2 bình luận về “Viết bài văn thuyết minh về lễ hội Tiên Công”
Lễ hội Tiên Công ra đời vào khoảng cuối thế kỷ XVII với trung tâm lễ hội ở xã Cẩm La và các phường Phong Cốc, Phong Hải, Yên Hải, Nam Hoà ngày nay, với nhiều nghi lễ rất độc đáo, như: Chạp tổ, ra cỗ họ, dẫn thọ, rước thọ …
Mở đầu lễ hội Tiên Công là lễ ra cỗ họ vào mùng 3 và mùng 4 Tết. Trong 2 ngày này, các gia đình đem lễ vật đến cúng tổ tại từ đường dòng họ. Đây là một hình thức cúng tiễn tổ tiên đã về cùng con cháu ăn Tết Nguyên đán. Nhân dịp này, các gia đình có cụ thượng thọ đều cáo yết tiên tổ và báo cho hội đồng gia tộc biết có người được hưởng phúc lộc của tổ tiên và trời ban tuổi thọ. Lễ ra cỗ họ mang ý nghĩa cầu mong tiên tổ phù hộ cho con cháu trong dòng họ mạnh khoẻ, làm ăn phát đạt, là dịp để tỏ lòng thành hiếu thảo đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ và gắn kết người trong dòng tộc.
Một đám rước cặp đôi cụ thượng song thọ.
Ngày mùng 5 tháng Giêng, khi đoàn tế tiến vào dâng hương ở miếu Tiên Công cũng là lúc mở rộng phạm vi lễ hội từ dòng tộc ra làng xã. Trai tráng chuẩn bị xới chọi trâu, chọi gà, trồng cây đu, chuẩn bị khu vực tổ chức cờ người, cờ tướng. Tại các gia đình có cụ thượng, con cháu chuẩn bị lễ phục áo the quần lụa in nhiều chữ “Thọ” cho các cụ. Lễ phục cho cụ ông còn có khăn xếp màu đen, gậy trúc, ống điếu; cụ bà có khăn vấn, áo cánh, áo dài tứ thân, tràng hạt đeo cổ, hộp đựng trầu cau.
Trưa mùng 6 tháng Giêng, lãnh đạo địa phương, các cụ thượng và nhân dân trong vùng sẽ về miếu Tiên Công dâng hương, lễ tổ. Chiều và tối cùng ngày, các gia đình có cụ thượng tiếp tục tổ chức lễ mừng thọ, gọi là “Tân xuân khánh thọ”. Với những người làm con, nhà có báu vật cũng không quý bằng cha mẹ được rước cụ thượng nên lễ thượng thọ còn được gọi là lễ kính xỉ (kính trọng người có tuổi) hay lễ thiên tước (tuổi thọ do trời ban). Đây là ngày hội của gia đình, họ tộc với quan niệm có người thượng thọ nghĩa là gia tộc đó ăn ở phúc đức, được các Tiên công phù trợ.
Các cụ già hát đúm trong lễ hội Tiên Công.
Linh hồn của lễ hội Tiên Công là lễ rước thọ diễn ra vào buổi sáng mùng 7 tháng Giêng. Có thể nói, không có đoàn rước thọ thì không còn là lễ hội Tiên Công. Lễ rước thọ nêu cao đạo hiếu, coi trọng bậc cao niên và thể hiện sự bình đẳng giữa các tầng lớp thôn dân ở nông thôn xưa. Bất kỳ cụ ông (sau này là cả cụ bà) từng là chức sắc, chức dịch hay dân thường, kể cả dân ngụ cư trong làng đến tuổi thượng thọ đều được gọi là cụ thượng và được rước lên miếu Tiên Công lễ tổ.
Từ 5 giờ sáng, các đoàn rước đã khởi hành. Đi đầu là người múa mở đường hóa trang thành các nhân vật huyền thoại, đoàn múa lân sư rồng, đội trống, hai hàng cờ ngũ sắc do các nam thanh, nữ tú điều hành, đội nữ tân rước cờ, rước bát biểu, đồ tế khí cổ, đội các mâm lễ gồm hoa quả, trầu cau, bánh giầy, bánh dẻo, rượu hồng, thủ lợn. Kế sau hai mâm lễ vật là một hương án do 8 trai đinh khiêng, rồi đến đoàn rước chữ “Thọ”, võng đào của cụ thượng do 4 thanh niên khiêng, 1 người che lọng. Đi sau là phường nhạc bát âm, đoàn con cháu cầm hoa, bưng trầu mời nước dân làng. Người con trưởng đi cạnh võng của cụ thượng, theo sau là anh em con cháu trong gia tộc. Nếu đoàn rước đi qua nhà con gái cụ thượng thì con rể phải ra đường quỳ lạy tạ ơn.
Thanh niên nam nữ chơi đu.
Đến miếu, đoàn rước nghiêm trang bước vào bái lạy, trịnh trọng đọc bài văn tế tạ ơn công đức các vị Tiên Công, cầu nhân khang vật thịnh, quốc thái dân an. Tế xong, 4 cụ thượng đại diện sẽ thực hiện các nghi lễ vượt thổ (đắp đê) và đấu vật. Đây là nét văn hoá độc đáo, tinh tế, thể hiện lòng biết ơn các vị Tiên Công đã khai khẩn đất đai; giáo dục con cháu rèn luyện sức khoẻ, làm thuỷ lợi, bảo vệ xóm làng và hương hỏa, cơ nghiệp tổ tiên.
Sau phần lễ, phần hội sẽ tiếp tục cuộc vui của đêm hôm trước, người làng cùng nhau hát đúm, chơi đu, đánh bóng chuyền, tổ tôm, chơi chọi gà, v.v.. Đến chiều thì tan hội, nhân dân vùng đảo Hà Nam mới thực sự bước vào các hoạt động sản xuất của năm mới với niềm tin rằng họ đã được tiếp thêm sức mạnh để kế tục sự nghiệp mà các Tiên Công đã để lại.
Hơn 300 năm qua, sức sống của Lễ hội Tiên Công ở làng đảo Hà Nam với các giá trị văn hóa tốt đẹp vẫn luôn được duy trì và phát huy giá trị.
Lễ hội Tiên Công hay còn có tên gọi khác là lễ “rước người”, là một lễ hội độc đáo và được người dân duy trì tổ chức với quy mô khá lớn trên địa bàn thị xã Quảng Yên. Lễ hội được diễn ra từ ngày mùng 5 đến mùng 7 tháng giêng Âm lịch, để tưởng nhớ các vị Tiên Công đã có công khám phá, khai khẩn và lập nên hòn đảo Hà Nam trù phú, thuộc thị xã Quảng Yên ngày nay.
Theo truyền thuyết được người dân truyền miệng kể lại rằng, vùng đảo Hà Nam được khai khẩn là do một số nhóm Tiên Công và dân cư từ kinh thành Thăng Long xuống, cùng nhau quai đê, lấn biển mà tạo dựng thành. Sau đó cứ mỗi độ xuân về, các cụ Tiên Công – những người đầu tiên có công khai phá tạo nên vùng đảo Hà Nam, lại nhớ về không khí những buổi hội hè sôi nổi, linh đình ở chốn kinh thành. Thế nên các cụ đã mời những bô lão lớn tuổi và được trọng vọng nhất trong làng xã để “trộm” đóng y phục giống như đức vua, rồi ngồi lên võng đào, kiệu rồng để thực hiện nghi lễ nghinh rước lên miếu đường, đồng thời cũng bày soạn vật phẩm tế lễ y hệt như những lễ hội tại kinh thành. Các hoạt động này được được mô phỏng giống hệt triều đình với lọng che, phường nhạc bát âm, hát xướng… hình thành lễ hội “Rước người” độc đáo của vùng đảo này.Cũng có một nguồn thông tin khác theo tư liệu lịch sử, thì vào thời nhà Lý – nhà Trần đã có một số người dân chài đến sinh sống ở vùng đất Quảng Yên ngày nay, họ chọn sống gần những gò đất cao trên triều để dãi chài, phơi lưới. Đến khoảng đầu thế kỷ XV, trong những năm 1434 – 1500, có 6 nhóm Tiên Công và dân cư tại đây đã đến quai đê lấn biển, bắt đầu quá trình khai khẩn đất hoang để trồng lúa, lập làng, dần dần tạo thành khu đảo Hà Nam . Trong số đó có 17 vị Tiên Công, là người quê ở phường Kim Hoa (nay là phường Kim Liên), thuộc huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, ở phía Nam thành Thăng Long. Các thế hệ sau này để tưởng nhớ công ơn những vị Tiên Công đã lập miếu thờ thập thất đặt ở thôn Cẩm La để thờ phụng những người có công tạo nên miền đất này
Lễ hội Tiên Công ngày nay được tổ chức tại đền Thập cửu Tiên Công thuộc xã Cẩm La và còn được người dân địa phương gọi với nhiều tên khác như: Hội Miếu Tiên Công hoặc Hội Miếu La, Hội Thập cửu Tiên Công. Ngày nay người dân Quảng Yên thường gọi lễ hội này là Lễ hội Tiên Công và đây cũng trở thành tên chính thức. Đến hiện tại lễ hội này là của chung bốn xã: Cẩm La, Trung Bản, Phong Cốc và Yên Đông. Vì thế nếu nghe tên Hội Tiên Công Tứ xã thì cũng là đang nói đến lễ hội Tiên Công nhé. Đến nay lễ hội vẫn được duy trì đều đặn hàng năm nhằm giữ gìn truyền thống của cha ông, đồng thời tạo nên điểm nhấn hấp dẫn cho du lịch tâm linh Quang Ninh.
Lễ hội được tổ chức vào mùng 4, 5, 6, và ngày 7 tháng Giêng Âm lịch, thế nhưng các bước chuẩn bị đã được diễn ra từ tháng Chạp năm cũ. Các cụ ông cụ bà chuẩn bị bước vào độ tuổi 80, 90 sẽ báo cho họ hàng người thân để mời họ đến lễ mừng thọ được tổ chức vào lễ hội. Vào tối mùng 3 tháng Giêng, những người đứng đầu các dòng họ sẽ cùng nhau cúng yết cáo với tổ họ mình danh sách những cụ ông, cụ bà chuẩn bị bước vào tuổi thượng thọ.
Mở đầu lễ hội Tiên Công sẽ là lễ “Ra cỗ họ” hay còn có tên gọi khác là “Lễ tế Tổ”, được các con cháu những dòng họ Tiên Công tổ chức vào ngày mùng 4. Đây là nghi lễ lớn nhất được diễn ra tại từ đường thờ tổ tiên. Vào ngày này, các gia đình có cụ ông cụ bà đến tuổi thượng thọ sẽ chuẩn bị lễ vật để dâng lên kính cáo với Tiên công và tổ tiên đã ban phúc lành để người già lên được chiếu thọ. Đồng thời, lễ này cũng để kính báo cho hội đồng gia tộc năm nay cụ nào được thượng thọ và mời bà con trong họ đến dự lễ mừng thọ
Đến ngày mùng 5 tháng giêng, con cháu trong gia đình có người thân lên thượng thọ chuẩn bị để trang trí khuôn viên gia đình mình theo truyền thống mừng thọ. Quan trọng nhất là chuẩn bị trang phục cho các cụ ông cụ bà, gồm áo gấm, khăn thêu chữ thọ, gậy chống cho cha mẹ, chuẩn bị thêm cả bàn ghế, cỗ bàn để đãi khách như một ngày hội đoàn tụ của dòng họ.
Đến ngày mùng 6 tháng giêng, các hộ gia đình không tổ chức đoàn rước cụ thượng về miếu Tiên Công lễ tổ thì sẽ thực hiện đội lễ đưa cụ thượng lên miếu lễ tổ. Những gia đình có điều kiện hơn thì sẽ cùng cả dòng họ và làng xóm thực hiện đoàn rước long trọng bằng võng đào về miếu Tiên Công để lễ tổ, gọi là nghi lễ “Rước thọ” và “Rước người”
Lễ hội Tiên Công nhộn nhịp và đông vui nhất là vào ngày chính hội, chính là ngày mùng 7 với nghi lễ “Rước người” độc đáo chỉ có tại Quảng Ninh. Nghi lễ thể hiện sự trọng vọng, tôn vinh các Tiên Công, mang theo văn hóa thờ phụng những người già nhiều phúc đức nên được trời đất phù hộ sống thọ và khỏe mạnh.
Ngoài những nghi lễ độc đáo, phần hội cũng có rất nhiều những hoạt động văn hóa, vui chơi với các trò chơi dân gian như chơi đu, chọi gà, cờ người, tổ tôm điếm, hát đúm, đấu vật, đắp đê… Trong đó, hai trò chơi cũng là nghi thức mở đầu lễ hội là cụ thượng đắp đê và đấu vật
Ngày xưa, khi các cụ thượng thực hiện lễ tiên công xong, hàng xã sẽ mời hai cụ thượng có sức khỏe tốt đại diện làm nghi lễ đắp đê. Dân làng đã chuẩn bị sẵn một con đê nhỏ tượng trưng và những hòn đất được đúc xẻ vuông vắn để hai cụ thượng đắp lên thành con đê. Sau nghi lễ này, các làng mới được đào mương lớn, bồi đắp đê điều để chuẩn bị cho mùa vụ cày cấy. Theo tục lễ cũ, những nhà không may có người mất vào ngày Tết cũng sẽ phải chờ làng tổ chức xong lễ động thổ này mới được làm lễ tang và đào huyệt. Nếu gia đình nào cố tình vi phạm, trong năm đó nếu làng xã xảy ra việc không hay, thì hàng tổng sẽ bắt vạ vì cho rằng họ đã mang đến vận xui cho cả làng.
Sau khi xong lễ động thổ, các cụ thượng lão sẽ tiếp tục nghi thức đấu vật. Nói là lễ đấu vật nhưng thực chất các cụ chỉ làm vài động tác nhẹ nhàng và đi lại mấy vòng, cụ nào khoẻ hơn thì nhấc bổng cụ thượng kia lên khỏi mặt đất là sẽ giành chiến thắng và xong nghi lễ. Cả hai lễ đắp đê và đấu vật đều mang hàm ý nhắc nhở, giáo dục con cháu cần phải rèn luyện sức khỏe, phải không ngừng đắp đê, làm thủy lợi thì mới có được mùa màng bội thu, chống chọi dông gió, bảo vệ con người, làng xã và từ đường. Đến giờ ngọ ngày mùng 7 chính hội, đoàn tế đại diện của Tứ xã tổ chức “Tế giã” và tuyên bố kết thúc lễ hội.
Khi đến với Quảng Ninh, bạn sẽ có được cơ hội tham gia những lễ hội với rất nhiều nghi lễ phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc. Ngoài lễ hội Tiên Công, bạn có thể tham khảo thêm các lễ hội như lễ hội Bạch Đằng, lễ hội chùa Long Tiên, lễ hội đền Cửa Ông… Chúc bạn có một chuyến đi với thật nhiều những trải nghiệm thú vị nhé
2 bình luận về “Viết bài văn thuyết minh về lễ hội Tiên Công”