Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà

Tài liệu hướng dẫn phân tích hình tượng người lái đò sông Đà, gợi ý cách làm, lập dàn ý chi tiết và tham khảo những mẫu bài văn hay phân tích hình tượng người lái đò trong tác phẩm Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân.

I. Hướng dẫn phân tích hình tượng người lái đò sông Đà

Đề bài: Phân tích hình tượng người lái đò trong tùy bút Người lái đò sông Đà của nhà văn Nguyễn Tuân.

1. Phân tích nhu yếu đề bài

– Yêu cầu về nội dung: phân tích bức chân dung hình tượng người lái đò và ý nghĩa của nó trong tác phẩm Người lái đò sông Đà.

Bạn đang đọc: Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà | Văn mẫu 12

– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng : những từ ngữ, cụ thể, hình ảnh tiêu biểu vượt trội trong tùy bút Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân .- Phương pháp lập luận chính : phân tích .

2. Luận điểm hình tượng người lái đò sông Đà

– Luận điểm 1: Lai lịch và công việc của người lái đò.

– Luận điểm 2: Vẻ đẹp ngoại hình bình dị, chân chất

– Luận điểm 3: Người lái đò là một nghệ sĩ tài hoa với những phẩm chất đáng quý.

3. Nhận xét về hình tượng người lái đò sông Đà

– Trong tác phẩm Người lái đò sông Đà, tác giả đã kiến thiết xây dựng hai nhân vật đó là con sông Đà và người lái đò trên dòng sông ấy .- Hình tượng người lái đò sông Đà được nhà văn kiến thiết xây dựng như một dũng tướng tài ba, là một nghệ sĩ lão luyện trong nghề chèo đò vượt thác. Còn bức tranh vạn vật thiên nhiên kinh hoàng, con quái vật độc ác, quân địch số một kia chỉ là phông nền để tác giả tô vẽ, ngợi ca, tôn vinh sức mạnh kì vĩ của con người .- Người lái đò sông Đà là một nhân vật không tên, vì ông là đại diện thay mặt cho bao nhiêu con người trên quốc gia Nước Ta ngày đêm bí mật, cần mẫn trong lao động, không ngừng phải đối lập với thiên tai địch họa để giành lấy sự sống và bảo vệ quê nhà quốc gia .- Vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ của người lái đò : ông lái đò là một nghệ sĩ trong nghệ thuật và thẩm mỹ vượt thác bộc lộ ở năng lực nắm chắc những quy luật tất yếu của dòng sông Đà, những động tác thuần thục, đúng mực .

II. Lập dàn ý chi tiết cụ thể phân tích hình tượng người lái đò sông Đà

1. Mở bài hình tượng người lái đò

– Giới thiệu đôi nét về tác giả, tác phẩm :+ Nguyễn Tuân là một tác giả có phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ độc lạ, cái tôi đầy đậm chất ngầu, một nhà văn tài hoa uyên bác, luôn mày mò quốc tế ở bình diện văn hóa truyền thống thẩm mĩ .

+ Người lái đò sông Đà là tùy bút tiêu biểu cho những sáng tác sau cách mạng của ông với nội dung ngợi ca vẻ đẹp của con người và thiên nhiên Tây Bắc.

– Khái quát hình tượng ông lái đò sông Đà : Hình tượng nhân vật người lái đò chính là chất vàng mười đã được thử lửa mà Nguyễn Tuân tìm kiếm, người anh hùng trong thời kì kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội .

2. Thân bài hình tượng người lái đò

a) Khái quát về tác phẩm

– Hoàn cảnh sáng tác: Tuỳ bút Sông Đà là kết quả của chuyến đi thực tế vùng núi Tây Bắc của nhà văn vừa thỏa mãn thú phiêu lãng vừa để tìm kiếm vẻ đẹp thiên nhiên và chất vàng mười đã qua thử lửa trong tâm hồn của những con người lao động và chiến đấu trên miền sông núi hùng vĩ và thơ mộng đó.

– Giá trị nội dung: Người lái đò sông Đà là một áng văn đẹp được làm nên từ tình yêu đất nước say đắm, thiết tha của một con người muốn dùng văn chương để ca ngợi vẻ đẹp vừa kì vĩ, hào hùng vừa trữ tình thơ mộng của thiên nhiên và nhất là của con người lao động bình dị ở miền Tây Bắc.

b) Phân tích hình tượng người lái đò

* Luận điểm 1: Lai lịch và công việc của người lái đò

– Về lai lịch :+ Là một tay đò lão luyện+ Lâu năm trong nghề .+ Từng trăm lần xuôi ngược trên dòng sông và tự tay lái chính hơn 60 lần .+ Am hiểu đặc thù của con sông .-> Tác giả xóa mờ xuất thân để ngợi ca những con người vô danh bí mật góp sức .- Về việc làm : lái đò trên sông Đà, hằng ngày đối lập với vạn vật thiên nhiên hung bạo .

* Luận điểm 2: Vẻ đẹp ngoại hình

– Chừng 70 tuổi nhưng còn rất khỏe và tráng kiện .- “ Tay lêu nghêu như cái sào ” .- Chân khi nào cũng khuỳnh khuỳnh- Nhỡn giới “ vời vợi như mong một cái bến xa ” .- Thân hình “ gọn quánh như chất sừng, chất mun ” .=> Thân thể ông lái đò mang đậm dấu ấn của nghề nghiệp, chứng tỏ ông là một con người yêu nghề, gắn bó với nghề .

* Luận điểm 3: Người lái đò là một nghệ sĩ tài hoa với những phẩm chất đáng quý.

– Là người có lòng dũng mãnh, yêu nghề : “ giữ mái chèo, nén vết thương, hai chân kẹp chặt lấy cuống lái ”- Là người từng trải, hiểu biết và thành thạo trong nghề lái đò : “ trên sông Đà ông xuôi ngược hơn một trăm lần ”, “ nhớ tỉ mỉ … những luồng nước ”, “ sông Đà so với ông lái đò ấy như một thiên anh hùng mà ông đã thuộc … xuống dòng ”, …- Là người mưu trí quả cảm, bản lĩnh và tài ba :+ Ung dung cạnh tranh đối đầu với thác dữ “ nén đau giữ mái chèo, tỉnh táo chỉ huy bạn chèo … ” để phá trùng vi thạch trận thứ nhất .+ Ông lái đò “ không chút nghỉ tay, nghỉ mắt phá luôn vòng vây thứ hai và đổi giải pháp, ông “ nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá, ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước ”, động tác điêu luyện “ cưỡi đúng ngay trên bờm sóng, phóng thẳng thuyền vào giữa thác … ”+ Là người nghệ sĩ tài hoa : ưa những khúc sông nhiều ghềnh thác, không thích lái đò trên khúc sông bằng phẳng, coi việc thắng lợi “ con thủy quái ” là chuyện thường : sau khi vượt thác nhà đò đốt lửa nướng cơm lam và toàn bàn về chuyện cá anh vũ, cá dầm xanh, …=> Ông lái đò là người anh hùng, người nghệ sĩ trong việc làm chèo đò, vượt thác, đại diện thay mặt cho con người Tây Bắc và là chất vàng mười của quốc gia ta .

c) Đặc sắc nghệ thuật

– Kết hợp hài hòa giữa bút pháp lãng mạn và hiện thực- Sử dụng ngôn từ điêu luyện- Sử dụng nhiều giải pháp tu từ ( nhân hóa, so sánh, liên tưởng, tưởng tượng, trùng điệp … )- Tưởng tượng độc lạ- Vận dụng tri thức nhiều ngành thẩm mỹ và nghệ thuật .

3. Kết bài hình tượng người lái đò

– Khái quát vẻ đẹp hình tượng người lái đò sông Đà : Hình tượng người lái đò là đại diện thay mặt cho con người lao động Tây Bắc trong quá trình thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội, vừa có phẩm chất anh hùng vừa tài hoa nghệ sĩ .- Mở rộng yếu tố : Thông qua hình tượng ông lái đò, Nguyễn Tuân muốn phát biểu ý niệm rằng ” người anh hùng không chỉ có trong chiến đấu mà còn có trong đời sống lao động hằng ngày ” .>> > Có thể liên hệ so sánh hình tượng người lái đò sông Đà với Huấn Cao để thấy được điểm tương đương và độc lạ giữa hai nhân vật, làm điển hình nổi bật giá trị giá trị nội dung, thẩm mỹ và nghệ thuật của hình tượng người lái đò .

4. Sơ đồ tư duy phân tích hình tượng người lái đò sông Đà

Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà bằng sơ đồ tư duyNgoài ra, Đọc Tài Liệu cũng đã tổng hợp bộ tài liệu sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà kèm một số ít đề văn tương quan để những em tiện theo dõi trong quy trình làm bài .

III. Hình tượng ông lái đò in đậm dấu ấn phong cách Nguyễn Tuân

Người lái đò sông Đà ra đời trong những năm toàn dân ta bước vào công cuộc xây dựng Xã hội chủ nghĩa đầy sôi động, khẩn trương, khi đó cảm hứng ngợi ca, tôn vinh cuộc sống mới, con người mới ngập tràn trong các tác phẩm văn học. Không nằm ngoài xu thế chung đó, Người lái đò sông Đà với hình tượng người lái đò là một trong những hình ảnh nổi bật. Nguyễn Tuân ca ngợi người lao động bình dị, vô danh nhưng hàng ngày, hàng giờ đang cống hiến, dựng xây đất nước.

Hình tượng người lái đò sông Đà được đặt trong quan hệ với sông Đà, để qua đó tô đậm, làm điển hình nổi bật hình tượng người lái đò. Bởi vậy sông Đà hung tàn, bạo ngược bao nhiêu thì khi vượt qua nó, thắng lợi sức mạnh của nó người lái đò càng biểu lộ rõ nét hơn sức mạnh của mình .Người lái đò quê ở Lai Châu, đã từng xuôi ngược dòng sông Đà hơn một trăm lần trong đó có tới sáu mươi lần giữ lái chính. Tác giả đã tạo ấn tượng cho người đọc về ông lái đò với những số lượng đầy áp lực đè nén và thử thách. Mỗi lần vượt sông Đà là một lần đối lập với cái chết, số lần ông vượt sông Đà thành công xuất sắc đã cho thấy sự tài năng, điêu luyện trong nghề nghiệp của ông lái đò .Để làm điển hình nổi bật vẻ đẹp của người lái đò, Nguyễn Tuân đã trình làng chân dung của nhân vật : “ tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông khi nào cũng khuỳnh khuỳnh gò lại như kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng, giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh sông, nhỡn giới ông vòi vọi như khi nào cũng mong một cái bến xa nào đó trong sương mù ”, “ cái đầu bạc quắc thước … đặt lên thân hình gọn quánh chất sừng chất mun ”. Ở diện mạo của ông lái đò chỉ có một điểm duy nhất chứng tỏ tuổi ông đã cao đó là mái tóc bạc, khi dùng tay che mái tóc này đi, người ta lầm tưởng “ mình đang đứng trước một chàng trai đang ngồi ngoài bến chính bờ sông ” .Diện mạo, ngoại hình của ông lái đò gây ấn tượng mạnh với người đọc, bởi nó trái ngược trọn vẹn với cái tuổi bảy mươi của ông, đó là diện mạo, ngoại hình của một chàng người trẻ tuổi lực lưỡng, dẻo dai, cường tráng. Sức khỏe, sức khỏe thể chất của ông lái đò in đậm dấu ấn nghề nghiệp, do suốt đời vật lộn với sông nước nên cần phải có một thể lực khác thường để chiến đấu lại với những con thác dữ .Phẩm chất điển hình nổi bật và có ý nghĩa quyết định hành động đến sự thành công xuất sắc của ông lái đò trong nghề vượt thác này chính là kinh nghiệm tay nghề dày dặn. Không cần bất kể map nào nhưng lại hoàn toàn có thể nhớ một cách đúng chuẩn luồng lạch trên sông. Để ngợi ca bản lĩnh của ông Nguyễn Tuân đã sử dụng hình ảnh so sánh độc lạ, giàu chất thơ “ Sông Đà so với ông lái đò ấy, như một trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc đến cả dấu chấm than, chấm câu và những đoạn xuống dòng ” .Không chỉ dày dặn kinh nghiệm tay nghề, ông lái đò còn nâng nghề nghiệp của mình – công cụ mưu sinh thành một niềm đam mê mãnh liệt trong đời. Bởi đương đầu với thác dữ, tức là đương đầu với cái chết tuy nhiên ông không hề sợ hãi mà cảm thấy đó là sự mê hoặc trong nghề nghiệp của mình. Với ông lái đò thì sông Đà chỉ thực sự đậm đà ở đoạn nhiều ghềnh thác, nếu phải chèo đò ở những đoạn phẳng phiu thì ông thấy chân mình như dại đi và buồn ngủ như người mèo đi bộ ở đồng bằng .Hình tượng ông lái đò xinh xắn nhất là trong cuộc thủy chiến với sông Đà. Nguyễn Tuân đã phát minh sáng tạo ra một một cuộc thủy chiến có 1 không 2 trong lịch sử vẻ vang văn học, giữa một bên là thủy quái sông Đà với sức mạnh ghê gớm, tâm địa xảo trá và một bên là ông lái đò tuy dẻo dai, cường tráng nhưng đơn độc trong đại chiến gay go, kinh khủng này để hoàn toàn có thể giành được thắng lợi, ông lái đò đã thể hiện toàn bộ những phẩm chất tốt đẹp của mình .Ở trùng vi thạch trận thứ nhất, sông Đà đã phô ra sức mạnh sức khỏe thể chất của nó với sự phối hợp giữa đá, sóng, nước. Chúng vừa đánh trực diện vừa tung đòn đánh tỉa, để dồn ông lái đò vào thế yếu. Dù cảm hứng lãng mạn là cảm hứng chủ yếu trong tác phẩm tuy nhiên cái nhìn và cách miêu tả của Nguyễn Tuân về cuộc thủy chiến không hề hời hợt thuận tiện, ông ghi lại thời gian mà tưởng như ông lái đò ngã gục trước những đòn đánh chí mạng của sông Đà. Nhưng bằng sức chịu đựng khác thường, sức khỏe thể chất dẻo dai, cường tráng vẫn cố gắng nỗ lực kẹp chặt cuống lái, trên thuyền vẫn vang lên sự chỉ huy ngắn gọn, dứt khoát .Và bằng lòng dũng mãnh, sức khỏe thể chất khác thường, bình tĩnh ông lái đò đã vượt qua những trùng vi thạch trận thứ nhất. Ở trùng vi thạch trận thứ hai với sự đổi khác giật mình, biến hóa khôn lường trong việc sắp xếp những cửa sinh, cửa tử. Nhưng bằng kinh nghiệm tay nghề dày dạn, bằng sự linh động ông lái đò đã nhanh gọn đưa thuyền đi vào đúng cửa sinh. Với đoàn quân sóng nước, cách đánh của ông cũng biến hóa linh động, để tương thích với những trùng vi thạch trận khác nhau. Ở trùng vi thạch trận sau cuối tác giả miêu tả không nhiều tuy nhiên vẫn làm bật lên được tài nghệ trong việc lái đò của ông lão. Bằng sức khỏe thể chất và sự dẻo dai, sức chịu đựng, đặc biệt quan trọng là lòng quả cảm, dữ thế chủ động, quyết đoán, ông đã vượt qua toàn bộ những cái bẫy mà sông Đà đã tung ra. Cuộc chiến không cân sức giữa một bên là vạn vật thiên nhiên kinh hoàng với một bên là ông lão đơn độc chỉ có mái chèo là vũ khí duy nhất, tuy nhiên thắng lợi đã thuộc về con người .Nếu như trong đại chiến với sông Đà biểu lộ vẻ đẹp và sức mạnh ở bề nổi của sông Đà thì sau đại chiến cách ứng xử với chiến công, thắng lợi của ông lão lại cho thấy những vẻ đẹp ở bề sâu tâm hồn, nhân cách. Chiến thắng được sông Đà với bảy mươi ba ghềnh thác là một điều không phải ai cũng hoàn toàn có thể làm được, thậm chí còn đây là một chiến công khác thường. Song với ông lão và tổng thể những người lao động nơi đây đó là một điều rất là thông thường. Nhưng chính bởi biết giản dị hóa thông thường hóa những điều khác thường mà tâm hồn, nhân cách của những người lao động nơi đây càng trở nên trân trọng, đáng quý .Hình tượng ông lái đò in đậm dấu ấn phong thái Nguyễn Tuân. Bởi ông chính là kiểu người tài hoa, nghệ sĩ, biết nâng nghề nghiệp của mình lên mức thẩm mỹ và nghệ thuật. Song ở hình tượng ông lão bộc lộ rất rõ sự chuyển biến trong tư tưởng Nguyễn Tuân khi những con người tài hoa, nghệ sĩ được miêu tả không phải là những con người khác thường mà là những con người bình dị, thậm chí còn vô danh. Đây chính là cách Nguyễn Tuân ngợi ca, tôn vinh những người lao động thầm lặng trong công cuộc kiến thiết xây dựng xã hội chủ nghĩa .( Nguồn : Lớp văn thầy Nhật )

III. Một số bài văn mẫu hay phân tích hình tượng người lái đò sông Đà

1. Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà bài số 1

Một tác phẩm văn học lớn, có giá trị sống mãi trong lòng người đọc thì tác phẩm đó phải xây dựng được những nhân vật điển hình trong hoàn cảnh điển hình, hội tụ đầy đủ tài năng và tâm huyết của người nghệ sĩ. Nhân vật ông lái đò trong tùy bút “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân là một nhân vật như thế.

Dưới ngòi bút thần kì của Nguyễn Tuân, bức tranh vạn vật thiên nhiên sông Đà hiện lên vô cùng hung bạo, trữ tình có vị trí quan trọng tạo ra sự một tấm phông rất tương thích để hình tượng người lao động ở trên núi rừng Tây Bắc nổi lên với hai phẩm chất, đó là chất anh hùng và chất nghệ sĩ mà tiêu biểu vượt trội là ông lái đò rất dũng mãnh, dũng mãnh gần hai mươi năm chiến đấu với thác đá trong nước sông Đà để sống sót. Tay lái của ông được miêu tả là ” tay lái ra hoa ” .Ông lái đò hiện lên trong những trang văn của Nguyễn Tuân đầy ấn tượng với những nét về ngoại hình đúng là một con người của sông nước : Ông gần bảy mươi tuổi nhưng rất chắc khỏe ” thân hình gọn quánh như chất sừng, chất mun “, ” lời nói ào ào như sông nước “, ” hai tay dài lêu nghêu như cái sào lái đò “, ” hai chân khuỳnh khuỳnh như đang kẹp chặt cái cuống lái trong tưởng tượng ” … Chỉ vài nét phác họa tài hoa mà nhà văn như chạm khắc hình tượng ông lái đò như thể một anh hùng trên sông nước, vĩnh viễn đọng lại vào trái tim bạn đọc để dự báo về nhân vật cả cuộc sống gắn với nghề lái đò và mức độ kinh nghiệm tay nghề đã đạt đến mức nghệ sĩ .Có lẽ bao tình cảm đam mê, yêu quý sông Đà của Nguyễn Tuân được gửi gắm vào nhân vật ông lái đò, nên nhà văn đã để nhân vật của mình gắn bó với sông Đà đến mức máu thịt, hiểu và yêu dòng sông đến mức thuộc lòng từng tên thác tên ghềnh hơn một nghìn tên dù dễ hay khó đều quy tụ ngọt ngào thành một dòng chảy trong trái tim của ông lái đò hay chính là trái tim của Nguyễn Tuân. Ông thuộc dòng sông như thuộc một ” bản trường ca, thuộc đến từng dấu chấm dấu phẩy, dấu chấm than và từng đoạn xuống dòng ” .” Ông lái đò đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá, ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước “. Chính do đó mà ông lái đò đã khuất phục, khắc chế được sự hung bạo của dòng sông Đà. Ông không phải thần thánh mà chỉ là một người lao động thông thường bằng xương bằng thịt nhưng với trí dũng song toàn nên ông vẫn thắng lợi vạn vật thiên nhiên nghiệt ngã để sống sót lao động phát minh sáng tạo trong công cuộc kiến thiết xây dựng bảo vệ Tổ quốc .Tính cách của ông lái đò được đơn cử qua những cuộc giao tranh kinh hoàng với nước, sóng, gió và đá qua ba thạch trận. Trước hết là trùng vi thạch trận thứ nhất, người đọc đặc biệt quan trọng ấn tượng với những câu văn tả đá được nhân hóa như một đội quân : ” đá tảng, đá hòn ” …, ” đá tiền vệ ” đã bày ra thạch trận với năm cửa, có bốn cửa tử và một cửa sinh. Bên cạnh đó, nhà văn sử dụng một loạt động từ trùng điệp để tô đậm sức mạnh của đội quân đá : ” mai phục “, ” nhổm cả dậy “, ” đứng ngồi nằm tùy theo sở trường thích nghi “. ” ăn chết “, ” canh cửa “, ” hất hàm ” …Cộng hưởng với những động từ là những tính từ làm điển hình nổi bật tính hung bạo : ” ngỗ ngược “, ” nhăn nhúm “, ” méo mó ” … Tất cả làm điển hình nổi bật thế và lực của đá sông vừa đông vừa mạnh hung tợn, ghê sợ tạo thành thế không cân sức với ông lái đò chỉ có một mình đơn phương độc mã để gieo vào lòng người đọc bao phấp phỏng, hoảng sợ .Bên cạnh đá là nước, ” phối hợp với đá, nước thác reo hò làm thanh viện cho đá “, tạo nên âm thanh kinh hoàng tăng thêm không khí chiến đấu ác liệt. Sóng nước biết tung ra những đòn đánh nguy hại như đánh giáp lá cà, đánh khuýp quật vô hồi, đá trái, thúc gối … Có thể nói Nguyễn Tuân đã rộng mở sự uyên bác tài hoa của mình để kho ngôn từ đa dạng và phong phú sinh động đầy ắp trong mọi nghành của sự sống, tuôn chảy không ngừng cả những ngôn từ quân sự chiến lược thể thao, quân sự chiến lược cũng được kêu gọi với tần số đậm đặc để cực tả đá nước sông Đà .Đây chính là thẩm mỹ và nghệ thuật vẽ mây đẩy trăng để gián tiếp ca tụng chí dũng song toàn của ông lái đò. Ở chặng này, nhà văn ca tụng ông lái đò có sức chịu đựng khác thường ” ông đò cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt cuống lái ” … chỉ huy ngắn gọn kín kẽ và ông đã thắng lợi ” phá song trùng vi thạch trận thứ nhất ” .

Ở trùng vi thạch trận thứ hai, đá nước sóng tăng thêm nhiều cửa tử “dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh”, “bốn năm thủy quân không ngớt khiêu khích”… Những động từ mạnh vẫn tiếp tục tuôn chảy không ngớt trên những trang văn cộng hưởng với phép tu từ so sánh nhân hóa rất độc đáo giúp nhà văn biến sóng nước thành hùm thiêng, sông nước tăng thêm sức mạnh đến đỉnh điểm của Đà giang để tiếp tục tôn lên tư thế hào hùng của ông lái đò.

Xem thêm: Phân tích bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh | Văn mẫu 12

Ông lái đò ” không chút nghỉ tay, nghỉ mắt phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn giải pháp “, ” ông đò nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá, ông đã thuộc hết quy luật phục kích của lũ đá ” nên ông dữ thế chủ động tự tin nhanh gọn làm chủ tình thế ” cưỡi lên thác sông Đà như cưỡi hổ, nắm chặt bờm sóng, ghì cương lái, phóng nhanh, chặt đôi thác để mở đường tiến “. Những động từ mạnh liên tục lại như đưa người đọc vào đại chiến của sóng nước tạo ra trạng thái say như say sóng, để từ đó tôn vinh lên những nét đẹp của ông lái đò đó là mưu trí, dũng mãnh, kiên cường .Nếu ở cuộc giao tranh thứ nhất và thứ hai Nguyễn Tuân cực tả vẻ đẹp trí dũng song toàn và phẩm chất anh hùng của ông lái đò thì ở chặng thứ ba này Nguyễn Tuân muốn cho người đọc thấy tay lái ra hoa của ông lái đò. Nguyễn Tuân miêu tả ” bên phải, bên trái đều là luồng chết ” khiến ông lái đò phải vận dụng kĩ năng nghề nghiệp của mình, nâng thuyền của mình lên mặt nước như nghệ sĩ lái mô tô bay trong không trung để ” xuyên qua mặt nước ” …Những động từ mạnh ” vút ” hay ” xuyên ” lặp đi lặp lại nhấn mạnh vấn đề vận tốc lái thuyền nhanh mạnh, cộng với nhiều phép so sánh liên tục khiến người đọc vừa cảm nhận được độ nhanh mạnh vừa cảm nhận được độ khôn khéo của con thuyền trong hướng đi luồn lách tránh đội quân đá đông đúc. Nghệ thuật lái đò đến đây khiến người đọc trọn vẹn tâm phục, khẩu phục. Đúng là ông lái đò đã đạt đến mức nghệ sĩ trong nghề nghiệp của mình .

Nguyễn Tuân đích thực là một nghệ sĩ tài hoa bậc thầy trong việc ngợi ca những con người lao động trong gian lao nguy hiểm nhưng đầy vinh quang, điển hình là hình tượng ông lái đò trong tùy bút “Người lái đò sông Đà” với nhiều nét đẹp và cả chất nghệ sĩ trong nghề.

2. Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà bài số 2

Nguyễn Tuân là một cây bút xuất sắc của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại. “Người lái đò sông Đà” trích trong “Tùy bút sông Đà” (1960). Đây là kết quả chuyến đi thực tế đến với Tây Bắc năm 1958 để kiếm tìm “chất vàng” của thiên nhiên và chất vàng mười trong tâm hồn con người. Đọc tác phẩm, ta bắt gặp hình ảnh sông Đà với hai nét tính cách hung bạo và trữ tình. Và nổi bật bên hình tượng ấy là người lái đò dũng cảm tài hoa trên sông nước.

Điểm đặc biệt quan trọng tiên phong của nhân vật này chính là không có tên gọi đơn cử mà tên của ông gắn liền với nghề nghiệp, địa điểm ” ông lái đò Lai Châu “. Điều này bộc lộ, ông là đại diện thay mặt cho vẻ đẹp người lái đò trên sông nước, cần mẫn. Người lái đò là một ông lão 70 tuổi. Ông đã dành một hầu hết cuộc sống của mình để lái đò dọc trên sông Đà. Bây giờ ông đã thôi nghề khoảng chừng mười năm. ” Trên sông ông xuôi ông ngược trên 100 lần, giữ tàu lái chính khoảng chừng 60 lần “. Chỉ bằng vài câu ngắn gọn trình làng về người lái đò, fan hâm mộ phần nào đã tưởng tượng ra ngoại hình và năng lực của ông .Ông lái đò hiện lên là người khỏe mạnh, từng trải, ngoại hình và năng lực được tạo nên bởi nét đặc trưng của thiên nhiên và môi trường lao động là trên sông nước. ” Tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông khi nào cũng khuỳnh ra như kẹp lấy một cuống lái tưởng tượng. Giọng ông ào ào, nhỡn giới cao vòi vọi “. Nguyễn Tuân gọi con người này là ” thứ vàng mười ” bởi ông đã đứng trước thử thách và thắng lợi sông Đà .Trước hết ở ông lái đò Lai Châu là người tài hoa trí dũng, có phong thái thư thả của người nghệ sĩ. Ông tài trí, từng trải, lão luyện trong nghề, đạt đến trình độ ” lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng toàn bộ những luồng nước của những con thác hiểm trở “. Nguyễn Tuân đã bày tỏ lòng khâm phục của mình so với người lái đò bằng cách so sánh, liên tưởng độc lạ ” sông Đà so với ông lái đò như một trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc cả dấu câu chấm than và cả đoạn xuống dòng “. Ông thuộc rõ quy luật phục kích của đá, biết rõ cửa tử cửa sinh .Lòng quả cảm của ông được bộc lộ qua ba thạch trận. Vòng một sông Đà hiện lên như một quân địch nham hiểm xảo quyệt, không riêng gì sóng gió mênh mang, hút nước, thác nước mà còn bầy binh bố trận ” bọt tung trắng xóa cả một chân trời đá “. Đá mai phục ngàn năm bày binh bố trận những binh pháp tôn tử. Ở vòng này gồm năm cửa trận, bốn cửa tử, một cửa sinh chia thành ba tuyến tiền vệ, trung vệ và hậu vệ. Phối hợp với đá và thác nước hò la vang dậy làm thanh điệp cho đá .Đá oai phong lẫm liệt tiến lùi thử thách còn sóng nước như quân liều mạng. Nhưng ông lái đò vẫn giữ chặt mái chèo để khỏi bị hất tung ra trận địa sóng. Ông cố nén vết thương kẹp chặt cuống lái kiên cường vượt qua cơn võ chiến .Đến vòng hai, sông Đà lúc này mở ra nhiều cửa tử hơn, chỉ có một cửa sinh nằm lập lờ phía tả ngạn. Dòng thác hùm beo hồng hộc thế mạnh. Bọn thủy quân cửa ải xô ra níu thuyền vào cửa tử. Ông lái đò cùng chiếc thuyền cưỡi trên con sông như cưỡi trên sống lưng hổ. Ông nắm chắc bờm sóng, ghì cương lái miết vào cửa sinh. Bốn năm bọn thủy quân cứ ào nước xô ra níu thuyền vào cửa tử. Dòng sông như con thú hoang lồng lên đòi ăn chết con thuyền. Nhưng ông già dằn mặt từng đứa nắm chắc quy luật của thần sông thần đá không hề nao núng, tỉnh táo, phát minh sáng tạo biến hóa giải pháp thắng lợi sông Đà .Bị thua ông lái đò ở hai vòng trước, trùng vi thứ ba, dòng thác càng trở nên điên cuồng kinh hoàng hơn. Ít cửa ra vào, bên phải bên trái đều là cửa tử, luồng sống ở giữa ngay cạnh voi đá vọng về xong ông lái đò vẫn bình tĩnh quả cảm phóng thẳng thuyền. Thuyền vút vút qua cánh cổng đá để rồi thắng lợi đi qua .Không chỉ dũng mãnh tài ba, người lái đò trên sông còn mang phong thái nghệ sĩ. Sau cuộc vượt thác mọi nguy khốn như tan biến ” sóng nước xèo xèo tan trong trí nhớ “. Họ lại đốt lửa nướng ống cơm lam bàn chuyện cá anh vũ, cá rồng xanh như không có gì xảy ra “. Mặc dù ngày ngày họ phải vật lộn đương đầu với nguy hiểm rình rập. Đó là vẻ đẹp của một tâm hồn nghệ sĩ .Trong quy trình kiến thiết xây dựng nhân vật ông lái đò, Nguyễn Tuân chú ý quan tâm khắc họa nét tài hoa của nghệ sĩ ” nhân vật phải là người nghệ sĩ trong nghề nghiệp “. Nhà văn chú ý quan tâm tạo trường hợp thử thách để nhân vật thể hiện thực chất của mình. Sông Đà càng hung bạo bao nhiêu, người lái đò càng tài hoa dũng mãnh bấy nhiêu. Nhà văn am hiểu nhiều ngành nghệ thuật và thẩm mỹ quân sự chiến lược, thể thao tích hợp với thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả so sánh liên tưởng độc lạ qua ngôn từ đa dạng chủng loại để làm điển hình nổi bật sông Đà và người lái đò Sông Đà. Tóm lại, thành công xuất sắc trong thiết kế xây dựng nhân vật ông lái đò Lai Châu đã trở thành sức hút riêng của tác phẩm trong nền văn học nước nhà .

3. Phân tích hình tượng người lái đò sông Đà bài số 3

Mỗi khi nhắc đến những nhà văn viết tùy bút xuất sắc của nền văn học văn minh Nước Ta tất cả chúng ta không hề không nhắc tới nhà văn Nguyễn Tuân. Vùng đất Tây Bắc với những núi cao, thác nước hiểm trở đã hấp dẫn ngòi bút của Nguyễn Tuân, để rồi năm 1960 ông xuất bản tập Tùy bút Sông Đà trong đó có tùy bút Người lái đò sông Đà. Hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ xuyên suốt tác phẩm là hình ảnh ông lái đò Lai Châu được nhà văn tiếp cận tài hoa – nghệ sĩ .Ông lái đò năm nay khoảng chừng bảy mươi tuổi, ông sinh ra và lớn lên ngay bên bờ sông Đà “ quê ông ở ngay chỗ ngã tư sông sát tỉnh ”. Ông có một ngoại hình đặc biệt quan trọng, mang đậm dấu ấn nghề nghiệp : thân hình ông to lớn “ gọn quánh như chất sừng, chất mun ”, “ tay dài lêu nghêu như cái sào ”, “ chân khi nào cũng khuỳnh khuỳnh như gò lại kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng ” rồi “ giọng ông ào ào như tiếng nước thác ”. Mọi thứ của ông giờ đây như đã hòa nhịp với con sông lúc hung hãn lúc lại dịu êm này, họ hòa vào nhau theo năm tháng, hòa vào nhau trong từng hơi thở uyển chuyển, hợp tác ăn ý một cách đến lạ lùng .Đối với ông lái đò thì sông Đà như một bản trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc đến cả những cái chấm than, chấm câu và cả những đoạn xuống dòng. Ông “ nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào trong lòng tổng thể những luồng nước của tổng thể những con thác hiểm trở ”, “ nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá ”, làm chủ được dòng sông. Đó là tư thế và sự hiểu biết của con người làm chủ vạn vật thiên nhiên, làm chủ thực trạng. Ông hiểu về con sông cặn kẽ như hiểu chính bản thân mình vậy, có hiểu ông mới ngự trị, mới làm bạn được với nó. Thật đúng là “ thứ vàng mười đã qua thử lửa ” giống như cách mà nhà văn Nguyễn Tuân vẫn nói .Nếu ai đó nghĩ rằng chở đò là một nghề thuận tiện chỉ cần đến sức khỏe thể chất thì chắc rằng người đó đã nhầm. Chở đò là một nghệ thuật và thẩm mỹ yên cầu ở người lái đò sự mưu trí, khôn khéo, trí dũng, tài ba. Cuộc chiến giữa ông lái đò và sông Đà là một đại chiến không cân sức. Bởi sông Đà có một lực lượng hùng hậu nào thì vách đá, nào thì những cái hút nước xoay tít sâu hun hút và cả những hàng chông đá nằm ngầm dưới lòng sông nữa .Ấy vậy mà ông lão chỉ có một mình “ đơn phương độc mã ” chiến đấu, vũ khí duy nhất có trong tay là cán chèo. Để chiến đấu với một sông Đà quỷ quyệt trong việc bày binh bố trận thì ông lái đò càng phải nắm chắc tay chèo, giữ vững ý thức và đặc biệt quan trọng phải “ nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá ” thì mới hoàn toàn có thể thắng được trong trận đấu sinh tử này .Trận thủy chiến diễn ra căng thẳng mệt mỏi đến không thở được với ba “ hiệp đấu ”. Ở vòng vây thứ nhất thác sông Đà mở ra “ năm cửa trận ”, có bốn “ cửa tử ”, một “ cửa sinh ”. Cửa sinh nằm “ lập lờ ở phía tả ngạn ”. Khi con thuyền Open, phối hợp với đá, nước thác reo hò làm “ thanh viện ” cho đá, những hòn đá bệ vệ oai phong lẫm liệt. Có hòn đá trông nghiêng thì giống như là đang hỏi cái thuyền “ phải xưng tên tuổi trước khi giao chiến ”. Hòn đá khác thì lùi lại một chút ít và “ thử thách ” cái thuyền có giỏi thì tiến gần vào .Không một chút ít nao núng, ông đò hai tay giữ mái chèo để khỏi bị hất lên khi sóng trận địa phóng thẳng vào mình. Nhìn thấy con thuyền và người lái đò, mặt nước “ hò la vang dậy ”, ùa vào mà “ bẻ gãy cán chèo ”. Sóng nước thì như thể quân liều mạng, vào sát nách mà “ đá trái mà thúc gối ” vào bụng và hông thuyền, có lúc chúng “ đội cả thuyền lên ”. Nước bám lấy thuyền như đô vật “ túm lấy thắt lưng ông đò đòi lật ngửa mình ra ”. Ông đò đã bị thương, nhưng ông “ cố nén vết thương ”, hai chân vẫn “ kẹp chặt lấy cuống lái ” .Cuộc chiến đã đến hồi kinh khủng, sóng nước “ đánh hồi lùng, đánh đòn tỉa, đánh đòn âm ” vào chỗ hiểm. Nhưng trên cái thuyền sáu bơi chèo, vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy “ ngắn gọn tỉnh táo ” của người cầm lái. Và ông lái đò đã phá xong cái “ trùng vi thạch trận ” vòng thứ nhất của thác sông Đà .Không một chút ít nghỉ tay, ông lái đò liên tục phá luôn vòng vây thứ hai của thác sông Đà. Ở vòng thứ hai này, thác sông Đà lại “ tăng thêm nhiều cửa tử ” để đánh lừa con thuyền. Vẫn chỉ có một cửa sinh. Nếu ở vòng thứ nhất, cửa sinh nằm “ lập lờ phía tả ngạn ”, thì ở vòng thứ hai này, cửa sinh lại “ sắp xếp lệch qua phía bờ hữu ngạn ”. Đó chính là khó khăn vất vả, thử thách so với người lái đò. Nhưng ông lái đò đã “ thuộc qui luật phục kích ” của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này. Ông hiểu rằng cưỡi lên thác sông Đà phải “ cưỡi đến cùng như thể cưỡi hổ ” .Cuộc chiến của ông lái đò ở vòng thứ hai đã khởi đầu. Nắm chặt cái bờm sóng đúng luồng, ông đò ghì cương lái bám chắc lấy luồng nước đúng mà “ phóng nhanh vào cửa sinh ” rồi “ lái miết một đường chéo ” về phía cửa đá ấy. Thấy con thuyền tiến vào, bốn năm bọn thủy quân bên bờ trái liền “ xô ra ” định níu con thuyền “ lôi vào tập đoàn lớn cửa tử ” mà tàn phá. Nhưng ông lái đò vẫn “ nhớ mặt ” bọn này, đứa thì ông tránh mà “ rảo bơi chèo lên ”, đứa thì ông “ đè sấn lên mà chặt đôi ra ” để mở đường tiến. Những luồng tử đã bỏ hết lại sau thuyền, chỉ còn vẳng tiếng reo hò của của sóng thác luồng sinh. Tuy vậy, bọn chúng vẫn “ không ngớt khiêu khích ”, dù cái thằng đá tướng đứng ở cửa vào đã “ tiu nghỉu cái mặt xanh lè ” vì bị thua cái thuyền du kích nhỏ bé .Vượt qua vòng thứ hai, ông lái đò còn phải vượt qua vòng thứ ba nữa. Ở vòng vây thứ ba này, thác Sông Đà ít cửa hơn nhưng bên phải bên trái đều là “ luồng chết ” cả. Cái “ luồng sống ” ở chặng thứ ba này lại ở ngay giữa bọn đá hậu vệ. Ông lái đò đã hiểu điều đó. Ông cứ “ phóng thẳng thuyền ” chọc thủng cửa giữa đó. Thuyền của ông đò “ vút qua ” cổng đá cánh mở cánh khép với ba tầng cửa : cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng .Con thuyền của ông đò “ như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động hóa lái lượn được ”. Vượt qua vòng vây thứ ba cũng là vượt qua hết thác sông Đà. Ông lái đò như một người chỉ huy lão luyện, đầy bản lĩnh và kinh nghiệm tay nghề. Ông là một nghệ sĩ tài hoa với nghề vượt thác leo ghềnh .Ông lái đò quả thật là một chiến tướng nhưng cũng là một tay lái tài hoa. Mỗi đường chèo của ông đều là nghệ thuật và thẩm mỹ làm đẹp cho đời và trong lao động. Sau thắng lợi ông lái đò lại trở lại với đời sống đời thường bình dị. Ông cùng với nhà đò “ đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn buôn chuyện về cá anh vũ cá dầm xanh …, cũng chả thấy ai bàn thêm lời nào về cuộc thắng lợi vừa mới qua nơi cửa ải nước đủ tướng dữ quân tợn vừa qua ”. Bởi lẽ với họ những trận chiến như vừa qua đã trở thành một phần trong đời sống của họ, có gì mà phải buôn chuyện, phải suy ngẫm, tổng thể đã trở thành máu thịt, là sợi dây liên kết và gắn bó họ với nơi này .Thông qua việc miêu tả trận thủy chiến tác giả Nguyễn Tuân đã cho người đọc chiêm ngưỡng và thưởng thức cái “ thú chơi ngôn từ ” độc và lạ của ông. Một loạt những động từ được sử dụng sum sê, kèm theo đó là hàng loạt những tính từ miêu tả cơn cuồng nộ của dòng Đà giang cũng như tài trí của ông lái đò. Đó là một cuộc hỗn chiến giữa người và sông nước đến không thở được. Nguyễn Tuân còn vận dụng kỹ năng và kiến thức của nhiều ngành nghề để soi chiếu đối tượng người dùng, tạo cảm xúc về một trận thủy chiến đầy kịch tính, đầy sôi động và không hề kém phần mê hoặc .Để viết về dòng Đà giang và ông lái đò một cách cặn kẽ và cụ thể đến vậy thì không phải ai cũng hoàn toàn có thể viết được, phải yêu, phải hiểu và gắn bó lắm mới viết được kĩ đến vậy. Điều này như một vật chứng chân thực cho sự hi sinh vì nghệ thuật và thẩm mỹ của tác giả Nguyễn Tuân. Ông đã dành cả cuộc sống mình để đi tìm cái đẹp, cái thật trong con người và cuộc sống. Ông ý niệm rằng vẻ đẹp tài hoa của người nghệ sỹ không riêng gì biểu lộ trong nghành nghề dịch vụ thẩm mỹ và nghệ thuật mà nó còn được bộc lộ trong tổng thể mọi nghành của đời sống con người. Khi con người đạt đến trình độ điêu luyện trong việc làm của mình thì khi đó vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ sẽ tỏa sáng .Bài tùy bút của tác giả Nguyễn Tuân đã đưa người đọc đi từ kinh ngạc này đến kinh ngạc khác một cách tự nhiên đến lạ kì. Hình ảnh gợi ra xuyên suốt bài tùy bút là hình ảnh ông lái đò gạo cội và dòng sông Đà giang hung hãn nhưng cũng đồng thời gửi vào tâm lý fan hâm mộ một liên tưởng về một ông lái đò Nguyễn Tuân như một ông lái bậc thầy, ông lái con thuyền ngôn từ trên một dải sông văn chương không kém những thác nước chông gai. Ông đã tạo nên một khúc khải hoàn ca về những con người lao động chân chính trong thời kì mới .

4. Hình tượng người lái đò sông Đà trong Người lái đò sông Đà bài số 4

Nguyễn Tuân là nhà văn có hai giai đoạn sáng tác trước và sau cách mạng. Trước 1945 ông nổi tiếng với các tác phẩm như Vang bóng một thời, Một chuyến đi… sau năm 1945 ông nổi tiếng với thể loại tùy bút mà tiêu biểu là các tác phẩm: Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi, Tùy bút Sông Đà… Người lái đò sông Đà là tác phẩm trích trong Tùy bút Sông Đà được viết nhân chuyến thực tế Tây Bắc năm 1958. Tác phẩm để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc không chỉ là hình tượng con Sông Đà “hung bạo, trữ tình” mà còn là bởi hình tượng người lái đò hiên ngang trên thác dữ – một tay lái ra hoa.

Thế giới nhân vật trên trang văn của Nguyễn Tuân thật đáng yêu vô cùng. Một cụ Kép, lông mày bạc, tóc bạc, râu bạc, thấp thoáng giữa vườn lan ” nguyện đem cái quãng đời xế chiều của một nhà nho để phụng sự hoa thơm cỏ quý ” ( Hương Cuội ). Một cụ Ấm thức dậy lúc mờ sáng, mang phong thái ” một triết nhân ngồi tính bước tiến của thời hạn “. Trong ấm trà pha ngon, cụ đã ” nhận thấy có một mùi thơ và một vị triết lí ” ( Chén trà sương ). Một Huấn Cao tử tù chân vướng xiềng, cổ mang gông, vung bút viết lên tấm lụa bạch những chữ như rồng bay phượng múa, bộc lộ ” những cái tham vọng tung hoành của một đời con người ” ( Chữ người tử tù ) … Và hình ảnh ông lái đò người Thái ( Tây Bắc ) có ” tay lái ra hoa “. Đó là những con người cực kỳ tài hoa mang cốt cách nghệ sĩ .Trên thác đá vừa đủ tướng dữ quân tợn, những hút nước chết người, những yết hầu chật hẹp, lạnh lẽo và “ sóng xô đá, đá xô gió ” bỗng hiên ngang một người lái đò hùng dũng, oai phong như khắc như chạm. Bước vào cái tuổi 70, đầu tóc bạc trắng, thân hình ông lái đò vẫn đẹp như một pho tượng tạc bằng đá cẩm thạch. Nước da ánh lên chất sừng chất mun. Cánh tay rắn chắc trẻ tráng “ Tay ông lêu nghêu như cái sào, chân ông khi nào cũng khuỳnh khuỳnh như kẹp lấy một cuống lái tưởng tượng ” .Cặp mắt tinh anh, nhãn lực nhìn xa vời vợi. Trên ngực của ông nổi lên 1 số ít ” củ nâu ” thương tích trên ” mặt trận Sông Đà ” mà Nguyễn Tuân ngưỡng mộ gọi là ” thứ Huân chương lao động ngoạn mục “. Ông lái đò sông Đà này có ” tay lái ra hoa ” đã từng vượt qua bao trùng vây thạch trận, giao phong sinh tử với ” lũ đá nơi ải nước “. Sau hơn mười năm chèo đò và chỉ huy một con thuyền có 6 mái chèo đã ngược xuôi sông Đà trăm chuyến, chở da trâu, xương hổ, chè, cánh kiến về xuôi, ông nắm vững từng con thác, cái ghềnh, nắm chắc binh pháp thần Sông, thần Đá .Không chỉ mang vẻ đẹp ngoại hình gắn với lao động sông nước, ở ông còn in đậm vẻ đẹp tâm hồn tính cách :Thứ nhất, bộc lộ ở sự từng trải, giàu kinh nghiệm tay nghề, có sự hiểu biết thâm thúy về luồng lạch trên sông Đà. Ông lái đò bộc lộ sự hình thành “ tính cách ” của mình qua “ trí nhớ ông được rèn luyện cao độ bằng cách lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đóng đanh vào lòng tổng thể những luồng nước của tổng thể những con thác hiểm trở. Sông Đà, so với ông lái đò ấy, như một trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc đến cả những cái chấm than chấm câu và những đoạn xuống dòng ”. Chính vì thế “ ông lái đã nắm chắc được binh pháp của thần sông, thần đá. Ông đã thuộc qui luật phục kích của lũ đá ”. Đó chính là hình ảnh của một con người gắn bó với lao động, yêu nghề sông nước, từng trải và giàu kinh nghiệm tay nghề .Thứ hai, ở sự thông minh linh hoạt, gan góc như một viên tướng tài ba, như một nghệ sĩ trong thẩm mỹ và nghệ thuật vượt thác sông Đà. Cuộc sống của người lái đò sông Đà là một cuộc chiến đấu hằng ngày. Và ngày nào cũng phải giành những cái sống từ tay những con thác. Vẻ đẹp này được ngòi bút Nguyễn Tuân bộc lộ qua hình ảnh ông lái đò vượt thác : Vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ của ông lái đò là sự tài ba dũng mãnh của một vị thuyền trưởng dày dạn kinh nghiệm tay nghề thủy chiến. Chất tài hoa nghệ sĩ của ông lái đò là ở bản lĩnh chiến đấu và niềm tin gan góc khác thường. Cảnh vượt thác của ông lái đò đã biểu lộ rõ vẻ đẹp và cốt cách ấy .Ở trùng vây thứ nhất, ông lái đò xung trận với khí thế nghênh chiến quyết thắng : ” Thạch trận dàn bày vừa xong thì cái thuyền vụt tới “. Cảnh hỗn chiến ác liệt diễn ra. Những hòn đá ” bệ vệ oai phong lẫm liệt ” được nước thác ” reo hò làm thanh viện ” chúng liều mạng xông vào mà ” đá trái ” mà “ thúc gối vào bụng và hông thuyền … Có lúc chúng đội cả thuyền lên “. Nguy hiểm là vậy nhưng ông lái đò vẫn bình tĩnh “ hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng ”. Ngay cả lúc bị con thủy quái này đánh miếng đòn hiểm nhất “ bóp chặt lấy hạ bộ ” đau điếng nhưng vị thuyền trưởng vẫn “ hai chân vẫn kẹp lấy cuống lái ” dù mặt méo bệch vì đau đớn nhưng tiếng chỉ huy của ông vẫn sắc lạnh, tỉnh táo, đưa con thuyền thoát khỏi nguy khốn .Thật là một cảnh tượng lâu nay chưa từng có ! Cao cường biết bao !Trùng vây thứ hai lại vô cùng hiểm trở, sắp xếp nhiều cửa tử hơn : ” Dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh trên sông đá “. Ông lái đò mở màn cuộc tiến công bằng cách ” nắm chặt được cái bờm sóng đúng luồng rồi ” ông cho con thuyền ” phóng nhanh vào cửa sinh mà lái miết một đường chéo về phía cửa đá ấy “. Bọn tướng đá, đứa thì ” ông tránh mà rảo bơi chèo lên “, đứa thì bị ” ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến “. Cuối cùng ông thắng còn bọn đá tướng thất bại thảm hại đưa cái mặt ” tiu nghỉu, xanh lè tuyệt vọng ” .Trùng vây thứ ba, bên phải bên trái đều là ” luồng chết cả “. Đã vậy, còn sắp xếp ” bọn đá hậu vệ ” canh cửa hòng ” bắt chết ” cái thuyền. Ông lái đò mưu trí ” phóng thẳng con thuyền “, ” chọc thủng ” trùng vây rồi ” vút qua cổng đá cánh mở cánh khép “. Chiếc thuyền như một mũi tên tre ” vút, vút ” xuyên nhanh qua hơi nước. Thế là hết thác. Sông nước lại thanh thản .Qua đó, ta thấy ông lái đò oai phong lẫm liệt như một vị danh tướng, trí dũng song toàn, quyết đoán và quyết thắng. Đó là vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ của ông lái đò được Nguyễn Tuân mày mò và ca tụng. Những ẩn dụ, so sánh, nhân hóa được tác giả sử dụng phát minh sáng tạo gợi lên cảm xúc mãnh liệt đầy ấn tượng. Cảnh vượt thác là bài ca chiến trận hào hùng .Nguyễn Tuân đã tung ra một đội quân ngôn từ thật hùng hậu, phong phú, biến ảo thần kì với liên tục những phép tu từ vô cùng sinh động : so sánh ngầm, nhân hóa, cường điệu … Câu chữ tuôn chảy ào ạt, điệp điệp trùng trùng tạo ra một bức tranh hoành tráng. Nhà văn đã dụng tâm diễn đạt đại chiến giữa ông lái đò với dòng sông theo hướng thọat đầu tưởng như không cân sức. Nhưng sau cuối phần thắng đã thuộc về con người nhờ sự mưu trí và dũng mãnh. Cuộc vượt thác thật ngoạn mục, ông lái đò thực sự là một người nghệ sĩ tài hoa .Thứ ba, ở sự khiêm nhường, bình dị, phong thái thư thả mang cốt cách nghệ sĩ .Đối với người lái đò, gian truân trên dòng sông cũng chính là một phần trong đời sống của ông. Khi vượt qua nguy khốn, sóng nước lại tan xèo xèo trong trí nhớ “ sông nước lại thanh thản. Đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam, và toàn buôn chuyện về cá anh vũ, cá dầm xanh … Cũng chẳng thấy ai bàn thêm một lời nào về cuộc thắng lợi vừa mới qua ” .Nhà văn như muốn nghỉ ngơi sau chặng đường dài cùng nhân vật của mình đua tranh tài trí với vạn vật thiên nhiên hung tàn. Song qua giọng văn nhẹ nhàng, ta lại thấm thía thêm một vẻ đẹp của người lái đò. Đó là sự khiêm nhường, bình dị, từ tốn chính bới “ ngày nào cũng giành lấy cái sống từ tay những cái thác, nên nó cũng không có gì là bồn chồn đáng nhớ … ”. Cái khác thường đã trở thành thông thường. Phẩm chất chiến sỹ đã hòa quyện với phong thái tài tử, nghệ sĩ .>> > Cảm nhận về hình tượng người lái đò sông đà trong cảnh vượt thácCó thể nói Người lái đò sông Đà được miêu tả trong tác phẩm vừa có tư thế của một người lao động trí dũng, vừa có phong thái của một nghệ sĩ tài hoa. Hình tượng người lái đò bộc lộ phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật độc lạ của Nguyễn Tuân ở quy trình tiến độ sau Cách mạng Tháng Tám : người lái đò dù là người lao động bình dị vẫn hiện lên với chất tài hoa, nghệ sĩ ; để miêu tả vẻ đẹp của hình tượng, nhà văn sử dụng kiến thức và kỹ năng của nhiều ngành khoa học khác nhau ; ngôn từ sinh động, giàu hình ảnh …Qua hình tượng người lái đò, nhà văn tỏ thái độ yêu dấu, tự hào và cảm phục trước những con người lao động bình dị vùng Tây Bắc, những con người mà nhà văn gọi là “ chất vàng mười ” quí giá của Tổ quốc. Qua nhân vật người lái đò, Nguyễn Tuân cho rằng chủ nghĩa anh hùng đâu phải tìm kiếm đâu xa. Nó có trong đời sống tìm miếng cơm manh áo của nhân dân lao động. Những người bình dị có trí dũng tài ba họ hoàn toàn có thể tạo hình tạc mẫu cho nghệ thuật và thẩm mỹ .

(Nguồn: Học văn cô Phương)

5. Hình tượng người lái đò sông Đà trong Người lái đò sông Đà bài số 5

Tuỳ bút “ Người lái đò sông Đà ” là một trong những tác phẩm rực rỡ của Nguyễn Tuân được in trong tập Tùy bút sông Đà ( 1960 ). Viết tuỳ bút này, Nguyễn Tuân tự coi mình là người đi tìm cái thứ vàng mười của sắc tố núi sông Tây Bắc và nhất là cái thứ vàng mười mang sẵn trong tâm lý tổng thể những con người thời nay đang nhiệt tình gắn bó với công cuộc thiết kế xây dựng cho Tây Bắc thêm sáng sủa, được vui và vững chắc. Chất vàng mười của con người ấy chính là người lái đò sông Đà. Dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân, người lái đò vừa là người anh hùng vừa là người nghệ sỹ tài hoa trong nghề của mình .Ông lái đò sinh ra và lớn lên bên bờ sông Đà, ngay ngã ba sông Đà nên con sông là máu thịt của quê nhà đã ngấm vào trái tim, khối óc nên ông lái gắn bó, yêu thương và đồng cảm tường tận, cặn kẽ dòng sông. Khi Nguyễn Tuân có dịp kiến diện với người lái đò thì cũng là lúc người lái đò đã 70 tuổi, cái tuổi của buổi xế chiều. Ông làm nghề lái đò dọc sông Đà mười năm liền và đã nghỉ đôi chục năm .Ấy thế mà ông có ngoại hình thật đặc biệt quan trọng ” ông có thân hình quắc thước sánh như chất sừng, chất mun trông trẻ tráng quá “. Những nét ngoại hình ấy vì đâu mà có, phải chăng mười năm trong nghề, dấu ấn của việc làm đã in đậm trên ngoại hình ông lão : Tay ông lêu nghêu như cái sào. Chân ông khi nào cũng khuỳnh khuỳnh, gò lại như kẹp lấy một cuống lái tưởng tượng, giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh sông, nhỡn giới ông vòi vọi như khi nào cũng mong một cái bến xa nào đó trong sương mù. Bả vai của ông có vết củ nâu tròn, dấu tích tì sào của nghề lái đò mười năm liền trên sông nước, vượt qua bao ghềnh thác mà Nguyễn Tuân đã ca tụng là thứ huân chương ngoạn mục .Chỉ bằng vài nét khắc họa tài hoa mà Nguyễn Tuân đã chạm khắc vào tiềm thức của người đọc một hình ảnh nhân vật ông lái đò thân mật với với thiên nhiên và môi trường lao động trên sông nước, sinh ra trên sông nước và để sống với sông nước. Một con người suốt một đời chiến đấu với thác, đá, sóng, nước sông Đà để sống sót và kiến thiết xây dựng quê nhà Tây Bắc. Những dòng này được nhà văn viết ra không riêng gì để ra mắt ngoại hình một con người mà còn để ca tụng sự gắn bó, yêu quý nghề ở chính con người đó .Những nét tả ngoại hình của nhà văn cho thấy người lái đò thực sự là người từng trải, thành thạo trong nghề. Nhưng như vậy cũng vẫn là chưa đủ, Nguyễn Tuân còn cho biết : người lái đò còn là một linh hồn muôn thuở của sông nước này ; ông làm nghề đò đã mười năm liền, trên sông Đà, ông xuôi, ông ngược hơn một trăm lần rồi, chính tay ông giữ lái độ sáu chục lần … Cứ đọc trong thiên tùy bút này sự hung bạo của con sông Đà với thác, nước, sóng, đá mà để lái đò dọc sông Đà là một thử thách lớn trong nghiệp đời của ông .Sự từng trải của người lái đò còn bộc lộ, dòng sông Đà với bảy mươi ba con thác nhưng ông đã lấy mắt mà nhớ tỉ mỉ như đóng đinh vào lòng toàn bộ những luồng nước của toàn bộ những con thác hiểm trở. Hơn thế nữa, sông Đà so với ông lái đò ấy, như một trường thiên anh hùng ca mà ông thuộc lòng đến cả những cái chấm than, chấm câu và cả những đoạn xuống dòng .Không phải bỗng dưng mà nhà văn nổi tiếng tài tử lại đưa vào trang viết của mình tỉ mỉ những ngọn thác, thời hạn ông lái đò làm nghề. Phải chi li, đơn cử như vậy mới thấy hết sự từng trải, gắn bó của với nghề đến độ kỳ lạ ở ông lão lái đò. Đấy cũng là cách nhà văn bày tỏ nỗi thán phục của chính mình về một con người như được sinh ra từ những con sóng, ngọn thác hung ác ở sông Đà .Ông lái đò đã từng ngược xuôi trên ghềnh thác sông Đà nhiều năm trong cuộc sống nên ông nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá, và thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước, để rồi từ đó mưu trí, quả cảm vượt qua và thắng lợi vạn vật thiên nhiên nghiệt ngã để sống sót, lao động và phát minh sáng tạo. Ông lái đò hiện lên khác nào vị thần Thủy Tinh trong thần thoại cổ xưa Nước Ta, nhưng có điều ông không có phép tiên mà chỉ đơn thuần là con người lao động bình dị, đời thường tiêu biểu vượt trội cho phẩm chất của người lao động mới trong công cuộc kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội mới ở miền Bắc .Chỉ từng trải thôi chưa đủ, so với con sông Đà, ai kìm hãm được nó yên cầu phải có lòng quả cảm, quả cảm, mưu trí, nhanh gọn và cả sự quyết đoán nữa. Nguyễn Tuân đưa nhân vật của mình vào trong thực trạng quyết liệt mà ở đó, toàn bộ những phẩm chất ấy được thể hiện, nếu không sẽ phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Nhà văn gọi đây là cuộc chiến đấu gian lao của người lái đò trên mặt trận sông Đà, trên quãng thuỷ chiến ở mặt trận sông Đà. Đó chính là cuộc vựơt thác đầy nguy hại chết người, diễn ra nhiều hồi, nhiều đợt như trận đánh mà đối phương đã hiện ra diện mạo và tâm địa của quân địch số một .Vẻ đẹp trí dũng, tài hoa của người lái đò được bộc lộ rõ nét nhất trong cuộc cạnh tranh đối đầu với đám đá đang bày binh bố trận trên sông. Ngoặt khúc sông lượn, thấy sóng bọt đã trắng xoá cả một chân trời. Đá ở đây ngàn năm vẫn mai phục hết trong dòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào Open ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là 1 số ít hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền. Với những từ ngữ : mai phục, vồ lấy thuyền khiến cho lũ đá nơi ải nước như những quân địch nham hiểm và hung tàn. Chúng hoàn toàn có thể bất ngờ tiến công con người bát cứ khi nào và tai ương sẽ ập đến mà không báo trước .Mặt hòn đá nào trông cũng ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó hơn cả cái mặt nước chỗ này. Nguyễn đã miêu tả lũ đá ở đây mỗi hòn mang một vẻ mặt khác nhau : hòn thì ngỗ ngược, hòn méo mó, hòn mặt xanh lè, hòn hất hàm như thử thách … mỗi hòn mỗi hình dáng, nhưng nhìn những bộ mặt ấy thì không có chút nào thiện cảm bởi vẻ lạnh nhạt, tàn tệ và giữ tợn .Người đọc như đang tận mắt chứng kiến thạch trận đá trên sông Đà như bày ra một trận địa chiến đấu mà mỗi vị trí và trách nhiệm được xem xét và thống kê giám sát kĩ lưỡng. Sông Đà đã giao việc cho mỗi hòn. Mới thấy rằng đây là nó bày thạch trận trên sông. Đám tảng hòn chia làm ba hàng chặn ngang trên sông đòi ăn chết cái thuyền, một cái thuyền đơn độc không còn biết lùi đi đâu để tránh một cuộc giáp lá cà có đá dàn trận địa sẵn. Có bọn đá tiền vệ, hậu vệ, đá cũng biết mai phục, biết đánh trận. Tất cả gợi lên sự hung tợn và kinh hoàng, kinh khủng của con sông Đà hung bạo này .Hàng tiền vệ : Có hai hòn canh cửa thoạt nhìn tưởng chúng như sơ hở nhưng thực ra đang đóng vai trò dụ cái thuyền tiến sâu vào bên trong. Khi con thuyền đã bị dụ vào trong thì nước sóng luồng mới đánh khúyp quật vu hồi lại. Nhưng con thuyền của ông đò đã thuận tiện vượt qua nên tuyến thứ ba là những boong-ke chìm và pháo đài trang nghiêm đá nổi là phải đánh tan con thuyền. Cùng với thạch trận đá là sự tiếp ứng, phối hợp của cả sóng nước biết tung ra bao đòn đánh hiểm độc : khúyp quật vu hồi, đưa ra những đòn độc : đá trái, thúc gối, đội thuyền, túm thắt lưng, bóp chặt hạ bộ người lái đò … rồi liên tục những đòn trùng điệp : đánh đòn tỉa, đòn âm, hồi lùng …Nguyễn Tuân đã sử dụng hàng loạt những động từ mạnh để diễn đạt hết sự hung hăng, dữ tợn và gian truân của con sông Đà. Nhưng càng hung ác bao nhiêu thì lại càng tôn lên vẻ đẹp của ông lái đò bấy nhiêu vì con sông coi như một hình ảnh làm nền cho người lái đò hiện lên gan góc, kiên cường, đầy hiên ngang, tự tôn, hào hoa tìm sự sống trên dòng sông chết. Hay tất cả chúng ta gọi là thẩm mỹ và nghệ thuật vẽ mây nẩy trăng, lấy bóng mà lộ được hình .Trong thạch trận ấy, người lái đò hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình. Mặt nước thì hò la vang dậy như muốn bẻ gãy cán chèo, vũ khí duy nhất có trên tay ông lái đò. Sóng nước chiến đấu như một kẻ liều mạng, không chần chừ mà xông thẳng vào người lái đò tiến sát nách mà đá trái, thúc gối vào bụng và hông thuyền .Khi sông Đà tung ra miếng đòn hiểm độc nhất là nước bám lấy thuyền như đô vật túm thắt lưng đặng lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt, ông lái đò vẫn không hề nao núng, bình tĩnh, đầy mưu trí như một vị chỉ huy, lái con thuyền vượt qua ghềnh thác. Ngay cả khi bị thương, người lái đò vẫn cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, mặt méo bệch như cái luồng sóng đánh hồi lùng, đánh đòn tỉa, đánh đòn âm vào chỗ hiểm .Đặc biệt trên con thuyền có đến sáu bơi chèo vẫn nghe thấy tiếng chỉ huy ngắn gọn mà tỉnh táo của người cầm lái. “ Vậy là phá xong cái trùng vi thạch trận thứ nhất ”. Trong trận đánh người lái đò đã hiện lên thật dũng mãnh, quả cảm và đầy sức dẻo dai và một trí tuệ của người chỉ huy con thuyền sáng suốt .Không một phút giây nghỉ tay, nghỉ mắt, người lái đò phải liên tục “ phá luôn vòng vây thứ hai ”. Ông lái đò đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Biết ở vòng vây thứ hai con sông đã sắp xếp tăng thêm nhiều cửa tử để đánh lừa con thuyền vào, cửa sinh lại sắp xếp lệch qua bờ hữu ngạn. Với vòng vây thứ hai không phải chiến đấu với đá, sóng như cửa thứ nhất mà là đương đầu với dòng thác sông Đà .Bằng nghệ thuật và thẩm mỹ liên tưởng độc lạ Nguyễn như thấy ông lái đò không phải chèo thuyền vượt thác mà là cưỡi lên thác nước sông Đà. Hơn nữa bằng thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả đòn kích bẩy tác giả đã ví thác sông Đà như một con hổ hung bạo đã vào đại chiến sinh tử với người lái đò. Nên ông lái đã cưỡi lên thác thì phải cưỡi đến cùng như cưỡi hổ. Nhằm đúng con sóng mà lướt thì cũng như nắm được cái bờm của con hổ để có chỗ bám, chỗ ghì tay. Rồi ông đò ghì cương lái của con thuyền, chắc đôi bàn tay để bám chắc lấy luồng nước mà lái miết một đường vào cửa sinh .Nhưng con sông thật nham hiểm bởi nó không để chút sơ hở cho con thuyền có lối thoát. Luồng nước chứa cửa sinh cũng là chỗ lũ đá đang mai phục. Không chỉ có thế, một bọn thủy quân đang chờ sẵn chỗ ải nước chỉ chờ con thuyền đến là xô ra để níu con thuyền vào cửa tử. Nhưng ông đò đã nhớ mặt từng đứa một, đứa thì ông tránh để bơi chèo nhanh, đứa thì ông đè sấn lên, chặt đôi ra để lấy đường tiến. Và cứ như vậy con thuyền đã bỏ lỡ hết những cửa tử, và chỉ nghe bên tăm tiếng reo hò của sóng nước luồng sinh. Trong trận chiến thứ hai phẩm chất điển hình nổi bật của ông lái đò lại anh hùng, linh động và dữ thế chủ động đối phó với thác nước sông Đà .Nếu trong hai trận chiến trên tất cả chúng ta hoàn toàn có thể đã đủ để ngưỡng mộ người lái đò, nhưng với Nguyễn, tìm đến con người thì con người ấy phải được miêu tả đến tài hoa tột bậc, phải trở thành nghệ sĩ. Và Nguyễn đã phải liên tục miêu tả người lái đò trong đại chiến thứ ba với con sông Đà. Và cũng đến vòng vây thứ ba với thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả sắc nét vô cùng thì ông lái hiện lên như một tay lái nở hoa, đạt đến mức độ nghệ sĩ trong nghề lái đò của mình .Đến vòng thứ bà, ít cửa hơn, bên phải bên trái đều là luồng chết cả, nhưng người lái đã dữ thế chủ động “ tiến công ” : Cứ phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa đó. Thuyền vút qua cổng đá cánh mở khép. Vút, vút, cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động hóa lái được lượn được .Khung cảnh giao tranh dù rất kinh khủng, một mất một còn nhưng Nguyễn Tuân đã miêu tả như một đại chiến của giới thần tiên. Màn hơi nước mờ trắng hư ảo, con thuyền không bơi trên sóng nước sông Đà mà nó như đang bay trên dòng sông hư ảo ấy. Con thuyền như mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước. Còn người lái đò như một tiên ông với phép lạ, chỉ vẩy tay chèo mà con thuyền vút vút xuyên đi như có một mãnh lực siêu hình. Phải chăng đó là tuyệt tài của một tay lái nở hoa. Thế là kết thúc .Nổi bật nhất, độc lạ nhất ở người lái đò sông Đà là phong thái của một nghệ sĩ tài hoa. Khái niệm tài hoa, nghệ sĩ trong sáng tác của Nguyễn Tuân có nghĩa rộng, không cứ là những người làm thơ, viết văn mà cả những người làm nghề chẳng mấy tương quan tới nghệ thuật và thẩm mỹ cũng được coi là nghệ sĩ, nếu việc làm của họ đạt đến trình độ phức tạp và siêu phàm. Trong Người lái đò sông Đà, Nguyễn Tuân đã thiết kế xây dựng một hình tượng người lái đò nghệ sĩ mà nhà văn trân trọng gọi là tay lái ra hoa. Nghệ thuật ở đây là nắm chắc những quy luật tất yếu của sông Đà và vì làm chủ được nó nên có tự do .Song, quy luật ở trên con sông Đà là thứ quy luật khắc nghiệt. Một chút thiếu bình tĩnh, thiếu đúng chuẩn, hay lỡ tay, quá đà đều phải trả giá bằng mạng sống. Mà ngay ở những khúc sông không có thác nó dễ dại tay dại chân mà buồn ngủ như người Mèo kêu mỏi chân khi dẫm lên đồng bằng thiếu dốc, thiếu đèo. Chung quy lại, nơi nào cũng nguy hiểm. Ông lão lái đò vừa thuộc dòng sông, thuộc quy luật của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này, vừa nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Vì thế, vào trận mạc, ông thật khôn khéo, bình tĩnh như vị chỉ huy cầm quân tài ba. Mọi giác quan của ông lão đều hoạt động giải trí trong sự phối hợp uyển chuyển, đúng mực .Xong trận, khi nào cũng từ tốn, thanh thản như chưa từng vượt thác : Sóng thác xèo xèo tan ra trong trí nhớ. Sông nước lại thanh thản. Đêm ấy nhà đò đốt lửa trong hang đá, nướng ống cơm lam và toàn bàn về cá anh vũ, cá dầm xanh, về những cái hầm cá hang cá mùa khô nổ những tiếng to như mìn bộc phá rồi túa ra đầy tràn ruộng. Cũng chả thấy ai bàn thêm một lời nào về cuộc thắng lợi vừa mới qua nơi ải nước đủ tướng dữ quân tợn vừa qua. Như những nghệ sĩ chân chính, sau khi vắt kiệt sức mình để thai nghén nên tác phẩm không mấy ai tự tán dương về công sức của con người của mình .Nhà văn Nguyễn Tuân đưa ra một lời nhận xét : Cuộc sống của họ là ngày nào cũng chiến đấu với sông Đà kinh hoàng, ngày nào cũng giành lấy sự sống từ tay những cái thác, nên nó cũng không có gì là hoảng sợ, đáng nhớ … Họ nghĩ thế, lúc ngừng chèo. Phải chăng người lái đò anh hùng có lẽ rằng dễ thấy, nhưng nhìn người lái đò tài hoa, người lái đò chỉ có Nguyễn Tuân. Và, lời ghi chú của nhà văn thật đáng để suy ngẫm !

Nổi bật trong trang văn của Nguyễn là nhân vật luôn được nhà văn miêu tả ở phương diện tài hoa, nghệ sĩ. Nếu trước Cách mạng tháng 8 năm 1945, Nguyễn Tuân chỉ tập trung vào lớp nhà nho quá vãng thì nay sau Cách mạng, tác giả đã tìm thấy và khẳng định cái đẹp ở ngay trong cuộc sống hàng ngày của người dân lao động. Cuộc đời của người lái đò vô danh, không tên tuổi, nơi có những ngọn thác hoang vu, khuất nẻo kia là cả một thiên anh hùng ca, một pho nghệ thuật tuyệt vời. Nếu như thiên nhiên sông Đà trong tác phẩm của Nguyễn Tuân là “kẻ thù số một” của con người, thì cũng chính thiên nhiên, qua ngòi bút của nhà văn là nơi đã tôn vinh giá trị con người vào lao động.