Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh là đề văn thường gặp trong chương trình Ngữ Văn lớp 9. Ở bài viết dưới đây, THPT Sóc Trăng sẽ giới thiệu một số bài văn mẫu hay cũng như hướng dẫn các em cách làm bài phân tích bài thơ Sang thu một cách đầy đủ và chi tiết nhất. Cùng tham khảo nhé!
Đề bài: Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh.
Bạn đang đọc: Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
Trước tiên, những em hãy cùng đọc tìm hiểu thêm và suy ngẫm một số ít bài phân tích Sang thu hay được THPT Sóc Trăng tuyển chọn dưới đây nhé .
I. Top 5 bài văn hay phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
1. Phân tích Sang thu – Sự chuyển mùa kỳ diệu của đất trời và của lòng người
Mùa thu luôn là đề tài khiến thi nhân phải động lòng thương yêu bởi đó là mùa của những gì nhẹ nhàng và dịu êm nhất, mùa của sự tĩnh lặng và những rung động sâu sắc nhất. Mùa thu đi vào thơ Nguyễn Khuyến bình dị, gần gũi; đi vào thơ Nguyễn Đình Thi là tiếng vọng từ đất nước ngàn đời. Còn mùa thu của Hữu Thỉnh qua bài thơ “Sang thu” thật đẹp, thật nên thơ và trữ tình, và tấm lòng của nhà thơ cũng thật duyên. Bài thơ đã phác họa thành công sự chuyển mùa kỳ diệu của đất trời và của lòng người.
“Sang thu” là một bài thơ tái hiện lại một cách nhẹ nhàng sự chuyển mùa tinh tế, trời đất lúc sang thu có chút gì đó bối rối, có chút gì đó ngập ngừng và hơn hết là sự ngỡ ngàng, bồi hồi của nhà thơ khi nhận ra sự thay đổi của trời đất. Mùa thu về, mùa thu mang lại cho con người ta những giai điệu dịu êm nhất.
Dấu hiệu của mùa thu trong thơ Hữu Thỉnh thực sự rất bình dị và thân mật, không phải là hương cốm mùa thu, không phải mặt hồ yên bình, cũng không phải những mùa lá rụng. Mùa thu trong thơ ông chính là “ hương ổi ”, là thứ hương đặc trưng của vùng quê Nước Ta mỗi khi thu về :
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Phải thật tinh xảo, thật khôn khéo tác giả mới hoàn toàn có thể nhận ra được thứ hương rất đỗi nhẹ nhàng và hoàn toàn có thể bị gió cuốn đi khi nào. Cụm từ “ bỗng nhận ra ” giống như một phát hiện mới, một sự quá bất ngờ rất mê hoặc như khi mày mò ra điều gì đó đẹp tươi. Đây là cụm từ diễn ra trạng thái ngỡ ngàng của tác giả khi nhận ra mùa thu đã chạm ngõ chỉ với “ hương ổi ”, mùi hương đồng nội thân quen khiến những người con xa quê khó quên được. Mùi hương ổi ấy đã “ phả ” vào trong “ gió se ” đầu mùa thu dịu nhẹ, se sắt. Động từ “ phả ” đã làm toát lên thần thái của mùa thu, của hương ổi. Nó miêu tả sự quyện chặt vào, sự kết nối giữa hương ổi và làn gió đầu mùa .
Chỉ qua hai câu thơ đầu, Hữu Thỉnh đã mang đến cho người đọc một cảm nhận mới về mùa thu, về sự chuyển mùa tinh xảo nhất, về nhưng điều bình dị ở xung quanh tất cả chúng ta .
Sương chùng chỉnh qua ngõ
Bạn đang xem : Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
Hình như thu đã về
Hai câu thơ rất duyên, rất tinh xảo nhưng rất thâm thúy, gợi lên sự mơ hồ của khoảng thời gian ngắn chuyển mùa. Hình ảnh “ sương chùng chình qua ngõ ” khiến người đọc tưởng tượng ra khung cảnh sương đang ngập ngừng giăng mắc ở đầu ngõ. Từ láy “ chùng chình ” dùng rất đắt, đã làm toát lên thần thái của mùa thu, không hấp tấp vội vàng, hồ hởi mà luôn tạo nên sự mơ hồ và mông lung nhất. Tác giả phải thốt lên “ hình như ”, là chưa chắc như đinh, không chắn chắn nhưng thực ra là tác giả tự khẳng định chắc chắn rằng mùa thu về thật rồi .
Có lẽ mùa thu đã sang, là mùa thu của đất trời và mùa thu của lòng người mênh mang, nhiều tâm trạng. Đến khổ thơ thứ hai thì có vẻ như mùa thu đã hiện rõ ra từng đường nét hình khối trong cảm nhận của tác giả :
Sông được lúc dềnh dàng
Chim khởi đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Nước mùa thu dâng lên theo mùa “ dềnh dàng ”, những cánh chim trời khởi đầu “ vội vã ” bay. Thiên nhiên khi mùa thu về có chút gì đó hấp tấp vội vàng, gấp gáp hơn và trĩu nặng hơn nhưng vẫn giữ được thần thái đặc trưng nhất. Đường nét của mùa thu hiện lên rất rõ nét, không còn mơ hồ như ở khổ thơ thứ nhất nữa. Đây cũng là quy trình và là sự chuyển biến trong vạn vật thiên nhiên và trong nhận thức của tác giả. Sự quan sát tinh xảo, tỉ mỉ của tác giả còn bộc lộ ở cách nhìn “ đám mây mùa hạ ” như “ vắt ” sang thu. Thật tài hoa, thật khôn khéo và có vẻ như ông động lòng với mùa thu, khí thu, vị thu rất nhiều nên mới tưởng tưởng ra viễn cảnh đám mây cao trên trời như đang chuyển mình cùng nhịp đập của mùa thu .
Từ “ vắt ” dùng rất hay, rất độc lạ đã miêu tả được quy trình chuyển mình của mùa thu rất uyển chuyển, uyển chuyển. Mùa thu có chút gì đó độc lạ, tinh nghịch và cũng không kém phần duyên dáng qua cảm nhận của Hữu Thỉnh. Mùa thu đã đến thật rồi, mùa thu mang theo những gì tinh khôi, nhẹ nhàng và dịu êm nhất .
Bức tranh chuyển mùa qua lời thơ Hữu Thỉnh thực sự thướt tha, nhẹ nhàng và uyển chuyển biết bao. Đó chính là cái Tài của tác giả, tài dùng chữ vẽ tranh .
Điều giật mình nằm ở khổ thơ cuối, mùa thu đã thực sự đến rồi và đất trời đã có nhưng chuyển biến khiến con người hoàn toàn có thể nhận ra, nhưng tác giả đã chiêm nghiệm mùa thu bằng cách nhìn nhận của một đời người :
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt giật mình
Trên hàng cây đứng tuổi
Mùa thu có nắng, là thứ nắng dịu nhẹ và tinh khôi, thứ nắng có chút se se lạnh của gió đầu mùa. Thiên nhiên mùa thu cũng trở nên yên bình và trầm ngâm hơn. Tiếng sấm không còn khiến con người giật mình nữa mà nó trở nên lặng lẽ hơn trên hàng cây đứng tuổi. Tác giả đã đúc rút chiêm nghiệm và sự từng trải của một đời người qua sự liên tưởng đến “ hàng cây đứng tuổi ”. Tiếng sấm và hàng cây ở hai câu thơ cuối có vẻ như là hiện thân của những con người từng trải, đã qua quá trình tuổi trẻ bồng bột, nhiều quay quồng. Ở tiến trình con người ta “ đứng tuổi ” mọi thứ cần chắc như đinh và đứng đắn, yên bình hơn. Tác giả đã mượn hình ảnh “ hàng cây đứng tuổi ” để nói lên đời người ở tuổi xế chiều, cũng như mùa thu vậy ; có chăng mùa thu là mùa của tuổi con người ta không còn tươi tắn nữa. Nhịp đập của mùa thu, sự hoạt động của mùa thu rất nhẹ nhàng và êm đềm. Có lẽ khi con người ta trải qua tuổi bồng bột, đến một lúc nào đó cần bình thản nhìn lại và nhẹ nhàng cảm nhận chúng. Khổ thơ cuối với giọng điệu chững lại khiến người đọc nhận ra rất nhiều điều trong đời sống này đáng suy ngẫm .
Hữu Thỉnh với bài thơ “Sang thu” độc đáo và thú vị, cách cảm nhận tinh tế nhẹ nhàng cùng những chiêm nghiệm đáng suy ngẫm đã khiến cho người đọc có cái nhìn khái quát và mới mẻ hơn về mùa thu. Gấp trang sách lại, mùa thu của Hữu Thỉnh vẫn còn quẩn quanh đâu đây trong trí óc của mỗi chúng ta.
2. Phân tích Sang thu cảm hứng từ khoảnh khắc giao mùa của Hữu Thỉnh
Hữu Thỉnh là thế hệ nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ, thơ ông thường chứa đựng cảm xúc tha thiết, chân thành và rất giàu chất suy tư, triết lý. Sang thu cũng là một tác phẩm như vậy. Bài thơ được khơi nguồn cảm xúc từ khoảnh khắc giao mùa nhưng đằng sau đó còn là cảm xúc của tác giả về đời người lúc sang thu.
Tính chất suy tư, triết lí trong thơ Hữu Thỉnh được biểu lộ ngay từ nhan đề bài thơ. Sang thu không chỉ là khoảnh khắc giao mùa của đất trời khi hè đã qua và mùa thu đang cựa mình đi tới. Mà sang thu còn ẩn dụ về cuộc sống con người. Đây là thời gian con người đã sang thu, đã trải qua biết bao sóng gió, thế cho nên cũng trở nên vững vàng hơn trước mọi cơn giông bão của cuộc sống .
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Tín hiệu tiên phong mà tác giả cảm nhận được chính là hương ổi, một mùi hương thật dung dị, đậm chất thôn quê. Hương ổi thật dữ thế chủ động, tự nhiên “ phả vào trong gió se ”. Với động từ “ phả ” tác giả đã miêu tả được hương thơm đậm đà như sánh lại, quyện lại và ùa vào gió se đầu thu. Sau sự cảm nhận về thính giác, tác giả liên tục cảm nhận mùa thu bằng thị giác với những đám sương chùng chình đi qua ngõ. Nghệ thuật nhân hóa cùng từ láy “ chùng chình ” đã làm cho làn sương trở nên sinh động, có hồn. Câu thơ như gợi ra trước mắt người đọc hình ảnh những hạt sương li ti, nhỏ bé, giăng mắc với nhau tạo thành màn sương mỏng dính nhẹ. Dáng đi của nó cũng thật chậm rãi, từ tốn trước cửa ngưỡng mùa thu, như còn đang lưu luyến, bịn rịn với mùa hè .
Trong giờ phút giao mùa ấy, lòng nhà thơ như đắm chìm vào khoảng trống bàng bạc chất thu. Đó là cảm xúc giật mình khi gặp tín hiệu thu về “ bỗng ” – là sự kinh ngạc, ngỡ ngàng, một niềm vui, một thoáng xúc động trước những khoảnh khắc thu thật thu, con người thoát khỏi bộn bề đời sống để hòa mình vào vạn vật thiên nhiên. Và tiếp đến là những mong manh cảm hứng, một chút ít hoảng sợ tự hỏi mình “ hình như ”. Tình thái từ bộc lộ rõ sự bâng khuâng, xao xuyến trong lòng thi nhân khi nhận ra những tín hiệu mùa thu. Hữu Thỉnh quả là người có giác quan vô cùng nhạy cảm thì ông mới có những cảm nhận tinh xảo đến vậy về phút giao mùa .
Sang đến khổ thơ thứ hai, bức tranh mùa thu đã có những chuyển biến rõ ràng, đậm nét hơn. Từ khoảng trống ngõ vườn nhỏ bé, Hữu Thỉnh vươn ngòi bút của mình đến khoảng trống to lớn hơn, khoảng trống khung trời, sông nước. Dòng sông hiền hòa, thư thả chảy không còn cuồn cuộn, đỏ ngầu như những ngày nước lũ mùa hè. Đối lập với hình ảnh dòng sông là hình ảnh những cánh chim vội vã. Dường như những cơn gió se lạnh đã đâu đó len lỏi trong khoảng trống thế cho nên những loài chim phải vội vã bay về phương nam tránh rét. Cách ông dùng từ cũng rất là tinh xảo : “ mở màn ”, chỉ mới là khởi đầu chứ chưa hẳn là vội vã bởi thu cũng chỉ mới chớm sang thôi. Mọi sự vật hiện tượng kỳ lạ hoạt động thật thư thả, khẽ khàng vì thế chỉ có những tâm hồn tinh xảo mới nhận thấy được .
Hai câu thơ sau là một điểm nhấn, tạo nên sự độc lạ cho bức tranh mùa thu : “ Có đám mây mùa hạ / Vắt nửa mình sang thu ”. Đây là trường liên tưởng rất là mới lạ, độc lạ, gợi ra khung cảnh một làn mây mỏng dính nhẹ, đang uyển chuyển cựa mình chuyển bước sang thu. Đồng thời cũng có thấy tâm trạng lưu luyến, bịn rịn của đám mây : nửa lưu luyến mùa hạ, nửa háo hức nghiêng mình hẳn sang thu. Ở đoạn này tác giả tỏ ra rất là tài tình khi mượn cái hữu hình của đám mây để gợi ra cái vô hình dung của khoảng trống, ranh giới giao mùa. Thể hiện trường liên tưởng mê hoặc này không chỉ là cảm nhận bằng thị giác mà còn được cảm nhận chính bằng tâm hồn tinh xảo nhạy cảm và lòng yêu vạn vật thiên nhiên tha thiết của nhà thơ .
Bức tranh mùa thu có vẻ như được hoàn hảo, rõ nét hơn qua hai câu thơ tiếp theo : “ Vẫn còn bao nhiêu nắng / Đã vơi dần cơn mưa ”. Mùa thu hiện ra rõ nét hơn qua sự đổi khác của những hiện tượng kỳ lạ vạn vật thiên nhiên : mưa, sấm – vốn là những tín hiệu đặc trưng của mùa hạ, nay cũng “ vơi dần ”, “ bớt giật mình ”, mùa thu ngày một đậm nét hơn. Sau những cảm nhận ấy, lắng lại là những suy tư chiêm nghiệm của tác giả về con người về cuộc sống :
Sấm cũng bớt giật mình
Trên hàng cây đứng tuổi
Câu thơ trước hết mang ý nghĩa tả thực : sang thu những cơn mưa lớn kèm sấm đã vơi dần, bớt dần, đồng thời trải qua một mùa hè đầy giông bão những hàng cây đã không còn giật mình bởi những tiếng sấm mùa hạ nữa. Nhưng cạnh bên đó, câu thơ còn mang ý nghĩa hình tượng : “ sấm ” là những vang động, những biến cố mà con người đã trải qua trong cuộc sống ; “ hàng cây đứng tuổi ” là những con người trưởng thành đã từng trải qua bao thăng trầm, biến cố. Từ ý nghĩa đó nhà thơ gửi gắm suy tư, chiêm nghiệm của mình : khi con người đã trải qua những giông bão của cuộc sống sẽ bình tĩnh hơn trước những không bình thường, những ảnh hưởng tác động của ngoại cảnh. Câu thơ chất chứa biết bao suy tư, chiêm nghiệm của tác giả về cuộc sống, về con người .
Hữu Thỉnh sử dụng thể thơ năm chữ tài hoa, giàu nhịp điệu. Bài thơ có nhịp điệu chậm, nhẹ nhàng, sâu lắng như chính bước đi chậm trãi của thời hạn trong khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu. Lớp ngôn từ giản dị và đơn giản, giàu giá trị tạo hình : phả, vắt, chùng chình, dềnh dàng, vội vã, … miêu tả tinh xảo những tín hiệu mùa thu. Ngoài ra ông còn có những trường liên tưởng giật mình, độc lạ làm tứ thơ sinh động, mê hoặc hơn. Hình ảnh thơ có tinh lọc, rực rỡ mang nét đặc trưng của thời tiết lúc giao mùa : hạ – thu .
Tác phẩm đã đem đến cho thi ca Nước Ta một bức tranh cảnh sắc sang thu thật đặc biệt quan trọng, ý nghĩa. Đồng thời qua bài thơ ta còn thấy được những cảm nhận tinh xảo của tác giả trong việc tái hiện khoảnh khắc chuyển mùa từ hạ sang thu với sự giao thoa của nhiều lớp nghĩa : đất trời khi sang thu, đời sống sang thu và đời người sang thu .
>>> Xem thêm bài liệt kê những biện pháp tu từ trong bài thơ Sang thu để có thêm tư liệu làm bài
3. Phân tích Sang thu để cảm biết một mùa thu rất đỗi quen thuộc
Đây mùa thu tới, mùa thu tới
Với áo mơ phai dệt lá vàng
Là tiếng thơ reo vui, hồ hởi của thi sĩ Xuân Diệu trước khoảnh khắc thu sang, câu thơ hiện đại mà vẫn thấm đẫm chất cổ điển. Còn đến với nhà thơ Hữu Thỉnh ta sẽ được cảm biết một mùa thu rất đỗi thân thuộc, rất đỗi Việt Nam qua bài thơ Sang thu.
Sang thu không dùng thứ ngôn từ mĩ lệ, quá cầu kì trau chuốt mà rất đỗi giản dị tự nhiên, kết hợp hài hòa với tình cảm chân thành đã đem đến cho thi ca Việt Nam một bức tranh mùa thu rất khác:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Bỗng – cảm xúc bất chợt, tự nhiên ùa về, một mùi hương vừa lạ, vừa quen, mùi hương ấy đơn giản và giản dị biết bao, ấy chính là hương ổi. Hương ổi là mùi hương nổi bật của làng quê Nước Ta, mỗi độ thu về, theo cơn gió se lạnh, hương ổi cũng tung mình bay đi xa. Hương thơm ấy không hề nhạt nhòa, mà đậm và sánh lạnh phả vào cơn gió se, khiến cả khoảng trống tràn ngập hương thơm êm ả dịu dàng đồng quê ấy. Câu thơ không chỉ giúp người đọc cảm nhận được mùi hương mà còn tưởng tượng ra sắc màu vàng ươm, chín thơm của những trái ổi đang lúc lỉu trên cành. Không chỉ cảm nhận ở hương ổi, mà Hữu Thỉnh còn lắng lòng mình để thấy bước thu về trên những dòng sương thu từ tốn, lờ đờ trên khung trời. Và để sau cuối ông chợt giật mình nhận ra : “ Hình như thu đã về ”. Chữ hình như ấy còn như một tiếng reo vui, sự ngỡ ngàng nghênh đón thu sang .
Nếu như ở khổ thơ đầu nhưng cảm xúc về mùa thu vẫn còn rất đỗi mong manh, thì sang đến khổ thơ thứ hai mùa thu đã rõ ràng hơn. Tiếp tục sử dụng ngôn từ đơn giản và giản dị, mộc mạc, Hữu Thỉnh đưa người đọc đi lần lượt bóc tách từng tín hiệu khi thu về :
Sông được lúc dềnh dàng
Chim mở màn vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Ngôn từ quá đỗi dung dị, khiến ta ngỡ như chỉ là những lời nói, lời tâm sự của tác giả với mọi người. Nhưng cái đơn giản và giản dị đó lại được phối hợp hòa giải với những giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ, tạo nên chất thơ cho tác phẩm. Con sông được nhân hóa, cũng dềnh dàng khi thu sang. Nước thôi cuồn cuộn chảy, mà đỏ nặng phù sa, chậm trễ trôi. Trên khung trời những chú chim cũng chỉ mới “ khởi đầu vội vã ” tìm về phương Nam tránh rét. Đặc biệt nhất là hình ảnh đám mây mang trên mình hai mùa : một nửa mùa hạ và một nửa mùa thu. Đám mây không còn là đám mây đơn thuần nữa mà nó tựa như một tấm lụa mỏng dính, vắt ngang khung trời, khiến cho khái niệm thời hạn vốn vô hình dung nay cũng trở nên hữu hình. Đám mây nửa lưu luyến, bịn rịn mùa hè sôi động, nửa lại háo hức nghiêng hẳn mình sang mùa thu để mày mò. Không chỉ dừng lại ở đó những hiện tượng kỳ lạ vạn vật thiên nhiên như sấm, chớp, mưa cũng trở nên thưa dần và ít dần đi. Đến đây mùa thu đã thực sự hiện hình một cách rõ nét. Chỉ với những nét phác họa rất là đơn sơ nhưng cũng đủ để cho ngòi bút tài hoa của Hữu Thỉnh dựng lên bức tranh thu nồng đượm tình người, tình yêu đời sống. Hình ảnh thu không ảm đạm, héo úa, mà tươi tắn, tràn trề sự sống và rất là giản dị và đơn giản. Tác giả đã sử dụng liên tục những từ láy : chùng chình, dềnh dàng, vội vã và giọng thơ đổi khác linh động, khi ngỡ ngàng khi vui mừng, reo ca để đưa người đọc đến một khung cảnh thu thật thu của làng quê Nước Ta .
Hai câu thơ cuối mang tính ẩn dụ rõ nét :
Sấm cũng bớt giật mình
Bên hàng cây đứng tuổi
Cũng như những hàng cây, trải qua một mùa hè đầy giông bão, nó cũng trở nên chín chắn hơn. Và một cơn mưa rào rơi rớt của của hạ đầu thu, với tiếng sấm thưa thớt dần không còn làm cho hàng cây sợ hãi. Con người cũng vậy, khi trải qua bao giông tố trong cuộc sống, họ cũng từ từ trở nên chín chắn và trưởng thành hơn. Bởi vậy, so với những sóng gió họ không còn giật mình mà chuẩn bị sẵn sàng đương đầu với những khó khăn vất vả thử thách. Đây chính là điểm nhấn của bài thơ, đằng sau bức tranh thu còn là những triết lí thâm thúy về cuộc sống và con người .
Cảm nhận về bài thơ Sang thu không chỉ là khúc ca giản dị và đơn giản, mộc mạc miêu tả bước chuyển mình của vạn vật thiên nhiên từ hạ sang thu. Mà nó còn là một bài thơ thấm đẫm chất triết lí về con người về cuộc sống. Với ngôn từ dung dị, thể thơ năm chữ linh động, giàu nhịp điệu tích hợp với những giải pháp thẩm mỹ và nghệ thuật đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc .
4. Phân tích bài thơ Sang thu ngắn nhất
Hữu Thỉnh là một nhà thơ có phong cách thơ giản dị nhưng vô cùng độc đáo trong thời kỳ văn học hiện đại của nước ta. Bài thơ “Sang thu” là một bài thơ hay thể hiện tình cảm của tác giả trước buổi thiên nhiên đất trời giao hòa. Tác giả không tô màu cho bài thơ nhưng bức tranh mùa thu được người đọc cảm nhận vô cùng lung linh huyền diệu, nhiều màu sắc tươi mới, làm say đắm lòng người.
“ Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Gió chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về ”
Trong khổ thơ tiên phong tác giả như giật mình khi nhận ra mùa thu đang đến thật gần, đã về bên ô hành lang cửa số trước hiên nhà. Tác giả sử dụng từ “ Bỗng ” trong những làn gió se se lạnh của đầu thu, những cơn gió heo may thổi qua những con ngõ nhỏ khiến cho nhiều người có cảm xúc khoan khoái thoải mái và dễ chịu. Thoang thoảng đâu đây mùi thơm của hương ổi chín, một thứ mùi quen thuộc thân thương gắn liền với tuổi thơ của những đứa trẻ vùng nông thôn yên bình .
Những cơn gió thu có vẻ như cũng chầm chậm hơn, không ào ạt gây giông tố những cơn bão mùa hè, những cơn gió thu đến thổi bay sự nóng giãy oi nồng, nóng bức của những tia nắng hè bỏng rát, cháy đen người .
Mùa thu là mùa của hương ổi, nhưng cũng là mùa của hương cốm. Vị cốm mùa thu thơm dẻo, ngọt lịm được gói trong những lá sen to ướp mùi hương sen ăn với những quả chuối tiêu chín tới thì thật tuyệt vời. Nó đã trở thành món ăn đặc sản của người dân Việt Nam. Nó thể hiện sự tinh tế trong cách thưởng thức hương vị mùa thu của người dân ta từ thời xưa truyền lại. Như hai câu thơ trong bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi đã viết:
“ Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới … ”
Trên dòng sông những con sóng lừ đừ trôi lững lờ biểu lộ sự tỉnh bơ, khoan thai không quay quồng, không ồn ào. Nhưng ngược lại những chú chim đi di cư thì không thể nào chậm rãi được chúng vội vã bay ngang qua những khung trời từng đàn từng đàn sẵn sàng chuẩn bị rủ nhau đi tránh rét. Bởi mùa thu sang, rồi sẽ tới mùa đông. Vì vậy, chúng phải khởi đầu những chuyến hành trình dài bay về phương Nam xa xôi của mình ngay từ giờ đây không thì lỡ mất .
“ Sông được lúc dềnh dàng
Chim mở màn vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu. ”
Những đám mây mùa thu có vẻ như to hơn, dài hơn chúng như những cô gái đỏng đảnh đánh đu thân mình từ mùa hạ sang mùa thu. Câu thơ bộc lộ sự tinh xảo của tác giả trong quan sát vạn vật thiên nhiên cũng như trong cách sử dụng từ ngữ .
“ Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt giật mình
Trên hàng cây đứng tuổi ”
Thu sang những tia nắng trong vắt, không còn nóng bức, oi nồng gây không dễ chịu cho con người, chỉ là những tia nắng ấm cúng, hanh hao khiến con người muốn sưởi ấm. Những cơn mưa rào mùa hạ đã vơi đi, không còn những cơn giông tố, những tia sấm sét vang trời không còn ồn ào gây giật mình cho con người mỗi khi lên tiếng .
“ Sấm cũng bớt giật mình
Trên hàng cây đứng tuổi ”
Hình ảnh hàng cây đứng tuổi gợi cho người đọc những tâm lý về cuộc sống về con người. Con người khi đã trưởng thành đi qua những năm tháng tuổi trẻ giống như “ hàng cây đứng tuổi ” thì mọi sóng gió, giông bão không còn làm cho con người ta giật mình, lo ngại nữa. Con người trưởng thành có năng lực thích nghi với những thay đổi, biến cố của cuộc sống .
Sang thu là một bài thơ hay để lại trong lòng người đọc nhiều cảm xúc. Tác giả Hữu Thỉnh đã vô cùng tinh tế, khôn khéo khi sử dụng những biện pháp tu từ ẩn dụ, nhân hóa làm cho bài thơ như một bức tranh mang đầy đủ chất nhạc và thơ, gợi cảm làm say đắm lòng người. Qua bài thơ tác giả Hữu Thỉnh muốn gửi gắm nỗi lòng của mình trước cảnh đẹp của quê hương đất nước.
>>> Tham khảo thêm: Phân tích hai khổ thơ đầu bài thơ Sang thu (Hữu Thỉnh)
5. Bài phân tích Sang thu của học viên giỏi
“Thơ là viên kim cương lấp lánh dưới ánh mặt trời” (Sóng Hồng). Viên kim cương ấy sẽ lấp lánh một màu sắc riêng biệt của cuộc đời, như cách mà Hữu Thỉnh đã chạm khắc tiếng thơ của mình vào thế giới thi ca bốn mùa nhiều dư vị. Năm 1997, người thi sĩ ấy khi đứng trước điểm cuối cùng của tuổi trẻ đã không ngần ngại thổ lộ hết những tâm tư của lòng mình bằng những tiếng thơ khắc khoải. Và “Sang thu” chính là như thế, với giọng thơ sâu lắng và đầy chất trữ tình, thi phẩm dường như đã vỗ vào xúc cảm của độc giả thật nhẹ nhàng. Có chăng, đó chính là những tâm sự, hoài niệm của Hữu Thỉnh khi đứng giữa khúc ca giao mùa đầy rung động của đất trời…
Tại sao không phải là “ Thu sang ” mà là “ Sang thu ” ? Tất cả đều là dụng ý của tác giả cả. Với tiêu đề “ Sang thu ”, ta có vẻ như cảm được sự hoạt động của sự vật, mọi thứ như có hồn hơn, sinh động và không bị yên bình, thẩm mỹ và nghệ thuật hòn đảo ngữ như trên phải chăng ta đã phát hiện trong câu thơ “ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa ” ( Truyện Kiều ) của đại thi hào Nguyễn Du. “ Sang thu ” làm ta có cảm xúc như mùa hạ đang dữ thế chủ động chuyển mình thành một sắc trời mới, dịu dàng êm ả, thoáng mát hơn là nàng thu mộc mạc. Đây là một cách làm tuy không mới nhưng rất riêng của Hữu Thỉnh, hữu ý tạo nên sự chiêm nghiệm len lỏi trong lòng fan hâm mộ .
Nhật Chiêu từng tâm sự : “ Thơ ca, trong thực chất của nó là mây, là một thể vô định và huyền ảo. Và thơ ca, cũng còn là bão tố. ” Và có lẽ rằng, lúc đó cái đám mây “ vô định và huyền ảo ” kia bỗng dưng ùa về lấp kín hồn thơ của Hữu Thỉnh, cũng đầy giật mình và hư ảo như cái hương thơm quen thuộc từ đâu xộc thẳng vào hồn ông, để rồi thi nhân phải giật mình thảng thốt :
“ Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về. ”
Trước tiên, từ “ bỗng ” mở đầu bài thơ như tín hiệu báo trước cho sự Open của khoảng trống và thời hạn. Phải chăng, nhân vật trữ tình đã cảm nhận được biết bao điều trong sự Open ấy, nó như đã cố ý đợi sẵn người ta từ lâu, mang về một chút ít thân thuộc vấn vương, len lỏi :
“ Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se ”
Kỳ lạ thay, tín hiệu tiên phong để tác giả nhận ra mùa thu lại chính là hương ổi – một thứ hương thơm mộc mạc mà lại đơn giản và giản dị, thân quen của trời thu phương Bắc. Thu đến trong thơ Hữu Thỉnh một cách rất riêng, không phải là “ ao thu lạnh lẽo ” như Nguyễn Khuyến, không như “ rặng liễu điều hiu ” và “ lá mơ phai ” của Xuân Diệu, lại càng khác với “ hương cốm mới ” của Nguyễn Đình Thi. Ông chẳng đi theo lối mòn sáo rỗng của những dấu chân cũ, với tâm hồn lãng mạn ấy, thu không chỉ đơn thuần là trời xanh, là hoa cúc, là hương cốm hay nắng vàng. Thu còn là mùi hương ổi chín nơi quê nhà mộc mạc, ấm nồng. Sớm thu khơi gợi nên bao xúc cảm nhân gian, gợi lại kí ức tuổi thơ của những rất lâu rồi cũ mà ta chẳng thể quay về .
Chính tác giả cũng từng tâm sự : “ Giữa đất trời mênh mang, giữa cái khoảnh khắc giao mùa kì quặc thì điều khiến cho tâm hồn lay động phải giật mình nhận ra đó chính là mùi hương ổi … Nó giống như mùi bờ bãi, mùi non trẻ … hương ổi tự nó xộc thẳng vào miền thơ ấu thân thương trong tâm hồn tất cả chúng ta ”. Thứ hương kia không “ bay ”, không “ quyện ” mà “ phả ”, là xộc thẳng vào khứu giác. Thi sĩ đã sử dụng rất đắt từ ngữ gợi tả, chỉ một từ ấy cũng đủ gợi hương thơm như đang đặc sánh lại, ngào ngạt, đậm đặc nồng nàn thư thành luồn trong gió, được làn gió se khô, lạnh mang đi khắp ngõ ngách của làng quê. Các dư vị của hương ổi kia như neo đậu lại trong tâm lý người đọc một ấn tượng khó phai .
Ở hai câu thơ tiếp theo, khoảng trống được lan rộng ra, vờn ra ngõ với khung cảnh mang sắc tố huyền ảo :
“ Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về. ”
Những hàng sương nhỏ li ti giăng màn khắp nơi được tác giả nhân hóa qua từ láy “ chùng chình ” gợi cảm giác như sương như đang bị thời hạn níu lại, chập chừng lưu luyến chưa muốn tan vào khoảng trống. Từ láy ấy phải chăng chính là tâm trạng của Hữu Thỉnh, mang chút hụt hẫng, mang chút quyến luyến lại pha thêm vài giọt bịn rịn của thi nhân khi bồi hồi nhận ra mùa hạ đã đi qua từ khi nào … Không gian “ ngõ ” mà sương theo gió đi qua ấy vừa là ngõ thực, vừa là cửa ngõ của thời hạn, khoảng trống giao mùa .
Ông đã cảm nhận tín hiệu của mùa thu bằng tổng thể những giác quan và sự tinh xảo trong tâm hồn nhạy cảm của một nhà thơ thực thụ. Trong sự ngỡ ngàng, cả khứu giác, xúc giác và thị giác đều đang mách bảo rằng thu đã về mà con người vẫn còn chưa dám tin, chưa dám chắc. Thành phần tình thái “ hình như ” tựa sự phỏng đoán nửa tin nửa ngờ, nửa khẳng định chắc chắn, nửa kia lại không tin, là cái ngỡ ngàng quá bất ngờ, bâng khuâng xao xuyến của thi sĩ trước khung cảnh giao động của đất trời sang thu .
Nếu ở khổ thơ tiên phong, bằng sự cảm nhận rất riêng của tác giả, tiết trời được gợi nên từ những gì vô hình như “ hương ổi ” và “ gió ”, cái mờ mờ ao ảo của “ sương ” hay khoảng trống “ ngõ ” nhỏ hẹp thân mật thì sang khổ thơ thứ hai, mọi vật có vẻ như đã chân thực và hữu hình hơn rất nhiều :
“ Sông được lúc dềnh dàng
Chim mở màn vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu.”
Tới đây, cái kinh ngạc bắt đầu đã tan biến đâu mất, nhường lại chỗ cho những rung cảm mãnh liệt của hồn thơ. Bức tranh sang thu được miêu tả ở tầm nhìn xa hơn, cao rộng hơn của khung trời ; dài ra và rộng thêm của dòng sông. Hai câu thơ đầu tuy dùng cấu trúc đối nhưng lại như một nét chấm phá vô cùng đặc trưng của sắc thu :
“ Chim được lúc dềnh dàng
Chim khởi đầu vội vã. ”
Thiên nhiên trong thơ được tác giả tinh xảo nhân hóa trở nên vừa có hồn vừa có tình. Dòng sông lúc sang thu không còn cuồn cuộn gấp gáp như ngày hạ mà bỗng trở nên từ tốn dềnh dàng, chậm trễ trôi như đang còn ngẫm ngợi suy tư. Đối lập với dòng sông là những cánh chim khởi đầu vội vã, nhanh lẹ như đứa con sợ lỡ mất chuyến xe ở đầu cuối trở về nhà. Có lẽ nó đang chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc hành trình dài bay đi tránh rét ở phương xa, hay cũng hoàn toàn có thể nó chỉ đang vội vã quay về tổ trước lúc những ánh mặt trời ở đầu cuối vỡ tan vào trong màn đêm .
Phải tinh xảo biết bao để Hữu Thỉnh nhận ra được cái “ được lúc ” và cái “ dềnh dàng ” của thời hạn tưởng như luôn nhịp túc tắc không đổi khác. Đại thi hào M.Gorki từng nói : “ thơ là tâm hồn ”, vậy ắt hẳn hồn nhà thơ phải luôn đong đầy cảm hứng mới hoàn toàn có thể cho sinh ra những dòng thơ thâm thúy như vậy .
Thế nhưng, đấy chưa phải là tổng thể những tinh hoa của vị thi sĩ tài hoa, hai câu thơ tiếp theo mới thật sự biểu lộ những gì đẹp nhất của tác phẩm :
“ Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu ”
Hiện lên trước mắt ta là bức tranh thu đầy lãng mạn và trữ tình của đất trời. Thu chỉ đang ở nơi cửa ngõ của mùa, vì thế đám mây chỉ vừa mới “ vắt nửa mình ” mà thôi. Nghệ thuật ẩn dụ rực rỡ “ vắt nửa mình ” khiến câu thơ thêm đậm ý vị, duyên dáng và vô cùng gợi ảnh. Có lẽ, ta cũng từng phát hiện ở đâu đó đám mây như vậy trong thơ của Lê Thu An :
“ Mây trời một dải trắng phau
Vắt ngang sườn núi chiều thu ngập ngừng ”
Mây của Lê Thu An “ vắt ngang ” sườn núi – là một sự vật hữu hình và ta hoàn toàn có thể nhìn, hoàn toàn có thể cảm. Thế nhưng đám mây của Hữu Thỉnh lại khác, nó tựa như một dải lụa bồng bềnh vắt nửa mình sang thu. Trên đời này giữa hạ và thu làm gì có một “ ranh giới ” rạch ròi nào ngăn cách ? Ấy vậy mà Hữu Thỉnh lại vẽ nên ranh giới cho một thứ vô hình dung như thế. Ông tinh xảo dùng hình ảnh của khoảng trống để miêu tả lại sự hoạt động diệu kỳ của thời hạn. Đám mây kia là thật, nhưng ranh giới của mùa là ảo. Bầu trời ấy như nhuộm nửa sắc thu để rồi đến một lúc nào đó sẽ là cả một khung trời trong vắt như pha lê :
“ Tầng mây lơ lửng trời trong xanh ”
( Thu điếu – Nguyễn Khuyến )
Hai câu thơ ấy không chỉ hát về khúc ca mùa thu mà còn như chất chứa cả những suy tư, trăn trở của chính nhà thơ. Khi viết bài thơ này, tác giả tâm sự rằng ông đã từng liên tưởng đến những đám mây thu toàn vẹn. Thế nhưng, có vẻ như đã có gì níu giữ tâm lý ông theo khunh hướng “ 50% ” ấy. Có lẽ mây mùa hạ đã mang theo tổng thể những hoài bão, những tham vọng của tuổi trẻ, cuốn theo bao sức sống mãnh liệt của tuổi vô ưu vô lo, tô nên một mùa hạ ngập tràn sắc tố, sặc sỡ và nên thơ hơn khi nào hết .
Vậy mà, giữa mơ và thực luôn bị ngăn cách giữa một ranh giới vô hình dung nào đó khiến chúng khó mà toàn vẹn. Sự dở dang, mất mát là một hiện thực mà ta buộc phải học cách đồng ý, có chăng vì thế, đám mây chỉ hoàn toàn có thể vắt nửa mình sang thu mà thôi. Những đồng đội, những người lính ngoài mặt trận của ông năm ấy cũng thế, họ đã ra đi, đã “ gục lên súng mũ bỏ quên đời ” ( Tây Tiến ), bỏ quên cả tuổi trẻ và tương lai tươi đẹp phía trước. Cùng với họ, những tham vọng kia sẽ mãi mãi nằm lại nơi mặt trận mà chẳng khi nào hoàn toàn có thể trở lại được nữa, tựa hồ nửa đám mây còn vắt vẻo phía bên mùa hạ, toàn bộ sẽ chỉ còn là hồi ức …
Có câu : “ Xuân sinh, hạ trưởng, thu liễn, đông tàn. ” Những biến chuyển của tạo vật tới đây đã hóa thành những suy tư của đời người lúc khoảng chừng khắc thu vừa chớm nở. Trong khổ thơ cuối này, Hữu Thỉnh đã thể hiện ra hết những trăn trở từ tận đáy lòng mình :
“ Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm đã bớt giật mình
Trên hàng cây đứng tuổi. ”
Cuối cùng, tới những câu thơ cuối, thu đã hiện ra rõ ràng hơn khi nào hết, cùng với cách tác giả và lắng đọng lại để suy tư, để hoài niệm về cuộc sống. Vẫn là nắng đấy, nhưng đã mờ phai. Vẫn là mưa, là sấm nhưng đã chẳng còn giật mình ồn ã như lúc trước. “ Nắng ”, “ mưa ”, “ sấm ” khi tích hợp với những phó từ “ đã ”, “ vẫn ”, “ cũng ” thì mức độ đã khác, chúng lắng lại, chừng mực và không thay đổi hơn những ngày hạ, không còn kinh hoàng, cũng chẳng còn nóng bức, nặng nề. Hạ nhạt dần, thu đậm nét hơn. Ở hai câu thơ cuối không còn đơn thuần chỉ là miêu tả bức tranh mùa thu nữa mà đã trở thành một triết lý sống thâm thúy Hữu Thỉnh ẩn ý đan cài vào bài thơ. Cũng như chính tác giả đã từng tự bạch : “ Có thể hiểu, hàng câu đã lớn, đã trải qua bao mùa thay lá sẽ trở nên vững vàng hơn trước những tiếng sấm giật mình ” .
Phép nhân hóa và ẩn dụ như ẩn ý rằng tiếng sấm là những vang động không bình thường, những khó khăn vất vả, chông chênh của cuộc sống mỗi người. Khi càng trưởng thành, càng thưởng thức nhiều, ta lại càng trở nên bình tâm hơn khi đương đầu với nhưng cơn sấm mà cuộc sống ban tặng, không còn bồng bột như xưa. Đến đây, người đọc như vỡ òa đi khi nhận ra “ sang thu ” không chỉ có ở thời hạn, ở vạn vật thiên nhiên mà còn là sự “ sang thu ” của đời người .
Cùng nhìn lại cả bài thơ, ta thấm thía vì sao lại có sự bịn rịn, “ chùng chình ” lúc sang thu. Vì sao lại có sự “ dềnh dàng ” mà lại “ vội vã ”, có lẽ rằng khi mái tóc đã dần phai sương, ta lại càng luyến tiếc những ngày xanh lúc trước để rồi phải càng vội vã để sống, để góp sức và tận thưởng thời giờ rất ít còn lại của cuộc sống. Ta biết rằng mình đã không còn nhiều thời cơ để dây dưa, tiêu tốn lãng phí nữa. Có câu nói rằng : “ Đời người chỉ sống có một lần. Phải sống sao cho khỏi xót xa ân hận vì những năm tháng đã sống hoài sống phí ”, cho khỏi nuối tiếc vì lỡ đã đánh mất quá nhiều thời hạn của chính mình .
Hạ đi, thu đến mang theo những cảm hứng bất chợt để rồi gieo lại trong lòng ai những bồi hồi về một nàng thu nồng nàn êm ái. Hữu Thỉnh đã khắc họa nên bức tranh giao mùa ấy bằng ngòi bút sắc nét mang đầy hơi thở trữ tình cùng những triết lý sâu xa. Với những dòng thơ bốn chữ vỏn vẹn, bài thơ mộc mạc một tình yêu vạn vật thiên nhiên đằm thắm, về khát khao yêu đời mà tác giả mong ước gửi gắm cho bạn đọc cũng như gửi lại cho tuổi trẻ của chính mình đã đi qua tự thuở nào. Tác phẩm như viên pha lê đầy góc cạnh, trải qua bao thăng trầm để toàn vẹn lộng lẫy. “ Sang thu ” chính là như vậy ! Sinh ra trên đời để lặng lẽ yêu thương và du dương suốt dặm đường .
( Nguồn : Bài làm của bạn Hà Minh Ngọc )
6. Gợi ý một số ít dạng đề viết đoạn văn phân tích về bài Sang thu
a) Đoạn văn ngắn phân tích sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về biến chuyển trong không gian lúc sang thu ở khổ thơ đầu.
Gợi ý :
– Nêu những chuyển biến của khoảng trống lúc sang thu ( mùi vị, hình ảnh )
+ Hương vị :
- mùi ổi chín lan tỏa gợi nhớ về tuổi thơ êm đềm, về làng quê rợp bóng tre xanh, ăn sâu vào tiềm thức bao người.
+ Hình ảnh :
- Cơn gió se lướt trong không gian nhẹ nhàng.
- Sương thu như làn khói mỏng giăng mắc trước cổng nhà.
- Dòng sông không còn cuồn cuộn như trước mà êm đềm buông mình chậm rãi
- Đàn chim vội vã bay đi tránh rét.
- Trên trời, mây lững lờ trôi từng đám
- Nắng đã nhạt hơn và mưa cũng vơi dần.
- Tiếng sấm thưa dần và dường như cũng nhẹ nhàng hơn.
=> Các từ “ phả vào ”, ” dềnh dàng ”, “ chùng chình ” để diễn đạt cảm xúc trạng thái biểu lộ sự đổi khác của khung cảnh vạn vật thiên nhiên một cách tinh xảo trong thời gian giao mùa ; bộc lộ tâm trạng bâng khuâng ngỡ ngàng của tác giả lúc thu sang .
Đoạn văn mẫu :
Mở đầu “Sang thu” là những cảm nhận tinh tế, bất ngờ của nhà thơ Hữu Thỉnh trước không gian nơi đồng quê êm đềm, dịu dàng mà thơ mộng:
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về .
Đặt từ “ bỗng ” ở đầu khổ thơ, tác giả cho thấy, mùa thu đến khá giật mình và bất thần, có vẻ như không hẹn trước. Bắt đầu mùa thu không phải là nét đặc trưng của trời mây hay sắc vàng hoa cúc như trong thơ cổ mà là “ hương ổi ” nơi vườn quê. Cái hương thơm nồng nàn ấy, quen thuộc ấy đang “ phả vào trong gió se ” – thứ gió heo may, khô lạnh, êm ả dịu dàng chỉ Open độ giao mùa ở miền Bắc. Dùng từ “ phả ” tác giả gợi hương thơm ngan ngát của ổi chín như và lắng đọng, sánh lại, lan tỏa trong khoảng trống, thấm vào tâm tưởng, thức tỉnh những kỉ niệm tuổi thơ. Từ láy gợi hình cùng nghệ thuật và thẩm mỹ nhân hóa – “ sương chùng chình qua ngõ ” gợi hình ảnh làn sương duyên dáng, yểu điệu như đang đợi chờ, đang lưu luyến nửa ở, nửa đi. Bằng tổng thể những giác quan : khứu giác, xúc giác, và thị giác, tác giả cảm nhận những nét đặc trưng của mùa thu đều hiện hữu. Phút giây giao mùa của vạn vật thiên nhiên, cảm thấy rồi, nhìn thấy rồi, vậy mà thi nhân vẫn sững sờ, khó tin : “ Hình như thu đã về ” .
b) Đoạn văn ngắn nêu cảm nhận về vẻ đẹp của hình ảnh “đám mây mùa hạ” trong khổ thơ thứ 2
Những chuyển biến nhẹ nhàng mà tinh xảo của đất trời lúc hạ sang thu được nhà thơ Hữu Thỉnh cảm nhận thâm thúy qua bài thơ “ Sang thu ”. Ở đó có hương ổi nồng nàn, có gió thu se lạnh, có làn sương chùng chình, có dòng sông dềnh dàng, có cánh chim trời vội vã và : “ Có đám mây mùa hạ – Vắt nửa mình sang thu ”. Người đọc cảm nhận : hình như trong đám mây kia vẫn còn lại một vài tia nắng ấm của mùa hạ nên mới “ Vắt nửa mình sang thu ”. Ngôn ngữ thơ thật giàu chất tạo hình ! Trong khoảnh khắc giao mùa, đám mây như lê dài ra, nhẹ trôi như tấm lụa mềm treo lơ lửng giữa khung trời trong xanh, cao rộng. Nó vắt lên cái ranh giới lỏng lẻo, mỏng mảnh giữa hai mùa hạ – thu để rồi một thoáng qua đi cả đất trời đã nhuốm sắc tố thu. Có thể nói, bằng sự liên tưởng tinh xảo, độc lạ, Hữu Thỉnh đã phát minh sáng tạo ra một hình ảnh đầy chất thơ thật điệu đàng, thật xốn xang lòng người !
(Nguồn fanpage: Học văn lớp 9)
// Những bài văn phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh trên đây dù là dài hay ngắn thì đều có điểm chung đó là mạch nội dung thống nhất theo trình tự logic từ đầu đến cuối. Nếu các em muốn tự mình viết được một bài văn hoàn chỉnh và đầy đủ ý như vậy thì việc quan trọng trước hết là phải xây dựng được một dàn ý chi tiết hay chính là khung xương sống của một bài văn.
Dưới đây là những bước cơ bản mà những em hoàn toàn có thể bám theo để hoàn toàn có thể thiết kế xây dựng được một dàn ý cụ thể, không bỏ sót ý và từ đó tiến hành được một bài văn hoàn hảo .
II. Hướng dẫn làm bài phân tích bài thơ Sang thu
1. Xác định nhu yếu đề bài
– Yêu cầu đề bài: Phân tích nội dung, nghệ thuật của bài thơ Sang thu
– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng : những cụ thể, hình ảnh, … có trong tác phẩm Sang thu của Hữu Thỉnh
– Phương pháp lập luận chính : phân tích
2. Luận điểm bài thơ Sang thu
– Luận điểm 1: Những cảm nhận ban đầu của nhà thơ về cảnh sang thu của đất trời.
– Luận điểm 2: Cảm nhận những chuyển biến tinh tế của đất trời lúc thu sang
– Luận điểm 3: Phân tích những tâm tư, suy ngẫm của tác giả
3. Kiến thức cần củng cố trước khi làm bài
a) Kiến thức cơ bản về tác giả Hữu Thỉnh
– Hữu Thỉnh ( 1942 ) tên vừa đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh sinh ra trong một mái ấm gia đình có truyền thống lịch sử Nho học ở Phú Vinh, Duy Phiên, Tam Đảo ( Tam Dương ), Vĩnh Phúc .
– Ông trải qua một tuổi thơ không mấy thuận tiện
– Tốt nghiệp đại trà phổ thông và nhập ngũ năm 1963, tham gia những hoạt động giải trí tại trung đoàn 202 trong đó có viết báo và làm cán bộ tuyên huấn .
– Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng của Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Tuần báo Văn nghệ của Hội nhà văn Nước Ta .
– Các tác phẩm chính : Sang thu, Âm vang chiến hào ( in chung ), Đường tới thành phố ( trường ca, 1979 ), Tiếng hát trong rừng, Từ chiến hào đến thành phố ( trường ca, thơ ngắn ), Khi bé Hoa sinh ra ( thơ mần nin thiếu nhi, in chung ), Thư mùa đông ( 1994 ), Trường ca biển ( 1994 ), Thương lượng với thời hạn ( 2005 ), Trăng Tân Trào ( 2019 ) …
b) Kiến thức chung về tác phẩm Sang thu
– Hoàn cảnh sáng tác: Năm 1977, khi đất nước vừa mới thống nhất hòa bình, Hữu Thỉnh đã sáng tác bài thơ Sang thu vào khoảng gần cuối năm và cho in trong tập “Từ chiến hào đến thành phố”.
– Nội dung chính : Miêu tả những chuyển biến nhẹ nhàng của đất trời từ hạ sang thu, không chỉ có hình ảnh vạn vật thiên nhiên mà còn có bóng hình con người trước mùa thu của cuộc sống .
– Đặc sắc nghệ thuật và thẩm mỹ : sử dụng thể thơ năm chữ, hình ảnh sinh động mê hoặc, thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả tự nhiên chân thực, ngôn từ thơ trong sáng, giản dị và đơn giản, gợi nhiều xúc cảm .
– Bố cục bài thơ :
+ Khổ 1 : Cảm nhận về vạn vật thiên nhiên lúc giao mùa, tín hiệu báo thu về
+ Khổ 2 : Cảm nhận về quang cảnh trời đất lúc vào thu
+ Khổ 3 : Những biến chuyển bí mật của tạo vật và suy ngẫm về cuộc sống người lúc chớm thu
III. Lập dàn ý cụ thể phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
1. Mở bài phân tích Sang thu
– Giới thiệu khái quát về nhà thơ Hữu Thỉnh : Hữu Thỉnh là một nhà thơ viết nhiều và viết rất hay về con người, đời sống nông thôn – một nhà thơ mộc mạc nhưng vô cùng tinh xảo .
– Dẫn dắt vào bài thơ : Bài thơ “ Sang thu ” được viết theo thể thơ năm chữ uyển chuyển, khoan thai, êm ái, ngưng trệ và thoáng chút suy tư … biểu lộ một bức tranh thu trong sáng, đáng yêu ở vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ .
2. Thân bài phân tích Sang thu
a) Luận điểm 1: Những cảm nhận ban đầu của nhà thơ về cảnh sang thu của đất trời. (Khổ 1)
* Thiên nhiên được cảm nhận từ những gì vô hình
– Hương ổi phả trong gió se ( se lạnh và hơi khô ) : “ Hương ổi ” là làn hương đặc biệt quan trọng của mùa thu miền Bắc được cảm nhận từ mùi ổi chín rộ .
– Từ “ phả ” : Động từ có nghĩa là tỏa vào, trộn lẫn -> gợi mùi hương ổi ở độ đậm nhất, thơm nồng điệu đàng, hòa vào trong gió heo may của mùa thu, lan tỏa khắp khoảng trống tạo ra một mùi thơm ngọt mát – hương thơm nồng nàn mê hoặc của những vườn cây sum suê trái ngọt ở nông thôn Nước Ta .
– “ Sương chùng chình “ : Những hạt sương nhỏ li ti giăng mắc như một làn sương mỏng dính nhẹ nhàng trôi, đang “ cố ý ” chậm lại thư thả, nhẹ nhàng, hoạt động chầm chậm sang thu. Hạt sương sớm mai cũng như có tâm hồn .
* Cảm xúc của nhà thơ
– Kết hợp một loạt những từ : “ Bỗng, phả, hình như ” biểu lộ tâm trạng ngỡ ngàng, cảm hứng bâng khuâng trước thoáng đi bất chợt của mùa thu .
– Nhà thơ giật mình, hơi hoảng sợ, hình như còn có chút gì chưa thật rõ ràng trong cảm nhận. Vì đó là những cảm nhận nhẹ nhàng, thoáng qua hay là vì quá bất ngờ đột ngột mà tác giả chưa nhận ra ?
– Tâm hồn thi sĩ biến chuyển uyển chuyển với phút giao mùa của cảnh vật. Từng cảnh sang thu thấp thoáng hồn người : Chùng chình, bịn rịn, lưu luyến, bâng khuâng …
b) Luận điểm 2: Cảm nhận những chuyển biến tinh tế của đất trời lúc thu sang
– Hình ảnh vạn vật thiên nhiên sang thu được nhà thơ phát hiện bằng những hình ảnh quen thuộc tạo ra sự một bức tranh mùa thu đẹp tươi và trong sáng :
+ Dòng sông quê nhà thướt tha mềm mại và mượt mà, hiền hoà trôi một cách thư thả, thanh thản -> gợi lên vẻ đẹp êm dịu của bức tranh thiên thiên mùa thu .
+ Đối lập với hình ảnh trên là những cánh chim chiều mở màn vội vã bay về phương Nam tránh rét trong buổi hoàng hôn .
+ Mây được miêu tả qua sự liên tưởng độc lạ bằng tâm hồn tinh xảo, nhạy cảm, yêu vạn vật thiên nhiên tha thiết :
– “ Có đám mây mùa hạ. Vắt nửa mình sang thu ” : Gợi hình ảnh một làn mây mỏng dính, nhẹ, lê dài của mùa hạ còn sót lại như lưu luyến .
=> Không phải vẻ đẹp của mùa hạ cũng chưa hẳn là vẻ đẹp của mùa thu mà đó là vẻ đẹp của thời gian giao mùa được phát minh sáng tạo từ một hồn thơ tinh xảo và nhạy cảm đang say thời gian giao mùa này. Trong “ Chiều sông Thương ”, ông cũng có một câu thơ tương tự như về cách viết : “ Đám mây trên Việt Yên. Rủ bóng về Bố Hạ. ”
c) Luận điểm 3: Phân tích những tâm tư, suy ngẫm của tác giả
– Thiên nhiên sang thu còn được gợi ra qua hình ảnh đơn cử : nắng – mưa
+ “ Nắng ” : hình ảnh đơn cử của mùa hạ. Nắng cuối hạ vẫn còn nồng, còn sáng nhưng đã nhạt dần, yếu dần bởi gió se đã đến chứ không chói chang, kinh hoàng, gây gắt .
+ “ Mưa ” cũng đã ít đi. Cơn mưa mùa hạ thường giật mình chợt đến rồi lại chợt đi. Từ “ vơi ” có giá trị gợi tả, miêu tả cái thưa dần, ít dần, hết dần những cơn mưa rào ào ạt, giật mình của mùa hạ .
– Hình ảnh ẩn dụ : “ Sấm cũng bớt giật mình. Trên hàng cây đứng tuổi ”
+ Ý nghĩa tả thực : Hình tượng “ sấm ” thường Open giật mình đi liền với những cơn mưa rào chỉ có ở mùa hạ ( sấm cuối mùa, sấm cuối hạ cũng bớt đi, ít đi lúc sang thu ) .
+ Ý nghĩa ẩn dụ : “ Sấm ” gợi những vang động không bình thường của ngoại cảnh, của cuộc sống. “ Hàng cây đứng tuổi ” gợi tả những con người từng trải đã từng vượt qua những khó khăn vất vả, những thăng trầm của cuộc sống. Qua đó, con người càng trở nên vững vàng hơn .
=> Gợi cảm xúc hụt hẫng .
3. Kết bài phân tích Sang thu
– Khẳng định giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của tác phẩm
+ Nội dung : “ Sang thu ” của Hữu Thỉnh đã không chỉ mang đến cho người đọc những cảm nhận mới về mùa thu quê nhà mà còn làm thâm thúy hơn tình cảm quê nhà trong trái tim mọi người .
+ Nghệ thuật : sử dụng nhiều từ láy, tính từ gợi trạng thái, hình ảnh chân thực ; thẩm mỹ và nghệ thuật nhân hóa mang lại cái hồn cho bài thơ, nghệ thuật và thẩm mỹ ẩn dụ tạo chiều sâu về xúc cảm và tâm lý .
>> > Tham khảo thêm : Dàn ý phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
4. Sơ đồ tư duy phân tích Sang thu
Hướng dẫn phân tích Sang thu theo sơ đồ tư duy
IV. Kiến thức lan rộng ra về bài thơ Sang thu
Dưới đây là một số ít thông tin kiến thức và kỹ năng lan rộng ra mà những em hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm để bổ trợ vào nội dung bài phân tích Sang thu của mình cho hài hòa và hợp lý để bài văn có chiều sâu, hay và mê hoặc người đọc hơn .
1. Một số quan điểm nhìn nhận về bài thơ Sang thu
“ Bài thơ không chỉ báo cho người đọc biết thu đã trở trong cảnh sắc vạn vật thiên nhiên mà còn ngay trong đời sống của con người, trong tâm hồn tôi và chắc với rất nhiều tình nhân thu .. ”
( Hữu Thỉnh )
“ Chỉ mười hai câu thơ năm chữ mà anh đã vẽ lên một bức tranh “ sang thu ” vừa đúng, vừa đẹp, lại có tình, có chiều sâu tâm lý ”
( Nguyễn Xuân Lạc, Báo Giáo dục và Thời đại, số 1114 ngày 22/9/2005 ) .
“ Thiên nhiên và con người đều chung một nhịp sang thu. Nhan đề “ Sang thu ” vừa bao trùm lại vừa thấm vào từng từ ngữ, cảnh vật. Hương quả sang thu. Ngọn gió sang thu. Màn sương sang thu. Dòng sông, bầy chim, đám mây, khung trời sang thu. Nắng sang thu. Mưa sang thu. Sấm chớp, giông bão, cây cối sang thu. Nhưng trong từng cảnh sang thu của vạn vật thiên nhiên, đất trời, tạo vật là lồng lộn hồn người sang thu. ”
( Vũ Nho, Thơ chọn và lời bình, NXB văn học, H. 1993 )
“ Bài thơ khép lại với hình ảnh “ sấm ” và “ hàng cây ” vừa có tính tả thực vừa mang ý nghĩa ẩn dụ, gợi ra những suy tư thâm trầm. Cuối hạ – đầu thu, khi đã không còn những cơn mưa xối xả thì sấm cũng bớt giật mình và kinh hoàng. Hàng cây đứng tuổi là hàng cây đã qua bao cuộc chuyển mùa ? Không biết đúng mực là bao nhưng chắc cũng đủ để điềm nhiên trước những dịch chuyển. Tựa như con người lịch sự, từng trải hoàn toàn có thể bình tâm trước những vang chấn của ngoại cảnh. ”
( Nguyễn Trọng Hoàn, Đọc và hiểu văn bản Ngữ văn 9, NXB Giáo dục đào tạo, 2005 )
Trong một bài phỏng vấn, Hữu Thỉnh đã lý giải “ Sấm là những khó khăn vất vả thử thách mà dân tộc bản địa Nước Ta đã trải qua hai cuộc cuộc chiến tranh ác liệt chống Pháp và Mỹ. Còn hàng cây là hình ảnh của quốc gia, dân tộc bản địa ta vững vàng vượt qua thử thách. Trải qua bao nhiêu thử thách, bom đạn ác liệt, tất cả chúng ta không còn sợ bất kể thế lực nào, vững vàng vượt lên phái trước trong công cuộc thiết kế xây dựng quốc gia ” .
2. Giải thích nghĩa một số ít từ
– Chùng chình : cố ý chậm lại
– Dềnh dàng : chậm trễ, từ tốn .
* Tổng kết hướng dẫn phân tích Sang thu
Trên đây là một số bài văn mẫu lớp 9 hay và hướng dẫn chi tiết cách làm bài văn phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh, các bạn có thể tham khảo để hoàn chỉnh bài phân tích của mình theo đúng hướng và yêu cầu đề bài. Chúc các bạn học tốt môn Văn !
[Văn mẫu 9] Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh, hướng dẫn chi tiết cách làm và tổng hợp bài văn mẫu đạt điểm cao phân tích Sang thu.
Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng
Chuyên mục : Giáo dục đào tạo
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
