A. Mở bài
– Giới thiệu tác
giả (vị trí, vai trò trong nền văn học, phong cách sáng tác…), tác phẩm (hoàn cảnh
ra đời).
– Giới thiệu vấn đề
cần nghị luận: giá trị nhân đạo trong truyện ngắn Chí Phèo.
B. Thân bài
I. Giải thích khái niệm
Giá trị nhân đạo
là giá trị cơ bản nhất của tác phẩm văn học chân chính, được tạo nên bởi:
– Cảm thông sâu sắc
đối với nỗi khổ đau của con người
– Nâng niu, trân
trọng những nét đẹp trong tâm hồn con người
– Lên án những thế
lực tàn bạo chà đạp lên hạnh phúc, quyền sống và phẩm giá của con người.
– Ngợi ca vẻ đẹp của
con người
II. Giá trị nhân đạo trong tác phẩm “Chí Phèo”
Trong tác phẩm
“Chí Phèo”, Nam Cao đã dành cho người nông dân mà ông từng gắn bó những
tình cảm nhân đạo rất sâu sắc và rộng lớn.
1. Tư tưởng nhân đạo
của Nam Cao ở đây trước hết được biểu hiện ở chỗ đã khám phá ra nỗi khổ bị đày
đọa, lăng nhục, bị cự tuyệt quyền làm người của người lao động lương thiện. Nam
Cao bày tỏ niềm cảm thông sâu sắc với nỗi khổ đó.
2. Qua tấn bi kịch
và số phận bi thảm của Chí Phèo, Nam Cao đã cất lên tiếng kêu cứu thảm thiết và
đầy phẫn uất cho người lao động lương thiện:
Làm thế nào để cho con người được sống một cuộc sống xứng đáng trong cái
xã hội vùi dập nhân tính ấy; hãy tiêu diệt hoàn cảnh phi nhân tính, hãy làm cho
hoàn cảnh trở nên nhân đạo hơn.
3. Tư tưởng nhân đạo
của Nam Cao trong tác phẩm “Chí Phèo” còn thể hiện qua thái độ lên án gay gắt
những thế lực tàn bạo đã gây nên tấn bi kịch đau thương cho người lao động (bọn
thống trị độc ác; nhà tù thực dân; những thành kiến, định kiến vô nhân đạo).
4. Tư tưởng nhân đạo
đặc sắc, độc đáo của Nam Cao ở đây còn được thể hiện ở thái độ trân trọng, nâng
niu những nét đẹp người nông dân. Cao hơn nữa, nhà văn còn khám phá ra những phẩm
chất lương thiện của họ ẩn giấu đằng sau những tâm hồn tưởng như u mê, cằn cỗi.
a. Những vẻ đẹp ở Chí Phèo
– Chí Phèo vốn là
người nông dân lương thiện
+ Khỏe mạnh về thể
xác (anh canh điền khỏe mạnh).
+ Lành mạnh về tâm
hồn:
· “Một thằng hiền
như đất”.
· Giàu lòng tự trọng,
biết “không thích cái gì người ta khinh”; biết phân biệt giữa tình yêu cao thượng
và cảm giác nhục dục thấp hèn. Những lần “bà ba, cái con quỷ cái” bắt hắn làm
những việc không chính đáng “hắn thấy nhục, chứ yêu đương gì”.
+ Hắn đã từng mơ ước
rất bình dị: “Có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”,
nuôi một con lợn để làm vốn liếng. “Khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”.
– Bị nhà tù xã hội
thực dân phong kiến biến Chí thành “con quỷ dữ làng Vũ Đại”, nhưng dưới đáy sâu
tâm hồn hắn vẫn lấp lánh ánh sáng nhân phẩm.
+ Khát khao tình
yêu hạnh phúc lứa đôi: biết yêu thương, biết “say sưa”, “rưng rưng” và “bẽn lẽn”
nhận ra hương vị cháo hành “Trời ơi mới thơm làm sao!”. Đó là hương vị của tình
người, của tình yêu chân thành, của hạnh phúc giản dị và thấm thía lần đầu tiên
Chí Phèo được hưởng. Chí Phèo muốn được sống với Thị Nở: “Giá cứ thế này mãi
thì thích nhỉ?”. Và khi bị “cắt đứt mối tình”, Chí biết tiếc, biết buồn, biết
khóc vầ uất ức, giận dữ.
+ Khát khao được
làm người lương thiện. Chí Phèo “muốn được làm người lương thiện”! “Trời ơi! Hắn
thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!”. “Thị Nở có thể sống
yên ổn với hắn thì sao người khác lai không thể được. Họ sẽ lại nhận hắn vào
cái xã hội bằng phẳng… của những người lương thiện”. Điều đó đã có lúc khiến
Chí Phèo hồi hộp hi vọng.
+ Có tinh thần phản
kháng: Khi bị Thị Nở cự tuyệt và nhận ra mọi ngỏe đường trở lại xã hội loài người
bị chặn đứng, Chí Phèo đã đến thẳng nhà Bá Kiến, vung lưỡi dao căm hờn lên giết
chết Bá Kiến – kẻ thù khủng khiếp đã cướp đi cả nhân hình lẫn nhân tính của Chí
để đòi quyền làm người lương thiện của mình. Sau đó Chí Phèo đã tự sát vì tuyệt
vọng, vì Chí không muốn sống tăm tối, tủi nhục như kiếp sống thú vật nữa.
Dựng lên một hình
tượng người nông dân bị tha hóa, “một con quỷ dữ của làng Vũ Đại”, Nam Cao
không hề có ý định bôi nhọ người nông dân, trái lại đã dõng dạc khẳng định nhân
phẩm của họ, trong khi họ đã bị rách nát cả hình hài lẫn tâm hồn. Điều đó chứng
tỏ con mắt nhân đạo của Nam Cao rất sâu sắc, mới mẻ và “tinh đời”.
b. Những vẻ đẹp của nhân vật Thị Nở
– Tư tưởng nhân đạo
độc đáo và mới mẻ của Nam Cao trong tác phẩm “Chí Phèo” còn được biểu hiện ở việc
phát hiện ra vẻ đẹp của nhân vật Thị Nở.
+ Dưới ngòi bút của
Nam Cao, Thị Nở đã trở thành người phụ nữa rất giàu tình thương. Đằng sau cái bề
ngoài xấu xí và tính khí “dở hơi” còn ẩn chứa một trái tim nhân hậu. Khi Chí
Phèo bị ốm, Thị Nở đã chăm sóc tận tình… Với bàn tay dịu dàng, ấm nóng nhân
tình của người phụ nữa, Thị đã mang đến cho Chí một bát cháo hành còn “bốc
khói”. Chính bát cháo hành ấm nóng tình người ấy đã đánh thức dậy nhân tính của
Chí Phèo.
+ Cũng như những
người phụ nữ khác, Thị Nở rất khao khát tình yêu và hạnh phúc. Cuộc gặp gỡ của
hai kẻ khốn khổ đã tạo nên sự đồng cảm và Thị Nở đã yêu Chí Phèo, ước ao được sống
chung với Chí. Tình yêu đã làm cho người đàn bà “xấu đến nỗi ma chê quỷ hờn” ấy
biến đổi một cách kì diệu: “Trông thị thế mà có duyệt. Tình yêu làm cho có
duyên”. Phát hiện ra điều đó chứng tỏ cái nhìn nhân đạo của Nam Cao có chiều
sâu hiếm có.
C. Kết luận
– “Chí Phèo” là một
tác phẩm có giá trị nhân đạo vừa sâu sắc, vừa độc đáo, mới mẻ. Giờ đây, nền văn
học Việt Nam đã bước sang thiên niên kỉ mới, nhìn lại chặng đường đã qua, – “Chí
Phèo” của Nam Cao vẫn được xếp và hàng kiệt tác trước hết là ở giá trị nhân đạo
sâu sắc, độc đáo đó.
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
