vậy mà sao gợi nỗi buồn mênh mang
– Không gian cao rộng
=> Phải chăng thiên nhiên ấy đang chất chứa nỗi lòng của người tù cách mạng đang một mình đơn độc giữa núi rừng bạt ngàn nơi đây, lấy cánh chim với đám mây kia làm người bạn tâm giao gửi gắm nỗi lòng

* Hai câu cuối: Bức tranh sinh hoạt của con người:
– Cảnh vật và con người hoà quyện vào nhau
– Một bức tranh sinh hoạt bình dị, đời thường mà khoẻ khoắn, gợi nét sinh động trong đời sống nhân dân.
– Chữ “hồng” trở thành nhãn tự của bài thơ.

3. Kết bài

Đọc bài thơ ” Chiều tối ” em càng thêm khâm phục Bác, càng trân quý tự do và hoà bình ngày hôm nay. Và tự hứa với lòng, dù trong khó khăn vất vả thử thách của đời sống vẫn không nản chí, giữ vững niềm tin sáng sủa và niềm tin tất thắng .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 1

” Nhật ký trong tù ” của Hồ Chí Minh được viết từ 2/8/1942 đến 10/9/1943 khi Người bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách vô cớ, đày đọa khắp những nhà lao tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc. Trong số 133 bài thơ ” Nhật ký trong tù ” có 1 số ít bài ghi lại những thời gian đáng nhớ trong ngày : Buổi sớm, Buổi trưa, Quá trưa, Chiều hôm, Chiều tối, Hoàng hôn, Nửa đêm … Mỗi bài là một nỗi niềm trong những tháng ngày ” ác mộng ” .
” Chiều tối ” ( Mộ ) là bài thất ngôn tứ tuyệt số 31 trong ” Nhật ký trong tù “. Bài thơ số 32 là bài ” Đêm ngủ ở Long Tuyền “. Vậy, bài ” Chiều tối ” ghi lại cảnh xóm núi lúc ngày tàn trên con đường từ Thiên Bảo đến Long Tuyền vào tháng 10/1942 .
Đây là nguyên tác bài thơ :

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không,
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”.

Một cái nhìn man mác, một thoáng tham vọng thầm kín về một mái ấm, một chỗ dừng chân … của nhà thơ trên con đường lưu đày khổ ải muôn dặm, được hé lộ qua bài thơ, đọc qua tưởng như chỉ tả cảnh chiều tối nơi xóm núi lạ lẫm .
Hai câu đầu tả khung trời lúc ngày tàn. Hai nét vẽ ” động ” cánh chim mỏi mệt ( quyện điểu ) bay về rừng xa, tìm cây trú ẩn, một áng mây đơn độc, một mình ( cô vân ) đang lững lờ trôi ( mạn mạn ). Câu trúc hai câu thơ đăng đối, âm điệu thơ nhẹ, thoáng buồn. Người chiến sỹ bị lưu đày ngước mắt nhìn khung trời, dõi theo cánh chim bay và áng mây trôi nhẹ mà lòng man mác. Rất tinh xảo, nét vẽ ngoại cảnh đã thoáng hiện tâm cảnh. Câu thơ dịch của Nam Trân tuy chưa bộc lộ được chữ ” cô ” trong ” cô vân ” nhưng khá hay :

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không”.

Hai câu thơ 1, 2 mang vẻ đẹp cổ xưa : tả ít mà gợi nhiều chỉ 2 nét phác họa ( chim bay, mây trôi ) mà gợi lên cái hồn cảnh vật, ngày tàn, màn đêm buông xuống dần, tạo vật như đang chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi, stress. Nghệ thuật lấy điểm vẽ diện, lấy động tả tĩnh được vận dụng phát minh sáng tạo. Nhìn chim bay, mây trôi mà cảm thấy khung trời bát ngát hơn, cảnh chiều tối dịu dàng êm ả, yên bình hơn. Cảnh chiều tối ở xóm núi này còn mang tính ước lệ, nó lan rộng ra liên tưởng và xúc cảm thẩm mỹ và nghệ thuật trong tâm hồn mỗi tất cả chúng ta, … nhớ về một cánh chim bay trong ” Truyện Kiều ” : ” Chim hôm thoi thót về rừng ” ; nhớ đến một cánh chim bay mỏi và hình ảnh người lữ thứ trong chiều sương lạnh nhớ nhà :

“Ngàn mai gió cuốn, chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa, khách bước dồn

( Chiều hôm nhớ nhà )
Trở lại bài ” Chiều tối “, áng mây cô đơn lẻ loi đang lơ lửng, trôi nhẹ trên khung trời là hình ảnh ẩn dụ về người lưu đày trên con đường khổ ải xa lắc ! Ngôn ngữ thơ hàm súc, biểu cảm, vừa tả cảnh vừa tả tình, thoáng nhẹ mà đầy ấn tượng, dư ba .
Tiếp theo câu cuối 3 – 4 từ cảnh khung trời tác giả nói về đời sống con người nơi núi. Thiếu nữ và lò than hồng là TT của bức tranh này :

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”.

Một nét vẽ tươi tắn, bình dị, đáng yêu : Thiếu nữ xóm núi đang xay ngô. Ba chữ ” ma bao túc ” ở cuối câu ba được lấy lại ” bao túc ma hoàn … ” ở đầu câu 4, động tác uyển chuyển xay ngô, vừa miêu tả sự hoạt động vòng tròn của cái cối đá xay ngô thủ công bằng tay. Đức tính cần mẫn của thiếu nữ xóm núi được cảm nhận và trân trọng. Nghệ thuật điệp ngữ liên hoàn đã làm cho thơ liền lạc và có về nhạc điệu. Câu thơ địch : ” Cô em xóm núi xay ngô tối “, với 2 chữ cô em đã làm lạc phong thái thơ Hồ Chí Minh ; chữ ” tối ” thêm vào đã làm cho ý thơ lộ, còn đâu nữa ý tại ngôn ngoại trong bài thơ chữ Hán này ?
Sự vật như nối liếp theo dòng chảy thời hạn mà Open : Khi ngô xay xong than đã rực hồng, sáng bừng lên, vô cùng ấm cúng. Khi màn đêm đã bao mịt mùng, lò than đỏ rực lên, cảnh vật ấy lôi cuốn tâm lý người tù đang bị giải đi. Buồn biết bao cảnh nhà bếp lạnh tro tàn ! ấm cúng biết bao một ngọn đèn, một nhà bếp hồng trong đêm lạnh. Hình ảnh thiếu nữ xóm núi xay ngô và lò than rực hồng tượng trưng cho một mái ấm sum vầy mái ấm gia đình, nó đã làm vơi đi bao nỗi đơn độc tĩnh mịch. Hướng về một cảnh hoạt động và sinh hoạt dân dã bình dị : thiếu nữ xay ngô, dõi nhìn nhà bếp lửa, lò than rực hồng, khi chân tay mang nặng xiềng xích, bị giải đi trong chiều tối, Bác đã tìm thấy nơi phụ thuộc tâm hồn mình. Hình như nỗi đơn độc, một mình, lạnh lẽo bị xua tan. Một thoáng tham vọng thầm kín về một mái ấm mái ấm gia đình đã đến với nhà thơ trên con đường đi đày xa xứ trong màn đêm buông xuống. Cảm hứng thơ dào dạt chất nhân bản. Cái bình dị mà đầy chất thơ. Chất thơ ấy là hồn người và tình người. Hai nét vẽ về thiếu nữ xay ngô và lò than rực hồng là hai nét vẽ bình dị, ấm cúng, khoẻ và tươi tắn, làm thơ Bác có sự hoà hợp giữa sắc tố cổ xưa và chất tân tiến vẻ trung bình dị .
Nhiều bài thơ khác cho thấy trên con đường khổ ải, lưu đày người chiến sỹ cách mạng trong ” Nhật ký trong tù ” hầu hết ít cảm thấy đơn độc, tâm hồn luôn luôn gắn bó với nhịp sống, làm chủ thực trạng và sáng sủa yêu đời. Trong cảnh hoàng hôn gió rét căm, vượt lên gian nan. Người xúc động hướng tới một tiếng chuông chùa, một tiếng sáo mục đồng mà mạnh bước :

“Gió sắc tựa gươm mài đá núi,
Rét như dùi nhọn chích cành cây
Chùa xa chuông giục người nhanh bước,
Trẻ dẫn trâu về tiếng sáo bay”.

( Nam Trân dịch )
Có lúc trong cảnh bị cùm trói ” Thừa cơ rét rệp xông vào đánh ” mà Người vẫn ” thoát ngục ” tìm được một chút ít niềm vui nâng đỡ tâm hồn mình : ” Oanh sớm, mừng nghe hót xóm gần ” ( Đêm ngủ ở Long Tuyền ). Điều đó cho thấy, sự sống và tự do là khát vọng của Người. Thiên nhiên và con người hiện hữu trong thơ Bác bằng những nét vẽ đẹp, bình dị, đáng yêu, đó là sự sống mà Bác gắn bó, mến yêu suốt đời .
” Chiều tối ” – một bài thơ đáng yêu : sắc tố cổ xưa hàm súc phối hợp với đặc thù tươi tắn, văn minh, bình dị. Tứ thơ hoạt động từ cảnh đến tình, từ trong bóng tối đến sự sống, đến ánh sáng và tương lai. Nét vẽ tinh xảo, biểu lộ một hồn thơ ” bát ngát tình “. Bài thơ thấm đượm một tình yêu bát ngát so với tạo vật và con người. Trong đoạ đầy khó khăn, tâm hồn Bác vẫn dào dạt sự sống .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 2

Hồ Chí Minh là một cái tên mà tổng thể con dân Nước Ta đều ghi tạc trong tim với một lòng yêu quý, kính trọng vô bờ bến. Trong quy trình tìm lại tự do cho dân tộc bản địa, Bác đã phải chịu rất nhiều khổ cực, gian khó, đã rất nhiều lần bị bắt giam, chuyển từ nhà tù này sang nhà tù khác, bị đánh đập, tra tấn dã man. Tuy nhiên, trong thực trạng khó khăn vất vả ấy, ở Người vẫn ánh lên một ý thức sáng sủa, một niềm tin vào một ngày mai tươi đẹp. Bài thơ ” Chiều tối ” nằm trong tập thơ ” Nhật kí trong tù ” đã biểu lộ được phần nào ý thức ấy của Người. Bài thơ chỉ đơn thuần là tả lại cảnh nơi thôn dã vào một buổi chiều tối, thế nhưng chứa đựng trong đó là một tham vọng tự do cho bản thân, tham vọng được quay trở lại quê nhà để liên tục thiên chức của mình .
Bài thơ được sáng tác khi Bác bị giải từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo. Bức tranh chiều tối được nhìn qua cặp mắt của người tù tay đeo gông chân vướng xiềng :

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không.”

Dịch thơ :

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.”

Buổi chiều thường là lúc sum vầy, nhưng cũng là khi con người ta thấy vô cùng đơn độc nếu không có một chốn để về. Cánh chim mỏi sau một ngày kiếm ăn cũng đã bay về tổ của mình. Trên không trung chỉ còn lững lờ một chòm mây. Giữa vạn vật thiên nhiên bát ngát hùng vĩ, con người và cảnh vật đều như dừng lại, chỉ có chòm mây ấy vẫn nhẹ nhàng trôi, càng làm điển hình nổi bật lên sự yên ắng, êm ả dịu dàng của buổi chiều tối nơi rừng núi. Chòm mây ấy cũng giống như Bác, đang trong tình cảnh tù tội, vẫn phải cô độc bước tiến. Chòm mây đơn độc, lặng lẽ, Bác cũng lặng lẽ, đơn độc. Tuy thế, phải là một người có lòng yêu vạn vật thiên nhiên, phải có một tâm thái thư thả, bình tĩnh, sáng sủa, vượt lên mọi gông cùm về thể xác để ngắm vạn vật thiên nhiên, hòa mình với vạn vật thiên nhiên như thế. Thân xác mỏi rã rời vì phải đi cả ngày đường khó khăn vất vả, nhưng Bác vẫn dõi mắt theo cánh chim về tổ, tầng mây lững lờ trôi lúc chiều về .
Tuy chỉ hai câu thơ bảy chữ, nhưng cũng đã khiến cho người đọc tưởng tượng ra được cảnh chiều muộn nơi rừng núi thật bát ngát, âm u, vắng vẻ, quạnh quẽ. Đồng thời, cũng nói lên niềm mong ước quay trở về với quê nhà, ước mong được tự do như đám mây kia .
Trong khung cảnh vạn vật thiên nhiên bát ngát, đượm nét buồn lúc chiều muộn nơi rừng núi, bỗng Open con người :

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.”

     Dịch thơ:

“Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.”

Giữa cảnh buồn của vạn vật thiên nhiên như trong thơ cổ, cô sơn nữ hiện lên như một điểm sáng, làm cho cả bức tranh trở nên sinh động, sung sướng hơn. Đó chính là nét cố điển mà tân tiến trong thơ của Hồ Chí Minh. Bức tranh vừa có người, vừa có hoạt động giải trí trẻ trung và tràn trề sức khỏe của con người trong đó. Đó chính là nét đẹp, nét đáng quý của người dân lao động. Cô gái đang miệt mài xay ngô bên lò than rực hồng để chuẩn bị sẵn sàng bữa tối. Ở đây, bản dịch thơ không bảo vệ được nghệ thuật và thẩm mỹ của bản chữ Hán. Bác đã lặp lại hai chữ ” bao túc ” ở cuối câu thứ ba và đầu câu thứ tư, như những vòng xoay tiếp nối đuôi nhau nhau của cô gái, như sự tuần hoàn của thời hạn, trời đã tối, tối dần. Bức tranh vừa ấm cúng bởi cảnh tượng lao động khỏe mạnh của người thôn nữ lao động, vừa bởi cái ánh hồng của bếp lò. Đó chỉ là một thứ niềm hạnh phúc bình dị, vậy mà Bác vẫn gạt bỏ hết những đau đớn, stress về thân xác để cảm nhận được .
Nhà văn Nam Cao đã viết : ” Khi người ta đau chân, người ta không còn tâm lý đâu để nghĩ đến người khác được “, để nói rằng, con người ta thường có xu thế lo cho những đau khổ của bản thân. Thế nhưng, ở Bác Hồ – một người khi nào cũng lo nỗi lo của dân tộc bản địa, của quốc gia – vậy mà cũng vẫn luôn chăm sóc đến những thứ li ti nhất, bình dị nhất. Đó chính là nhân cách cao đẹp của vị lãnh tụ vĩ đại của tất cả chúng ta .
Bài thơ ” Chiều tối ” là một bài thơ tiêu biểu vượt trội cho nét đẹp cổ xưa và văn minh trong thơ Hồ Chí Minh. Bài thơ chỉ đơn thuần là tả về cảnh sắc vạn vật thiên nhiên và con người nơi xóm núi khi chiều muộn, đồng thời, cũng chứa đựng trong đó nỗi niềm ước mong được tự do, được đoàn viên của Người. Đồng thời, ở Bác, tất cả chúng ta vẫn luôn thấy ánh lên một vẻ đẹp của niềm tin quên mình, của một trái tim giàu lòng yêu thương luôn biết chăm sóc đến những điều bình dị nhất .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 3

quản trị Hồ Chí Minh là một nhà cách mạng, một người chiến sỹ quốc tế luôn mang trong mình tình yêu quê nhà quốc gia và khát khao giải phóng dân tộc bản địa. Cả cuộc sống Bác dành cho sự nghiệp cách mạng không chỉ vậy Bác còn là một nhà văn hóa lớn có nhiều góp phần trong nghành nghề dịch vụ văn chương. Cảm hứng thi sĩ đến bất kể khi nào với người chiến sỹ cộng sản dù cho khi bị giam bắt, tù đày nhưng không hề nhốt được tâm hồn của Người. Bài thơ “ Chiều tối ” là tác phẩm được sáng tác khi Bác bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ nhưng vẫn bộc lộ tình yêu vạn vật thiên nhiên, con người và niềm tin sáng sủa, có niềm tin vào tương lai tươi đẹp của Hồ Chí Minh .
Vào tháng 8 năm 1942 Bác sang Trung Quốc để tranh thủ sự ủng hộ quốc tế, sau nửa tháng đi bộ đến Túc Vinh tỉnh Quảng Tây và bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt giam trong suốt mười ba tháng, những tháng ngày bị tù đày ấy Bác đã sáng tác tập thơ “ Nhật kí trong tù ” bằng chữ Hán với số lượng 134 bài. Trong đó bài thơ “ Chiều tối ” là bài số 31 khi Người bị thiên chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây sang nhà lao Thiên Bảo năm 1942. Trong khoảnh khắc chiều tà bát ngát cùng với tâm hồn thi nhân đã tạo cảm hứng để người tù sáng tác gửi gắm vào thơ ca tâm trạng, tình cảm của mình. Nổi lên trong bài thơ là hình ảnh vạn vật thiên nhiên và con người lao động nơi đất khách quê người .
“ Chiều tối ” được viết bằng chữ Hán theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Hai câu thơ đầu Bác đặc tả cảnh vạn vật thiên nhiên núi rừng với hai hình ảnh tiêu biểu vượt trội cánh chim mỏi mệt và đám mây đơn độc :

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”

Dịch :

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không

Với bút pháp chấm phá điểm nhãn, ước lệ tượng trưng mang đậm chất cổ xưa của thi pháp phương Đông Bác đã khắc họa hình ảnh cánh chim mỏi mệt đang bay tìm chốn ngủ. Đó là cụ thể gợi khoảng trống bát ngát, gợi ý niệm thời hạn buổi chiều đã về. Trong thơ ca không ít lần ta có phát hiện hình ảnh cánh chim ấy là “ Truyện Kiều ” của Nguyễn Du có viết : “ Chim hôm thoi thót về rừng ” hay của bà Huyện Thanh Quan : “ Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi ” rồi trong “ Tràng Giang ” của Huy Cận là hình ảnh “ Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều xa ”. Từ “ quyện ” trong câu thơ mang nghĩa mỏi mệt chỉ tâm thế sống sót của con người, là định ngữ cho danh từ “ điểu ”, được dùng để đặc tả cho hình ảnh cánh chim. Cánh chim ở đây không riêng gì được Bác quan sát trong sự hoạt động mà còn được cảm nhận từ bên trong là “ Chim mỏi ”. Nhà thơ đã dùng cái hữu hạn của cánh chim để nói cái vô hạn của khung trời. Trong khoảng chừng trời bát ngát ấy chỉ có cánh chim nhỏ nhoi bay với đôi cánh căng thẳng mệt mỏi. Bác đã sử dụng bút pháp tả cảnh ngụ tình, tả hoạt động giải trí của tự nhiên để gợi thân phận, tâm trạng của mình. Ở đây vừa có sự trái chiều vừa có nét tương đương. Đối lập là nếu con chim bị lạc đàn, bay mỏi sau một ngày kiếm ăn khó khăn vất vả nhưng vẫn tự do tự do vào rừng tìm chốn ngủ còn nhà thơ vẫn bị kìm kẹp, giam giữ. Tương đồng tâm trạng giữa người tù và cánh chim chiều. Phải chăng sau một ngày đi đường dài cổ đeo gông chân vướng xiềng Bác đã thấm mệt nên nhìn cánh chim bay Bác cũng cảm nhận được điều ấy, Bác cũng muốn được nghỉ ngơi sau ngày tù dài lê bước “ Năm mươi ba cây số một ngày / Áo mũ dầm mưa rách nát hết giày ”. Cội nguồn của sự đồng điệu ấy là tình yêu vô bờ mà Bác dành cho sự sống của vạn vật .
Không chỉ vậy Người còn quan sát thấy hình ảnh đám mây trôi chầm chậm trên nền trời bát ngát, bát ngát gợi ý niệm lữ thứ, đơn độc. Đây cũng là một thi liệu rất quen thuộc trong thơ xưa. Thôi Hiệu đã từng viết : “ Bạch vân thiên tải không du du ” ( Ngàn năm mây trắng giờ đây còn bay ) hay đó là đám mây trong xanh trong thơ Nguyễn Khuyến với câu “ Tầng mây lơ lửng trời trong xanh ”. Tuy nhiên mây trong thơ Bác không gợi sự vĩnh viễn mà mang tâm trạng đơn độc, một mình của người khách do dự không biết tương lai sẽ đi đâu về đâu nhưng trong bản dịch chưa thực sự lột tả được ý nghĩa của từ “ cô ”. Chỉ với vài nét đặc tả, chấm phá lấy linh hồn của vạn vật thiên nhiên mà vẽ nên một bức tranh buổi chiều tối ảm đạm, yên ả. Cánh chim và đám mây đã từng Open trong thơ Lý Bạch : “ Chúng điểu cao phi tận / Cô vân độc khứ nhàn ”. Đó là nét cổ xưa mà Hồ Chí Minh thừa kế tinh hoa văn hóa nhân loại bộc lộ mong ước được tự do, được nghỉ ngơi như cánh chim, như đám mây trên trời cao .
Trong hai câu thơ đầu chỉ đặc tả cảnh vạn vật thiên nhiên nhưng ẩn đằng sau lớp ngôn từ đó là tư thế và tâm hồn của thi nhân. Ta không thấy có chân dung của người tù khổ ải mà chỉ thấy phong thái thư thả, thanh nhã của thi nhân mặc khách dù chân vướng xiềng lê từng bước trên đường đi, cảnh chiều bát ngát rợn ngợp nhưng tâm hồn Bác vẫn hướng về vạn vật thiên nhiên, quát sát từng chi tiết cụ thể hoạt động của cảnh vật. Nếu không phải là một tình nhân vạn vật thiên nhiên tha thiết, một con người có nghị lực khác thường, bản lĩnh kiên cường vượt lên trên thực trạng làm thế nào có được sự tự do về ý thức. Nhà lao, xiềng xích hoàn toàn có thể nhốt thân thể Bác chứ không hề trói buộc được tâm hồn thi nhân .
Trên nền cảnh của vạn vật thiên nhiên hình ảnh con người bỗng hiện lên trong thơ Bác. Con người ở đây là thiếu nữ đang lao động giữa chốn núi rừng bát ngát như một điểm sáng làm cho bức tranh đời sống trở nên có hồn có thần sắc vui mắt hơn :

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng”

(Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng)

Hình ảnh con người và đời sống được tiếp nối đuôi nhau hiện lên qua hai câu thơ. Thiếu nữ ở đây là người con gái ( bé gái ) trong lứa tuổi dưới thanh nữ chứ không phải như bao bài phân tích khác là cô gái. Hình ảnh bé gái đang xay ngô trong đêm hôm là để hô ứng với cánh chim đơn độc, một mình bên trên cô độc đối lập với cối xay. Ngòi bút của Bác hướng đến sự hoạt động của con người. Đây là một nét văn minh, mới mẻ và lạ mắt trong thơ Hồ Chí Minh. Thiếu nữ miền sơn cước toát giữa núi rừng bát ngát không những không bị hòa tan với vạn vật thiên nhiên mà điển hình nổi bật chói lòa trong khoảng trống ấy. Không giống như những bài phân tích khác tôi nhận thấy qua cấu trúc liên miên đối ở những từ “ ma bao túc ” câu trên và “ bao túc ma hoàn ” câu dưới cho thấy con người ở đây đang phải lao động khó khăn vất vả, nặng nề, triền miên, lê dài trong đêm. Trong mạch hoạt động của của thời hạn ở nguyên tác không hề nhắc đến chữ “ tối ” nhưng với bản dịch thơ người dịch cho thêm vào làm mất đi sự mê hoặc của ý thơ, khiến cho câu thơ mất đi nét đẹp của ý tại ngôn ngoại không cần nhắc đến nhưng vẫn hiện ra là một đêm hôm bao trùm. Trong câu thơ “ Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng ” theo tôi đó là sự tiếp nối đuôi nhau việc làm, kết thúc một việc làm lại mở ra một việc làm mới, nhà thơ đã dùng hình ảnh nhà bếp lửa được đốt lên để nói sự hoạt động của thời hạn. Từ lâu nay hầu hết mọi người đều hiểu theo nghĩa là hồng tính từ, làm sáng rực lên hình ảnh con người trong đêm nhưng theo nguyên tác chữ Hán đó hồng của động từ mang ý nghĩa hành vi là đốt để so với từ “ ma ” ( xay ). Đây là hiện tượng kỳ lạ đồng âm trong tiếng Hán, nếu không cẩn trọng khám phá sẽ khiến cho mọi người nhầm lẫn với ý nghĩa khác. Qua hình ảnh con người trong đêm cho thấy đời sống nơi đây cơ cực, khó khăn vất vả khiến cho tác giả đồng cảm, đồng điệu. Bác đã dùng vòng xoay của cối xay để nói lên tâm trạng nặng nề của mình, dùng hình ảnh bé gái để nói lên cảm nhận đời sống. Nam Cao đã từng viết : “ Khi người ta đau chân, người ta không còn tâm lý đâu để nghĩ đến người khác ” nhưng so với Hồ Chí Minh thì đi ngược lại với điều đó. Bác là một con người có tấm lòng thương mến đồng loại đến vô cùng không chỉ là so với nhân dân Nước Ta mà còn là biết bao những con người cơ cực trên hành tinh này. Đúng như Tố Hữu đã từng viết : “ Bác ơi tim Bác bát ngát thế / Ôm cả nước nhà mọi kiếp người ” .
Bài thơ là thành công xuất sắc của nghệ thuật và thẩm mỹ phối hợp hài hòa giữa bút pháp cổ xưa và sự cải cách tân tiến trong ý thơ. Đặc biệt là chữ “ hồng ” ở cuối bài thơ được coi là nhãn tự, là con mắt thần của tác phẩm mang ý nghĩa thâm thúy được Hoàng Trung Thông nhận xét rằng : “ Với một chữ ” hồng “, Bác đã làm sáng rực lên hàng loạt bài thơ, đã làm mất đi sự căng thẳng mệt mỏi, sự uể oải, sự vội vã, sự nặng nề đã diễn ra trong ba câu đầu, đã làm sáng rực lên khuôn mặt của cô em sau khi xay xong ngô tối ”. Đồng thời chữ “ hồng ” ấy cũng bộc lộ cho niềm tin, kỳ vọng của Bác vào một tương lai tươi tắn ở ngày mai, đó là điều đáng quý, đáng trân trọng. Dù ở trong thực trạng ngục từ nhưng con người ấy không khi nào chịu khuất phục trước thực trạng, số phận. Trong thơ Hồ Chí Minh luôn có sự hoạt động từ bóng tối ra ánh sáng, từ hồng được Open rất nhiều lần như trong bài “ Tảo giải ” hiện lên : “ Phương Đông màu trắng chuyển sang hồng / Bóng tối đêm tàn sớm sạch không ” hay có câu Bác viết : “ Trong ngục giờ đây còn tối mịt / Ánh hồng trước mặt đã bừng soi ” đó là sự sáng sủa, niềm tin của Bác vào con đường cách mạng nước nhà, vào đời sống tốt đẹp hơn ở tương lai .
Như vậy chỉ với 28 câu thơ thất ngôn tứ tuyệt được phối hợp hòa giải giữa chất cổ xưa và tân tiến, giữa tâm hồn thi sĩ với trái tim thép người chiến sỹ, bài thơ đã làm xúc động người đọc trước ý thức sáng sủa, yêu đời, yêu tha thiết đời sống và sự cảm thông, thương mến con người của vị cha già dân tộc bản địa. Con người Bác là tấm gương sáng để cho biết bao thế hệ đồng bào Nước Ta học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 4

Hồ Chí Minh được trái đất biết đến không chỉ là một vị lãnh tụ kiệt xuất của dân tộc bản địa Nước Ta mà còn được biết đến như một nhà văn, nhà thơ lớn của thế kỷ XX. Ngoài văn chính luận, người còn để lại cho đời một sự nghiệp thơ ca đáng trân trọng. Trong đó điển hình nổi bật nhất là tập thơ Nhật ký trong tù. Tập thơ này như một cuốn nhật ký bằng thơ ghi lại những chặng đường giải lao đầy nguy hiểm khó khăn vất vả của người tù. Nhưng bằng bản lĩnh thép, ý thức thép Người đã vượt qua thực trạng tù đày để hướng về ánh sáng. Bài thơ Chiều tối là một trong những sáng tác tiêu biểu vượt trội nhất của tập Nhật ký trong tù :

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”

Tháng 8/1942, Bác Hồ sang Trung Quốc để tranh thủ sự viện trợ của bè bạn quốc tế về cuộc cách mạng ở Nước Ta. Sau mười lăm ngày đi bộ khi vừa tới thị xã Túc Vinh, tỉnh Quảng Tây, Người bị chính quyền sở tại Tưởng Giới Thạch bắt giam vô cớ và bị ” mười bốn trăng tê tái gông cùm ” trong gần ba mươi nhà lao của tỉnh Quảng Tây. Trong thời hạn này Người đã sáng tác tập thơ Nhật ký trong tù gồm 134 bài thơ bằng chữ Hán. Bài thơ ” Mộ ” ( Chiều tối ) được xem là áng thơ tuyệt bút, được Người làm trên đường chuyển lao từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo .
Bài thơ mở màn bằng bức tranh vạn vật thiên nhiên buổi chiều tà trên đường Bác bị giải lao. Chỉ vài nét chấm phá, hai câu đầu của bài thơ đã để lại một tiểu hoạ về cảnh vạn vật thiên nhiên vùng sơn cước ở thời gian ” chiều tối ” .

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không”

Thiên nhiên hiện lên với hai nét chấm phá : cánh chim và áng mây mang sắc tố cổ thi rõ nét. Hai hình ảnh ấy tạo nên bầu khoảng trống khoáng đãng, cao rộng, bộc lộ điểm nhìn lên của tác giả ” luôn ngẩng cao đầu trong thực trạng tù đày “. Buổi chiều ấy có vẻ như ta đã phát hiện đâu đó trong thơ xưa : ” Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà ” hay ” Chiều tà bảng lảng bóng hoàng hôn ” ( Bà Huyện Thanh Quan ). Cánh chim và chòm mây vốn là những thi liệu rất quen thuộc trong thơ cổ thường dùng để miêu tả cảnh chiều tối như một bút pháp miêu tả thời hạn. Lý Bạch trong bài thơ Độc tọa Kính Đình san cũng đã từng viết :

Chúng điểu cao phi tận
Cô vân độc khứ nhàn

(Chim trời bay đi mất
Mây lẻ trôi một mình)

Điều mới mẻ và lạ mắt ở đây là nếu như trong thơ cổ, cánh chim thường bay về chốn vô tận vô cùng, vô định, gợi cảm giác xa xăm, phiêu dạt, chia lìa, mang cái buồn thương u uẩn thì cánh chim trong thơ Bác lại thân thiện yêu thương hơn khi nào hết. Nó chỉ là cánh chim tìm về tổ ấm sau một ngày dài mỏi mệt kiếm ăn. Cái hay nằm ở chỗ, nhìn cánh chim bay mà thấy được ” quyện điểu “, thấy được trong dáng bay của cánh chim có sự mỏi mệt của nó. Nghĩa là nhà thơ nhìn thấy được sự hoạt động bên trong của cánh chim kia. Đây chính là tình cảm nhân đạo của Hồ Chí Minh. Cái nhìn ấy bộc lộ tình cảm nhân ái bát ngát của Người so với cảnh vật. Đúng như Tố Hữu đã từng viết ” Bác ơi tim Bác mênh thống thế / Ôm cả nước nhà mọi kiếp người “. Qua đó ta thấy thêm một nét nghĩa mới : người tù có vẻ như cũng đồng cảm với cánh chim kia, Người như cũng muốn được dừng chân sau một ngày đày ải ” Năm mươi ba cây số một ngày / Áo mũ dầm mưa rách nát hết giày ” .
Cùng với ” Quyện điểu quy lâm “, là ” Cô vân mạn mạn “. Bài thơ dịch khá uyển chuyển, nhưng đã làm mất đi vẻ một mình, trôi nổi, lững lờ của đám mây. Người dịch đã bỏ sót chữ ” cô ” và chưa bộc lộ được hết nghĩa của hai từ láy ” mạn mạn “. Căn cứ vào phần nguyên âm ta thấy, hình ảnh đám mây đơn độc, một mình đang chầm chậm trôi qua khung trời. Nó không chỉ làm cho khung trời thêm cao, thêm khoáng đãng mà còn gợi lên nỗi buồn bâng khuâng của người tù trên đất khách quê người. Nhưng buồn mà không bi lụy, không hiu hắt như trong thơ cổ xưa. Mặc dù câu thơ dịch : ” Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không ” chưa được sát nghĩa nhưng dù sao cũng thấy cái hay riêng của nó. Chòm mây trôi nhẹ nhàng, nhàn tản như chính tâm hồn người tù chiến sỹ thư thả tự tại, bị giải tù mà như đang thưởng ngoạn cảnh trời chiều và thả tâm hồn thi sĩ chứ không còn là cảnh tù đày căng thẳng mệt mỏi nữa. Qua đó ta thấy tác giả không hề để lộ cái stress, đơn độc của chính mình. Đó chính là niềm tin thép vĩ đại của người tù – thi sĩ Hồ Chí Minh .
Nhìn chung, hai câu đầu bài thơ có phảng phất nỗi buồn của lòng người, của tâm trạng người tù nhưng cảnh buồn mà không chút bi lụy. Thạc sĩ Nguyễn Đức Hùng nhận xét rằng ” Những buổi chiều như vậy, đâu có thiếu trong văn chương cổ kim ; nhưng nếu cảnh ấy qua cái nhìn của một Lý Bạch tiêu diêu, một Khuất Nguyên u uất chắc như đinh sẽ đầy ảm đạm, thê lương. Còn ở đây, nếu không rõ nguồn gốc, nhiều người sẽ lầm tưởng ” Mộ ” là bài thơ của thời Thịnh Đường ” .
Cảnh chiều tà nơi vùng sơn cước có chút hiu hắt tĩnh mịch gợi lên cái bâng khuâng man mác trong lòng người đọc nhưng sự biến chuyển của hai câu sau nhanh gọn xóa đi cái hiu hắt vốn có của núi rừng. Đó chính là lúc mà đôi mắt yêu thương và trái tim nhân ái bát ngát của Người phát hiện vẻ đẹp của con người lao động :

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng”

Sinh thời Hồ Chí Minh chỉ có một ao ước lớn : ” Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc là làm thế nào cho nước ta được trọn vẹn độc lập, dân ta được trọn vẹn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học tập “. Nghĩa là ao ước của Người luôn hướng về nhân dân, nhân dân ở đây không chỉ hiểu là dân tộc bản địa Nước Ta ta mà còn là nhân dân cần lao trên quốc tế. Đó chính là tinh thần nhân đạo cao quý của Quốc tế cộng sản .
Câu thơ nguyên bản ” Sơn thôn thiếu nữ ” dịch là ” Cô em xóm núi ” đứng trên bình diện nghĩa của từ thì không có gì sai. Nhưng câu thơ dịch đã không biểu lộ được cái nhìn trân trọng của nhân vật trữ tình so với con người ; giọng điệu sang chảnh của câu thơ nguyên tác không hiện hữu trong lời thơ dịch. Người phụ nữ đã nhiều lần xuất hiện trong thơ chữ Hán, nhưng phần nhiều họ đều thuộc giới thượng lưu hoặc chí ít cũng thân thiện với giới thượng lưu. Phần lớn người phụ nữ trong cổ thi đều mang nỗi buồn thương man mác vì cuộc chiến tranh sinh ly tử biệt hay lỡ dở tình duyên, Vương Xương Linh đời Đường từng viết Khuê oán :

“Khuê trung thiếu phụ bất tri sầu,
Xuân nhật ngưng trang thượng thúy lâu.
Hốt kiến mạch đầu dương liễu sắc,
Hối giao phu tế mịch phong hầu.”

Dịch thơ

“Cô gái phòng the chửa biết sầu
Ngày xuân trang điểm dạo lên lầu
Đầu đường chợt thấy tơ xanh liễu
Hối để chồng đi kiếm tước hầu.”

Cái mới ở đây là cũng viết về hình ảnh người phụ nữ nhưng thơ Bác lại viết về người dân lao động với cái nhìn trân trọng yêu thương mang niềm vui của tấm lòng nhân đạo. Hai chữ ” thiếu nữ ” gợi lên vẻ tươi tắn, tươi tắn của cô gái cùng với hoạt động giải trí xay ngô đã làm hiện lên vẻ đẹp mạnh khỏe, uyển chuyển trong lao động. Hình ảnh này đã làm rối loạn cả buổi chiều cô quạnh mang đến cho bức tranh thơ sức sống và niềm vui lan tỏa. Có lẽ cũng chính vì thế mà có một nhà phê bình nào đó từng nhận xét rằng ” Không rõ trước Hồ Chí Minh đã có một ” sơn thôn thiếu nữ ” thực sự là người lao động bước vào quốc tế của nàng thơ hay chưa ? Chỉ biết rằng việc đặt hình ảnh ” sơn thôn thiếu nữ ” ở vị trí TT của bức tranh cảnh sắc chiều tối đã làm cho bức tranh vạn vật thiên nhiên trở thành bức tranh về đời sống con người. Sự quy đổi ấy bộc lộ một khuynh hướng hoạt động của hình tượng thơ và quan điểm nhân sinh của Bác. Trong bất kể thực trạng nào, Hồ Chí Minh cũng gắn bó với đời sống con người nơi trần gian đặc biệt quan trọng là đời sống nhân dân lao động ” .
Tính tân tiến ở đây nữa chính là nghệ thuật và thẩm mỹ bộc lộ. Tài hoa của Người là ở chỗ tả cảnh vạn vật thiên nhiên, tả cảnh chiều tối mà không phải dùng đến một tính từ chỉ thời hạn nào. Cả bài thơ không hề có chữ tối nào cả mà người đọc vẫn nhận ra chữ tối. Người dùng ánh lửa đỏ để bộc lộ thời hạn ( trời có tối mới nhìn thấy lò than rực hồng ). Hơn nữa, người đọc còn cảm nhận được bước tiến của thời hạn từ chiều đến tối. Cô gái xay ngô từ khi trời còn ánh sáng ; xay xong thì trời đã tối. Điệp ngữ liên hoàn ( điệp ngữ vòng ) ” ma bao túc – bao túc ma hoàn ” đã cho ta cảm nhận được thời hạn đang hoạt động đang xoay theo từng vòng xoay của cối xay ngô. Phải chăng Hồ Chí Minh đã có một phát hiện mới trong bút pháp tả thời hạn. Rõ ràng, ngay cả khi tả cảnh chiều tối, thơ Hồ Chí Minh vẫn có sự hoạt động từ bóng tối ra ánh sáng. Vòng quay của chiếc cối chấm hết, việc làm kết thúc ( bao túc ma hoàn ) thì lò than cũng vừa đỏ ( lô dĩ hồng ), ánh lửa đỏ ấm nồng Open thật giật mình, tỏa sáng vào đêm hôm xua tan đi cái lạnh lẽo hiu hắt của núi rừng. Đó cũng là lúc mà cô gái kia được quây quần bên mâm cơm ấm cúng của mái ấm gia đình .
Chữ ” hồng ” nằm ở cuối bài thơ nhưng có một vị trí đặc biệt quan trọng. Trong thẩm mỹ và nghệ thuật Đường thi, chữ hồng được xem là nhãn tự là con mắt thần. Nó tạo nên cái thần thái đặc biệt quan trọng cho bài thơ. Hoàng Trung Thông nhận xét rằng : Với một chữ ” hồng “, Bác đã làm sáng rực lên hàng loạt bài thơ, đã làm mất đi sự căng thẳng mệt mỏi, sự uể oải, sự vội vã, sự nặng nề đã diễn ra trong ba câu đầu, đã làm sáng rực lên khuôn mặt của cô em sau khi xay xong ngô tối. Chữ ” hồng ” trong thẩm mỹ và nghệ thuật thơ đường người ta gọi là ” con mắt thơ ” ( Thi nhãn hoặc là nhãn tự, chữ mắt ) nó sáng bùng lên, nó căn lại, chỉ một chữ thôi với hai mươi bảy chữ khác đứng vị trí số 1 nặng đến mấy đi chăng nữa. Với chữ ” hồng ” đó có ai còn cảm xúc nặng nề, stress, nhọc nhằn nữa đâu, mà chỉ thấy màu đỏ đã nhuốm lên cả bóng đêm, cả thân hình, cả lao động của cô gái đáng yêu kia. Đó là màu đỏ tình cảm Bác .
Như vậy chữ ” hồng ” rất xứng danh là ” ông thánh thứ hai mươi tám ” của bài thơ. Ánh hồng ấy không chỉ tỏa ra từ chiếc nhà bếp lửa bình dị của một ” sơn thôn thiếu nữ ” mà đa phần được tỏa ra từ tấm lòng nhân ái, niềm tin sáng sủa của Hồ Chí Minh. Về nét nghĩa khác, chữ ” hồng ” còn là bộc lộ của cuộc hoạt động từ bóng tối ra ánh sáng. Thơ Hồ Chí Minh khi nào cũng vậy, luôn hướng về ánh sáng. Trong bài thơ Tảo giải, chữ ” hồng ” ấy cũng đã từng Open :

“Phương Đông màu trắng chuyển sang hồng
Bóng tối đêm tàn sớm sạch không”

Chữ ” hồng ” ấy với chữ ” hồng ” trong Chiều tối có cùng một nét nghĩa là chỉ ánh sáng, chỉ niềm vui, sự sáng sủa của người tù. Con đường cách mạng Nước Ta cũng vậy đi từ trong đêm trường nô lệ, đi trong chông gai để đến với con đường vinh quang .

“Đầu tường sớm sớm vầng dương mọc,
Chiếu cửa nhà lao, cửa vẫn cài;
Trong ngục giờ đây còn tối mịt,
Ánh hồng trước mặt đã bừng soi.”

( Trích Nhật ký trong tù )
Thành công của bài thơ chính là yếu tố cổ xưa tích hợp với tân tiến, giữa tâm hồn thi sĩ và ý thức thép của người tù cách mạng. Bài thơ đã làm người đọc xúc động trước tình cảm nhân ái bát ngát của người tù chiến sỹ cộng sản Hồ Chí Minh dù trong thực trạng tù đày nơi đất khách quê người nhưng Người vẫn vượt lên trên toàn bộ mọi sự khổ đau, đọa đày về thể xác để đưa đến cho người đọc những vần thơ tuyệt bút. Qua bài thơ ta càng hiểu, càng yêu hơn lãnh tụ Hồ Chí Minh của nước Nước Ta dân chủ cộng hòa. Xin được mượn bốn câu thơ của nhà thơ Tố Hữu thay cho lời kết :

“Lại thương nỗi đọa đày thân Bác
Mười bốn trăng tê tái gông cùm
Ôi chân yếu, mắt mờ tóc bạc
Mà thơ bay cánh hạc ung dung”

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 5

Không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc bản địa mà Hồ Chí Minh còn là một trong những nhà thơ với nhiều tác phẩm nổi tiếng. Trong đó tập thơ “ Nhật ký trong tù ”, nó được nhìn nhận như một viên ngọc quý của nền văn thơ Nước Ta. Đặc biệt nhất là bài thơ “ Chiều tối ” được Bác sáng tác trên đường đi đày từ nhà lao Tĩnh Tây sang nhà lao Thiên Bảo .
Hình ảnh bình dị của một làng quê nơi thôn dã vào buổi chiều tối được Bác miêu tả rất chân thực, nhưng trong đó lại chứa đựng một tham vọng, mong ước sự tự do để hoàn toàn có thể liên tục thiên chức giải phóng quốc gia vô cùng lớn lao .

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không”

Dịch thơ :

“Chim bay mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

Hình ảnh những chú chim bay về tổ chính là lúc chiều tà, trên nền trời lững lờ trôi nhẹ một chòm mây làm toát lên vẻ đẹp yên bình, lặng lẽ của một buổi chiều nơi thôn dã, núi rừng. Bác ví mình như chòm mây trôi lặng lẽ, đơn độc không có một chốn để trở về, thế nhưng trên đường chuyển nhà lao khó khăn vất vả Bác vẫn có được tâm thái từ tốn tự tại, sáng sủa .
Chỉ với hai câu thơ khởi đầu ngắn gọn nhưng trong đó chứa đựng rất nhiều hàm ý sâu xa, không riêng gì vậy mà khung cảnh vạn vật thiên nhiên còn được khắc họa vô cùng sinh động. Không chỉ mang hàm ý đơn độc mà hình ảnh chòm mây trôi nhẹ còn được Bác sử dụng để nói lên niềm khao khát, ước mong được tự do, được trở lại với quê nhà, bạn bè chiến sỹ .
Khung cảnh nơi rừng núi hoang vu, vắng vẻ được bộc lộ rất chân thực qua con mắt của một người đang trong tình cảnh tù tội, gông cùm xiềng xích. Trong thực trạng đó người tù vẫn biểu lộ được khí phách hiên ngang, phong thái từ tốn. Trong hai câu thơ cuối bài hình ảnh cô sơn nữ được đưa vào như một nét chấm phá giật mình mà tác giả muốn mang đến cho người đọc .

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.”

Dịch thơ :

“Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết, lò than đã rực hồng.”

Như một điểm sáng hiện lên giữa cảnh đồi núi bát ngát hùng vĩ khiến cho bức tranh sơn dã thêm sinh động và vui tươi hơn. Đây là nét đẹp vừa cổ xưa mà lại văn minh đặc trưng trong những sáng tác của Hồ Chí Minh. Sự Open của hình ảnh cô sơn nữ càng làm tăng thêm nét đẹp trẻ trung và tràn trề sức khỏe, đặc biệt quan trọng nó là vẻ đẹp vô cùng đáng quý của người dân lao động .
Bản dịch thơ có vẻ như không thể nào miêu tả được hết nghệ thuật và thẩm mỹ, ý nghĩa mà tác giả sử dụng. Bạn hoàn toàn có thể thấy rằng Bác đã dùng lặp lại từ “ bao túc ” ở trong hai câu thơ cuối, điều đó diễn đạt được sự liên tục, sự tuần hoàn như vòng xoay của cô sơn nữ. Cô gái đang miệt mài xay ngô bên nhà bếp than hồng để sẵn sàng chuẩn bị bữa tối, đó đều là những hình ảnh vô cùng đơn giản và giản dị nhưng lại có được sức hấp dẫn rất lớn .
Kết lại, bài thơ “ Chiều tối ” của Hồ Chí Minh cho tất cả chúng ta thấy được một trái tim yêu nước, yêu vạn vật thiên nhiên, yêu con người đến quên mình của Bác. Người luôn biết chăm sóc đến những thứ bình dị và quen thuộc nhất, đó là một trong những đức tính vô cùng đáng quý và cao đẹp của một vị lãnh tụ .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 6

quản trị Hồ Chí Minh – không chỉ là một người con vĩ đại của dân tộc bản địa mà khi nhắc đến cái tên ấy trong lòng mỗi người đều có những cảm hứng riêng. Bác không chỉ là một nhà chính trị tài ba lỗi lạc, một vị cha già giàu lòng nhân ái, yêu thương mà Bác còn nhà một nhà thơ, nhà văn lớn của dân tộc bản địa. Tố Hữu từng viết :

“Vần thơ của Bác vần thơ thép
Mà vẫn mênh mông bát ngát tình”

Thật vậy, thơ Bác là sự kết tinh tình cảm của một trái tim lớn thiết tha với dân tộc bản địa. Bài thơ “ Chiều tối ” là một bài thơ như vậy, tiêu biểu vượt trội cho phong thái thơ của Người. Phải đặt bài thơ trong thực trạng khi Bác đang bị bắt và giải từ nhà lao Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo mới thấy được hết giá trị của nó .

“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây lơ lửng giữa tầng không”

Những buổi hoàng hôn thường mang dư vị buồn, vì thế, những con người xa quê mang nỗi nhớ da diết khi chiều tối lại càng thêm nhớ thêm thương. Cánh chim trên khung trời kia sau ngày dài kiếm ăn mỏi mệt, bay nặng nề trên không trung về tổ ấm của mình để nghỉ ngơi. Chòm mây cũng nhỏ bé vô định giữa khoảng chừng không bát ngát rợn ngợp. Chòm mây lơ lửng trôi nhẹ nhàng, bình yên đến vậy mà sao gợi nỗi buồn mênh mang .
Phải chăng vạn vật thiên nhiên ấy đang chất chứa nỗi lòng của người tù cách mạng đang một mình đơn độc giữa núi rừng bạt ngàn nơi đây, lấy cánh chim với đám mây kia làm người bạn tâm giao gửi gắm nỗi lòng. Thiên nhiên có vẻ như mang hồn cốt nỗi lòng của thi nhân, có khi cũng mỏi mệt đó nhưng vượt lên trên tổng thể vẫn là khát khao trở lại quê nhà như cánh chim kia tự do bay về tổ ấm của mình sau hành trình dài dài mỏi mệt .

“Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”

Nếu hai câu trên là khung cảnh vạn vật thiên nhiên đượm buồn, đơn độc, một mình, thì hai câu cuối mang dáng dấp của sự sống con người. Bức tranh ấy được toàn vẹn và sôi động hơn khi nào hết. Cảnh vật và con người hòa quyện vào nhau. Giữa núi rừng ấy là hình ảnh người con gái xay ngô tối đầy tập trung chuyên sâu, siêng năng, miệt mài .
Bên ánh lửa giữa khung trời đêm, cô gái hăng say thao tác. Một bức tranh hoạt động và sinh hoạt bình dị, đời thường mà khoẻ khoắn, gợi nét sinh động trong đời sống nhân dân. Giữa vạn vật thiên nhiên bát ngát, cô em trở nên điển hình nổi bật và mê hoặc lạ lùng. Phải chăng đó là niềm mong ước của Bác gửi gắm vào những vần thơ về niềm tin vào một ngày quốc gia hoà bình, nhân dân được bình yên, tự do lao động, tăng giá sản xuất chẳng còn nỗi lo mất nước .
“ Xay hết lò than đã rực hồng ”
Chữ ” hồng ” trở thành nhãn tự của bài thơ, chỉ một từ thôi mà nó chất chứa bao nhiêu ý nghĩa. Ánh than hồng xua tan đi màn đêm giá lạnh, xua tan nỗi cô độc của người tù nhân chốn xa xôi. Ánh than hồng là ánh sáng của cách mạng, là niềm tin vào tương lai, ánh than hồng chất chứa niềm kỳ vọng, sưởi ấm, thắp lên ngọn lửa tin yêu, lòng yêu nước thiết tha, hướng về sự sống, về ngày mai tốt đẹp. Ánh than hồng thật ấm cúng, thân thương như tấm lòng Bác vậy .
Bài thơ chỉ bốn câu thôi mà sao nhiều ý vị đến vậy. Từ trong gông cùm, trong đau thương nhọc nhằn, Bác vẫn không hề bi quan, chán nản mà trái lại rất sáng sủa, luôn hướng đến niềm vui, hướng đến sự sống với bao kỳ vọng. Bác không ngại khó khăn vất vả gian truân, quên đi đau khổ của thực tại mà viết nên những vần thơ quá đỗi đẹp tươi và yêu dấu .
Nếu trong văn chính luận, văn phong Bác tinh tế, chắc như đinh, giàu sức thuyết phục với những lý lẽ đúng chuẩn, khách quan thì trong thơ Bác lay động lòng người bởi sự bình dị mà thâm thúy. Sự phối hợp vô cùng thuần thục giữa vẻ đẹp cổ xưa và nét văn minh giúp thơ Bác mang một phong thái riêng, độc lạ, tài hoa .
Đọc bài thơ “ Chiều tối ”, em càng thêm khâm phục Bác, càng trân quý tự do và hoà bình thời điểm ngày hôm nay. Và tự hứa với lòng, dù trong khó khăn vất vả thử thách của đời sống vẫn không nản chí, giữ vững ý thức sáng sủa và niềm tin tất thắng ngày ngày phấn đấu nỗ lực hơn để xứng danh là thế hệ trẻ bản lĩnh, kĩ năng như cách sống của Người .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 7

” Chiều tối ” là bài thơ sinh ra trong khoảng chừng thời hạn đầu khi bác ở trong tù. Cũng trong thời hạn đầu ấy, đã có nhiều bài thơ Bác ghi lại ảnh ” trên đường ” chuyển lao ( ” Năm mươi ba cây số một ngày / Áo mũ dầm mưa rách nát hết ngày ” ). Mới đến nhà lao Thiên Bảo ) và bài này cũng nằm trong mạch những bài thơ ” Đi đường ” ấy. Bài thơ biểu lộ một phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ đồng điệu là sự thống nhất trong phong phú của tập ” Nhật kí trong tù “. Đó chính là sự hoạt động của hình tượng thơ, trong thơ Bác khi nào cũng từ bóng tối hướng ra ánh sáng, từ lạnh lẽo đến ấm cúng, từ nỗi buồn đến niềm vui. Điều này cũng được biểu lộ rõ trong bài thơ ” Chiều tối ” .
Trong bức tranh vạn vật thiên nhiên nơi núi rừng lạ lẫm có gì như thoáng buồn chứa đựng những liên tưởng mơ hồ :

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không

(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây lơ lửng giữa tầng không)

Câu thơ mang sắc tố của cổ thi bởi bút pháp miêu tả chấm phá và những thi liệu quen thuộc của thơ cổ xưa. Không nói đến thời hạn đúng chuẩn nhưng hình ảnh ” cánh chim ” đủ sức miêu tả khoảng trống còn mang ý nghĩa thời hạn. Hai câu đầu miêu tả cảnh vật trong một buổi chiều tối. Hình ảnh cánh chim và đám mây vừa giàu chất minh hoạ vừa nhớ đến tứ thơ quen thuộc của thi ca cổ xưa. Sự căng thẳng mệt mỏi của cánh chim sự đơn độc của đám mây chiều là cảnh vật được nhìn qua tâm trạng của người tù tha phương. Trong lúc stress ấy người tù vẫn dành cho vạn vật thiên nhiên một tình yêu lớn, người đã vẽ lên bức tranh đẹp và đậm chất cổ xưa. Đó là hình tượng của một buổi chiều tà, một chiều thu dịu dàng êm ả nhưng cảnh vật thoáng vẻ buồn, căng thẳng mệt mỏi và đơn chiếc .
Cảnh ấy có sự hài hoà với lòng người. Rõ ràng đó chính là sự đồng điệu giữa vạn vật thiên nhiên và tâm trạng con người được bộc lộ khá đậm nét. Song hình tượng thơ không dừng lại ở đó mà có sự hoạt động rất độc lạ. Từ một bức tranh vạn vật thiên nhiên, lời thơ đã chuyển sang một bức tranh hoạt động và sinh hoạt bình dị .
Thời gian từ chiều muộn đã chuyển sang chiều tối. Cảm xúc của con người không còn thoáng buồn nữa mà đã thấy vui. Không gian cũng bừng sáng lên màu đỏ ” rực hồng ” của lò than :

Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng.

Hình ảnh cô gái xay ngô tối trở thành hình ảnh TT của bài thơ, toát lên vẻ tươi tắn, khỏe mạnh sôi động. Vẻ đẹp của bức tranh biểu lộ ở hình ảnh người lao động. Tâm hồn Hồ Chí Minh luôn hướng về tương lai, về nơi có ánh sáng ấm cúng của sự sống. Câu thơ mang đậm sắc thái tân tiến. Tác giả sử dụng thành công xuất sắc cấu trúc lặp liên hoàn : ” Ma bao túc “, ” bao túc ma ” hành vi xay ngô lặp đi lặp lại diễn đạt vòng tuần hoàn của cối xay ngô. Ở đó người ta nhận ra nhịp điệu trôi chảy của thời hạn nhưng kì diệu chính là ở chỗ nhịp điệu của thời hạn hoà vào nhịp điệu trong đời sống. Buổi chiều dịu dàng êm ả đã kết thúc để bước vào đêm hôm, tuy nhiên đêm hôm không lẽo âm u mà bừng sáng bằng ngọn lửa hồng .
Từ hai câu đầu đến hai câu cuối của bài thơ ” Chiều tối ” là sự hoạt động của tứ thơ từ nỗi buồn sang niềm sáng sủa, từ bóng tối ra ánh sáng. Hai câu trên cảnh buồn và lòng cũng không vui. Cảnh ấy, tình ấy biểu lộ ở hình ảnh cánh chim mỏi mệt về rừng và chòm mây đơn độc chầm chậm trôi qua sống lưng trời. Hai câu thơ lại là một niềm vui biểu lộ ở hình ảnh ánh lửa hồng bỗng rực sáng lên. Ánh lửa hồng là niềm vui của con người làm tan đi cái đơn độc, căng thẳng mệt mỏi tàn lụi của buổi chiều nơi núi rừng hiu quạnh. Đó cũng chính là nét cổ xưa nhưng vẫn khá tân tiến của bài thơ .
Sự hoạt động của hình tượng thơ từ vạn vật thiên nhiên quạnh vắng đến con người lao động, đến sự sống đến ánh sáng và tương lai được bộc lộ rất là tự nhiên, giàu cảm hứng. Sự hoạt động này trong tư tưởng Hồ Chí Minh nằm xuyên thấu trong những bài thơ của tập ” Nhật kí trong tù ” .
Bài thơ kết lại bằng chữ ” hồng ” chính là nhãn tự của bài thơ thu được cả linh hồn sức sống của toàn bài. Cả bức tranh bừng sáng bởi chữ ” hồng ” đó. Nó biểu lộ niềm tin cậy ý chí, nghị lực kiên cường của người tù cộng sản Hồ Chí Minh. Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh của ngọn lửa hồng mang lại cho người đọc cảm xúc ấm cúng và niềm vui. Ngọn lửa của sự sống vẫn còn lộng lẫy tươi tắn và sưởi ấm mãi muôn đời .
Bài thơ vừa mang phong vị cổ xưa vừa có phẩm chất văn minh, dào dạt cảm hứng của thi nhân trước vạn vật thiên nhiên và những con người lao động bình dị mà cao đẹp. Cảnh chiều tà vùng sơn cước trong cái nhìn của người tù trên đường lưu đày sự quy đổi của thời hạn, cảnh vật …. đã làm cho bức tranh ” chiều tối ” không kết thúc với bóng đêm u tối, với cái buốt lạnh của núi rừng mà ấm sáng bởi ngọn lửa hồng – ngọn lửa của một trái tim, một tấm lòng yêu sự sống, yêu đời, yêu quốc gia và lòng thương người vô hạn .

Phân tích bài thơ Chiều tối – mẫu 8

Theo Nhật ký trong tù, trên đường chuyển lao từ nhà ngục Tĩnh Tây đến nhà ngục Thiên Bảo, Bác làm năm bài thơ mà Chiều tối là bài thứ ba trong chùm thơ đó. Như tên gọi, bài thơ là bức tranh vẽ cảnh hoàng hôn .
Chiều tối này không giống như bất kể chiều tối nào. Đây là cảnh chiều tối qua đôi mắt của người tù Hồ Chí Minh “ tay bị trói, cổ đeo xích ” đang bị lính áp giải ngang qua một vùng sơn dã. Ngày đã hết mà người tù vẫn phải cất bước. Nhà giam mới còn xa, nỗi khó khăn vất vả còn nhiều. Bài thơ hình thành trong thực trạng nghiệt ngã ấy :

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không.

(Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không.)

Chim bay về tổ là hình tượng được dùng để diễn tả cảnh hoàng hôn thường thấy trong thơ cổ xưa, nhưng cánh chim ở đây không chỉ là một nét vẽ thông thường. Dường như lúc chiều tối người tù ngước mắt nhìn lên khung trời, chợt thấy cánh chim mỏi mệt đang cố bay về tổ ấm và chòm mây chầm chậm trôi ngang sống lưng trời. Cái nhìn của nhà thơ không đơn thuần là cái nhìn chiêm ngưỡng và thưởng thức mà còn gửi vào đó sự lưu luyến, trìu mến của một tấm lòng yêu thương vô hạn. Cánh chim nhỏ bé kia như có linh hồn, có đời sống riêng tư. Cả ngày kiếm ăn khó khăn vất vả, chiều tối nó căng thẳng mệt mỏi trở về rừng tìm nơi trú ngụ để sớm mai lại bay đi. Người tù cũng mỏi mệt sau một ngày khó khăn vất vả lê bước đường trường. Có sự hòa hợp, cảm thông giữa tâm hồn nhà thơ với cảnh vật vạn vật thiên nhiên. Cội nguồn của sự cảm thông ấy chính là tình yêu thương sâu xa của Bác dành cho mọi sự sống trên đời .
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không. Nguyên văn chữ Hán đẹp như một câu thơ Đường : Cô vân mạn mạn độ thiên không. Chòm mây này không có sắc thái giàu sang, nhàn tản, gợi nên sự cô độc thanh cao như trong thơ cổ : Ngàn năm mây trắng giờ đây còn bay ( Hoàng Hạc lâu – Thôi Hiệu ) mà nó chỉ đơn thuần là chòm mây lãng đãng trôi trên nền trời lúc bóng chiều đang sẫm lại, tô thêm vẻ bát ngát, êm ả dịu dàng của buổi chiều tối nơi rừng núi. Phải có một tâm hồn từ tốn, thư thái thì người tù mới hoàn toàn có thể tạm quên sự đau đớn của thể xác để dõi theo một cánh chim, một chòm mây giữa khung trời lúc hoàng hôn như vậy .
Chòm mây ấy khiến khoảng trống trở nên vô tận và thời hạn như ngừng trôi. Hơn thế, chòm mây cũng như đang mang tâm trạng của con người. Nó đơn độc và lặng lẽ, chứa đựng nỗi buồn trong cảnh chia lìa : cánh chim mải miết bay về rừng xanh, còn chòm mây trôi nhẹ như muốn ở lại giữa tầng không bát ngát .
Cảnh chiều tối nơi sơn dã là như vậy. Cánh chim nhỏ nhoi, chòm mây cô độc. Chim bay, mây trôi. Bầu trời bát ngát không số lượng giới hạn. Người xưa cho đó là cách lấy điểm tả diện, lấy động tả tĩnh, rất phức tạp. Tuy bài thơ không tả sắc tố, âm thanh mà người đọc vẫn cảm thấy khung cảnh rừng núi lúc chiều tối thật âm u, hiu quạnh. Hai câu thơ thấm thía nỗi buồn vì cảnh buồn và người buồn, vì cánh chim bay về tổ gợi niềm ước mong đoàn viên, chòm mây đơn độc lơ lửng trên không trung gợi thân phận lênh đênh trôi dạt nơi đất khách quê người, vì không biết tới khi nào người tù mới được tự do như cánh chim và chòm mây kia ? !
Tuy vậy, hai câu thơ trên cũng bộc lộ bản lĩnh kiên cường của người tù thi sĩ, chính bới nếu không có ý chí, nghị lực, không có phong thái thư thả tự chủ và sự tự do trọn vẹn về ý thức thì không hề viết những câu thơ về vạn vật thiên nhiên thâm thúy và tinh xảo như vậy trong thực trạng khắc nghiệt của thân phận tù đày .
Đến hai câu thơ cuối, bức tranh chiều tối bỗng có những nét chấm phá giật mình : Giữa rừng núi, âm u, một lò lửa bỗng rực hồng, soi sáng hình ảnh thiếu nữ đang sẵn sàng chuẩn bị bữa ăn tối cho mái ấm gia đình :

Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than đã rực hồng.

(Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.)

Nếu trong hai câu thơ đầu, cảnh vật hiện ra qua những nét vẽ phần nào mang đặc thù ước lệ thì ở hai câu thơ này, hình ảnh người phụ nữ lao động lại được tác giả miêu tả chân thực và sinh động. Bài thơ chuyển từ bức tranh vạn vật thiên nhiên thành bức tranh đời sống. Đấy là khuynh hướng hoạt động trong cấu trúc của bài thơ, là logic hình tượng thơ và nó cũng phản ánh cái lôgích lớn trong tâm hồn tác giả. Điều lạ là những câu thơ tả thực gần như văn xuôi ấy lại có một sức sống quái gở. Sức sống ấy toát lên từ hình ảnh trẻ trung và tràn trề sức khỏe của người thiếu nữ hay từ ánh lửa rực hồng của lò than ? ! Hình ảnh cô gái xay ngô trở thành TT của bức tranh. Với nét vẽ đậm, khỏe, nhà thơ đã đặt con người vào vị trí chủ thể, đẩy lùi cảnh vật ra phía sau làm nền. Tư thế của cô gái xay ngô toát lên vẻ tươi tắn, khỏe mạnh và đời sống lao động càng trở nên đáng quý, đáng trân trọng biết bao ! Nó đem lại cho người tù hơi ấm của sự sống cùng niềm vui và niềm hạnh phúc trước đời sống bình dị của những con người tuy khó khăn vất vả mà tự do .
Trời sắp tối. Buổi tối là thời gian đoàn viên mái ấm gia đình nhưng kẻ lữ thứ là người tù vẫn chưa biết dừng chân nơi đâu. Người tù đã quên nỗi cô quạnh, u buồn của cảnh ngộ mình để san sẻ với niềm vui nho nhỏ đời thường của người dân lao động, với nhà bếp lửa hồng nơi xóm núi. Khi màn đêm buông xuống, cảnh vật thu dần vào một điểm là lò than đỏ rực rồi tỏa hơi ấm theo âm thanh nồng đượm của chữ hồng. Chữ hồng kết thúc bài thơ thật tự nhiên mà cũng thật giật mình. Nếu tưởng tượng cả bài thơ là một bức tranh thì chính cái chấm lửa đỏ mà người nghệ sĩ tài hoa chấm lên đó đã mang lại thần sắc cho toàn cảnh, có vẻ như nó làm tăng thêm niềm vui và sức mạnh cho người tù đang cất bước trên con đường xa thẳm .
Hình ảnh cô gái và nhà bếp lửa hồng gợi tả cảnh mái ấm gia đình đoàn viên. Thấp thoáng trong những hình ảnh ấy là tham vọng thầm kín về mái ấm mái ấm gia đình của con người đang lưu lạc xa nhà, xa quê nhà quốc gia. Đấy là tâm hồn của người chiến sỹ cách mạng đã vượt lên thực trạng khắc nghiệt để đồng cảm với niềm vui đời thường. Bài thơ đã hoạt động từ ánh chiều âm u, tăm tối đến ánh lửa rực hồng, ấm cúng, từ nỗi buồn đến niềm vui. Nó cho thấy cái nhìn tràn trề niềm sáng sủa yêu đời và tình yêu thương nhân dân của một con người vĩ đại .
Nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ vừa có nét cổ xưa ( bút pháp chấm phá, ước lệ với những thi liệu xưa cũ ) vừa có nét văn minh ( bút pháp tả thực sinh động với những hình ảnh dân dã đời thường ), ở đây hầu hết là gợi tả chứ không phải là miêu tả, cho nên vì thế rất cô đọng và hàm súc .
Ngôn ngữ trong bài thơ được sử dụng rất linh động và phát minh sáng tạo. Một số từ ngữ vừa gợi tả vừa quyến rũ ( quyện điểu, cô vân ). Chữ hồng trong thẩm mỹ và nghệ thuật thơ Đường người ta gọi là con mắt của thơ ( thi nhãn ) hoặc là nhãn tự ( chữ có mắt ). Với chữ hồng, bài thơ không còn cảm xúc nặng nề, căng thẳng mệt mỏi, nhọc nhằn nữa, mà chỉ thấy màu đỏ đã ánh lên trong bóng đêm, trên thân hình và việc làm quen thuộc của cô sơn nữ đáng yêu kia .
Chiều tối có vẻ như đẹp giản dị và đơn giản mà thâm thúy. Bài thơ miêu tả cảnh sắc vạn vật thiên nhiên và đời sống một cách chân thực, hàm súc, đồng thời bộc lộ một góc nhìn vĩ đại của tâm hồn Hồ Chí Minh Ià lòng nhân ái đạt đến độ quên mình. Người làm thơ trong tình cảnh khốn khó vẫn để tâm hồn mình hướng tới vạn vật thiên nhiên cùng niềm niềm hạnh phúc đơn sơ của con người. Vàng nào đổi được phút giây xúc động trước cảnh chiều tối như phút giây này của trái tim vĩ đại Hồ Chí Minh ? !
Xem thêm những bài Văn mẫu phân tích, dàn ý tác phẩm lớp 11 khác :

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 11 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại cảm ứng, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k5: fb.com/groups/hoctap2k5/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Theo dõi chúng tôi không tính tiền trên mạng xã hội facebook và youtube :

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

chieu-toi.jsp

Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học