Đề bài: Phân tích bài Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu
Bài làm
Phan Bội Châu là một nhà yêu nước, nhà cách mạng lớn đầu thế kỉ XX. Thơ văn của ông tràn ngập niềm tin yêu nước trên cả hai mảng sáng tác chữ Hán và sáng tác chữ Nôm. Tác phẩm Lưu biệt khi xuất dương được sáng tác vào năm 1905 trước khi ông lên đường sang Nhật Bản. Tác phẩm cho thấy bầu nhiệt huyết tìm đường cứu nước cháy bỏng của người chí sĩ cách mạng .
Chí làm trai làm một phạm trù quan trọng trong văn học trung đại, nó được biểu lộ không chỉ ở trong văn học dân gian : “ Làm trai cho đáng nên trai / Xuống đông đông tĩnh, lên đoài đoài yên ” mà còn bộc lộ đậm nét trong những sáng tác trung đại : “ Chí làm trai Nam, Bắc, Đông, Tây / Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn biển ” ( Chí làm trai – Nguyễn Cống Trứ ) …. Và đến Phan Bội Châu, ông cũng tiếp nối truyền thống lịch sử của văn học dân tộc bản địa, nhưng có những bước tiến mới, với ý niệm mới mẻ và lạ mắt :
Làm trai phải lạ ở trên đời
Há để càn khôn tự chuyển dời.
Đối với Phan Bội Châu làm trai phải “ lạ ” tức là phải có ý niệm, lí tưởng sống cao đẹp, dám mưu đồ những việc khác thường, hiển hách. Ông không gật đầu sự xoay vần của ngoài hành tinh, để nó ảnh hưởng tác động đến số phận, cuộc sống mình. Phan Bội Châu cho rằng làm trai không được để bản thân ở thế bị động, để số phận quyết định hành động đời mình mà phải là một đàn ông dữ thế chủ động, tự tạo nên con đường của bản thân. Điều này đã được dẫn chứng rõ nét trong cuộc sống của ông. Trước cảnh nước mất nhà tan, giặc ngoại xâm tràn vào bờ cõi, nhiễu nhương đời sống nhân dân, là một người yêu nước thương nòi nên Phan Bội Châu không hề đứng im nhìn cảnh tượng đau lòng đó, ông mang quyết tâm lớn, ra quốc tế ( Nhật Bản ) để học tập và tìm con đường cứu nước đứng đắn cho dân tộc bản địa. Cuộc đời ông đã vật chứng cho cái “ lạ ” mà ông biểu lộ trong thơ ca. Lí tưởng sống cao đẹp, vì dân vì nước của ông thật đáng trân trọng và tự hào. Hai câu thơ đầy khẩu khí, giọng điệu vô cùng tự tin, táo bạo .
Hai câu thực thể hiện ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm của cá thể so với thời cuộc :
Trong khoảng chừng trăm năm cần có tớ ,
Sau này muôn thuở há không ai ?
Câu thơ biểu lộ những khao khát cao đẹp của một nhân cách lớn. “ Trăm năm ” là cả một đời người, với nhiều dịch chuyển của lịch sử vẻ vang xã hội, nhưng ông vẫn chứng minh và khẳng định “ cần có tớ ” để đem hết kĩ năng của bản thân góp sức, triển khai xong thiên chức của kẻ làm trai, trả món nợ sự nghiệp và lưu danh muôn thuở “ Làm trai đứng ở trong trời đất / Phải có danh gì với núi sông ” ( Nguyễn Công Trứ ). Câu thơ gợi nhắc ta nhớ đến bài “ Bài ca ngất ngưởng ” của Nguyễn Công Trứ : “ Vũ trụ nội mạc phi phận sự ” tức mọi việc trong trời đất đều thuộc phận sự của ta. Câu thơ cho thấy sự gặp gỡ của những tư tưởng lớn, nhân cách lớn. Ở họ đều có ý thức thâm thúy về nghĩa vụ và trách nhiệm của cá thể so với thời cuộc, học chuẩn bị sẵn sàng gánh vác thiên chức mà lịch sử vẻ vang giao cho. Câu thơ thứ tư hướng đến thế hệ tương lai, những người tiếp nối sự nghiệp, cho thấy ý thức, khát vọng, cũng như niềm tin của ông vào những người trẻ tuổi thế hệ tiếp nối .
Trước tình cảnh của quốc gia Phan Bội Châu bộc lộ thái độ rất là kinh khủng :
Non sông đã chết, sống thêm nhục
Hiền thánh còn đâu học cũng hoài
Ông nhận thức thâm thúy về tình hình quốc gia lúc bấy giờ “ tổ quốc đã chết ” – quốc gia đã mất chủ quyền lãnh thổ, mảnh đất ông cha đổ bao xương máu mới giữ được nay lại rơi vào tay quân giặc, nhân dân phải sống trong cảnh nô lệ, lầm than. Cuộc sống đó khiến ông cảm thấy “ sống thêm nhục ” nó là biểu lộ thâm thúy của lòng yêu nước. Trong câu thơ dịch chưa truyền tải hết ý thức của nguyên tác : “ Giang sơn tử hĩ đồ nhuế / Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si ” câu thơ đầy can đảm và mạnh mẽ, tràn ngập cảm hứng phủ định về nền học vấn Nho học đã lỗi thời, không còn tương thích với thực trạng quốc gia. Để từ đó ông nêu lên khát vọng hành vi và tư thế lên đường :
Muốn vượt bể Đông theo cánh gió ,
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi .
Tác giả dựng lên toàn cảnh kì vĩ, to lớn đó là biển đông, là những ngọn gió lớn, những đợt sóng bạc, những sự vật to lớn như vậy mới hoàn toàn có thể biểu lộ rất đầy đủ cái hùng tâm tráng trí ôm trùm thiên hạ của một con người yêu nước nồng nàn. Đồng thời cũng làm điển hình nổi bật tư thế “ bay lên ” cho thấy con người có tầm vóc lớn lao, sánh ngang thiên hà. Câu thơ là kết tinh toàn vẹn khát vọng, hành vi xinh xắn của Phan Bội Châu : ra đi tìm đường cứu nước, giải phóng dân tộc bản địa, đồng thời cũng là phương pháp ông thỏa chí làm trai .
Ngôn ngữ thơ cô đọng, giàu sức truyền cảm. Giọng điệu thơ tận tâm, sâu lắng, đầy sôi sục, hào hùng. Những vần thơ có ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ với tâm lí người đọc, nó như một bài tuyên truyền cổ vũ, động viên con người hãy đứng lên và hạnh động vì quốc gia .
Xuất dương lưu biệt đã khắc họa một cách chân thực và lãng mạn vẻ đẹp hào hùng của nhà chí sĩ cách mạng Phan Bội Châu đầu thế kỉ. Ông mang trong mình những tư tưởng canh tân mới lạ, táo bạo với lòng nhiệt huyết sục sôi, cuộn trào, khát vọng lên đường cháy bỏng để tìm ra con đường cứu nước đúng đắn cho dân tộc bản địa .
Đề bài: Phân tích bài thơ “Lưu biệt khi xuất dương” của Phan Bội Châu
Bài làm
Năm 1858 thực dân Pháp xâm lược Nước Ta chúng thi hành chủ trương bóc lột sức lao động, đàn áp những cuộc đấu tranh của nhân dân ta trong bể máu, khiến cho lòng dân vô cùng phẫn nộ. Chính điều đó đã thôi thúc những nhà yêu nước nung nấu con đường giải phóng dân tộc bản địa. Tiêu biểu trong thời kì đầu là Phan Bội Châu_ông vừa là nhà cách mạng yêu nước đồng thời là một nhà văn hóa lớn. Ông để lại nhiều trước tác trên nhiều nghành trong đó thi ca chiếm một nội dung quan trọng. Nổi bật trong thơ của Phan Bội Châu là bài “ Lưu biệt khi xuất dương ”. Bài thơ đã lưu lại tình cảm, xúc cảm của tác giả lúc từ biệt trước khi sang Nhật đồng thời bộc lộ ý thức, ý chí quyết tâm cứu nước của người chiến sỹ cách mạng .
“ Lưu biệt khi xuất dương ” được Phan Bội Châu sáng tác khi khát vọng cứu nước đang triển khai một cách thuận tiện, hội Duy Tân vừa mới được xây dựng khi đó ông chủ trương đưa một số ít người trẻ tuổi Nước Ta có ý chí, niềm tin ham học hỏi sang Nhật học tập sự văn minh, khoa học của họ để về giúp nước giúp dân. Đây là một tư tưởng tân tiến nhưng lịch sử vẻ vang lại không lựa chọn do còn phạm phải những sai lầm đáng tiếc, tuy nhiên điều đó đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm kinh nghiệm tay nghề cho dân tộc bản địa .
Bài thơ được viết bằng chữ Hán theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật với bố cục tổng quan rõ ràng, mạch lạc theo cấu trúc đề-thực-luận-kết bộc lộ được cái “ chí ” của nhà thơ. Hai câu thơ đầu là ý niệm mới mẻ và lạ mắt về chí làm trai và tư thế, tâm thế, tầm vóc của con người trong thiên hà .
“ Sinh vi nam tử yếu hi kì
Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di ”
( Làm trai phải lạ ở trên đời / Há để càn khôn tự chuyển dời ). Chí làm trai của đấng đàn ông phải có khát vọng, tham vọng lớn lao, phải làm được việc hiếm việc lạ ở trên đời. Tư tưởng này đã được thừa kế của những tiền nhân như Phạm Ngũ Lão trong bài thơ “ Thuật hoài ” có viết : “ Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp trái / Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu ”. Chính vì cái lẽ ấy mà không chịu để cho trời đất tự chuyển dời biểu lộ tầm vóc lớn lao của con người trong ngoài hành tinh bát ngát như tư thế “ hoành sóc ” ( cầm ngang ngọn giáo ) hiên ngang của người nam tử. Gắn với toàn cảnh của thời đại, thực tiễn của quốc gia lúc bấy giờ chí làm trai theo Phan Bội Châu phải xoay chuyển được “ càn khôn ” dữ thế chủ động lập lại thời thế không chịu gật đầu nỗi nhục mất nước, không chịu làm nô lệ .
Nếu như hai câu thơ đầu là tuyên ngôn về chí làm trai với tư tưởng muốn cải tiến vượt bậc ra khỏi số lượng giới hạn bé mọn của bản thân, mong ước giải cứu cho dân tộc bản địa đồng thời chứng minh và khẳng định vị thế của mình trong trời đất thì hai câu thực nói về ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm của cá thể trước thời cuộc .
“ Ư bách niên trung tu hữu ngã
Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy ”
( Trong khoảng chừng trăm năm cần có tớ / Sau này muôn thuở há không ai ? ). Trong câu 3 so với câu 4 lấy cái hữu hạn của “ bách niên ” để so với cái vô hạn của “ thiên tải ”, lấy cái phủ định để khẳng định chắc chắn ý chí quyết tâm của tác giả cho thấy vai trò, sự dữ thế chủ động của cá thể trước toàn cảnh lịch sử dân tộc. Ở trong khoảng chừng trăm năm ( trong khoảng chừng thời hạn của đời người ) thiết yếu phải có ta. Ta phải thao tác lớn, gánh vác việc đời của thời đại mình thì trăm năm sau mới có thế hệ khác. Nếu không sau này “ há không ai ? ” đây là một câu nghi vấn, hỏi nhưng cũng là để tự mình vấn đáp, tự mình bộc lộ mình. Điều đó cho thấy ý thức tự nhiệm, tự mình của tác giả đồng thời cũng chứng minh và khẳng định sự tiếp nối đuôi nhau thế hệ anh hùng của dân tộc bản địa “ Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau / Song hào kiệt thời nào cũng có ” .
Để vật chứng cho con đường cứu nước của mình là đúng đắn ở hai câu luận tác giả nêu lên tình cảnh của quốc gia và chỉ ra những điều xưa cũ không còn tương thích với thời đại mới .
“ Giang sơn tử hĩ sinh đồ chuế
Hiền thánh liêu nhiên tụng diệc si ”
( Non sông đã chết sống thêm nhục / Hiền thánh còn đâu học cũng hoài ). “ Non sông đã chết ” dân tộc bản địa đã bị xâm lăng, quốc gia đã mất chủ quyền lãnh thổ sống cũng chỉ thêm nhục nhã. Câu này tác giả nói đến lẽ sống và cái chết để khẳng định lí tưởng sống có nghĩa là phải lật lại “ càn khôn ”, lấy lại hồn nước, làm cho dân tộc bản địa được độc lập tự do. “ Hiền thánh ” ở đây chỉ Nho học. Nó đã không còn nữa, phải gác nó lại theo học cái học thực tiễn để canh tân quốc gia. Có người nói Phan Bội Châu phủ nhận vai trò của Nho giáo, điều này là không đúng bởi ông cũng xuất thân nơi “ Cửa Khổng sân Trình ” nhưng toàn cảnh thời đại giờ đây Nho giáo trở nên lạc hâu, lỗi thời cần biến hóa. Chữ “ hoài ” trong bản dich thơ chưa biểu lộ được thực chất “ si ” ( U mê, mê muội một điều gì đó mất lí trí ) trong nguyên tác. Hai câu thơ là lời nhắn nhủ của tác giả đến thế hệ trẻ phải thay đổi ý niệm, tư tưởng không nên theo lối mòn, sáo rỗng không có ích cho sự nghiệp cứu nước .
Hai câu kết bộc lộ khát vọng hành vi cứu nước, khắc họa tư thế hiên ngang, hào hùng của con người ở buổi lên đường :
“ Nguyện trục trường phong Đông hải khứ
Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi ”
( Muốn vượt bể đông theo cánh gió / Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi ). Ở câu thơ thứ nhất mang hai nét nghĩa trừu tượng và đơn cử. Với nét nghĩa trừu tượng bộc lộ mong ước vượt lên chính mình, vượt qua số lượng giới hạn bản thân làm ra việc lạ ở trong khoảng chừng trăm năm. Với nét nghĩa đơn cử để chỉ trào lưu Đông Du, chỉ những người người trẻ tuổi yêu nước mong ước học tập cái mới để giúp nước. Tuy nhiên bản dịch thơ trong sách giáo khoa từ “ Cánh gió ” chưa lột tả được thần sắc của “ trường phong ” là cơn gió lớn, cơn gió dài nó là sự quyết tâm, kinh khủng ra đi cứu nước của tác giả. Câu cuối “ nhất tề phi ” là cùng bay lên ở đây là chỉ con sóng hay chỉ khát vọng của tác giả hay chỉ cả hai khát vọng của ta cùng với hàng ngàn con sóng cùng bay lên giữa biển khơi to lớn. Theo em cách hiểu thứ ba là hợp lý vì tác giả “ xuất dương ” mang trong mình tham vọng lớn lao. Hai câu kết với hai hình ảnh kì vĩ “ trường phong ” và “ thiên trùng bạch lãng ” làm cho chí khí, tư thế của người chiến sỹ vượt lên thực tại đen tối với đôi cánh của lí tưởng cách mạng vươn ngang tầm ngoài hành tinh được biểu lộ qua vị ngữ “ nguyện trục ”, “ nhất tề phi ” khiến ta liên tưởng đến hai câu thơ trong “ Hành lộ nan ” ( Đi đường khó ) của Lí Bạch : “ Trường phong phá lãng hội hữu thì / Trực quải vân phàm tế thương hải ” ( Cưỡi gió vượt sóng ắt có lúc / Dong thẳng buồm mây vút bể xanh ) .
“ Lưu biệt khi xuất dương ” bộc lộ được lí tưởng cứu nước cao quý, nhiệt huyết sục sôi với tư thế xinh xắn và khát vọng lên đường cháy bỏng của người chiến sỹ cách mạng trong buổi đầu cứu nước. Về nghệ thuật và thẩm mỹ bài thơ được làm theo luật bằng, đúng niêm, đúng luật của thể thơ đã được quy ước, tuy nhiên có nét cải cách thay đổi điều đó được biểu lộ ở đại từ “ Ngã ” ( ta ). Ở trong thơ trung đại cái tôi cá thể bị lu mờ, ít thấy tác giả Open trực tiếp do người trung đại không coi mình là TT mà chỉ là một bộ phận trong chỉnh thể lớn. Nhưng ở đây tác giả đã tự tin bộc lộ bản lĩnh, chí hướng, khát vọng, quyết tâm của con người trong thời đại mới. Sử dụng ngôn từ phóng đại với hình ảnh kì vĩ, lãng mạn biểu lộ được cái chí của mình .
Vần thơ đã khép lại bấy lâu nay nhưng hồn thơ, thần sắc của bài thơ cùng với hình ảnh của một Phan Bội Châu quyết tâm, hăm hở, dữ thế chủ động ra đi tìm đường cứu nước đã để lại tiếng vang, tác động ảnh hưởng sâu rộng trong lịch sử dân tộc. Phan Bội Châu không những về sự nghiệp hoạt động giải phóng dân tộc bản địa là một nhân vật tiêu biểu vượt trội cho quy trình tiến độ chống Pháp của nhân dân Nước Ta đầu thế kỉ XX mà còn là nhà thơ, nhà văn với những góp phần có giá trị cho nền văn học nước nhà .
Đề bài: Phân tích bài thơ Lưu biệt khi xuất dương của Phan Bội Châu
Bài làm
Phan Bội Châu được coi là một trong số những anh hùng kiệt xuất có tầm tác động ảnh hưởng lớn so với cách mạng Nước Ta trong những năm đầu của thế kỉ XX. Trong suốt cuộc sống hoạt động giải trí cách mạng của mình ông chưa một lần được hưởng niềm vui thắng lợi nhưng tình yêu quốc gia, khát vọng độc lập và ý chí đấu tranh của ông luôn là ngọn lửa tiếp thêm nhiệt huyết, đam mê cho nhiều thế hệ sau này. Mà trước hết, thơ ca là mặt trận để ông thể hiện điều ấy. Lưu biệt khi xuất dương là một bài thơ như vậy. Ra đời vào thời gian, nhà thơ chuẩn bị sẵn sàng lên đường sang Nhật để thực thi chí lớn, tác phẩm đã bộc lộ niềm khát khao mãnh liệt, mong đợi một sự nghiệp kinh bang tế thế đổi khác vận mệnh cho nước nhà :
Làm trai phải lạ ở trên đời
…
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi
Bài thơ mở màn bằng một ý niệm rất quen thuộc của Nho giáo : chí làm trai. v
Làm trai phải lạ ở trên đời ,
Há để càn khôn tự chuyển dời .
Nếu đặt trong mạch nguồn của thơ ca trung đại, việc đề cập đến lý tưởng xã hội này là điều rất dễ thấy. Danh tướng đời Trần Phạm Ngũ Lão và sau này là bậc nho sĩ tài tử Nguyễn Công Trứ đã từng đề cập .
Công danh nam tử còn vương nợ ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu
( Tỏ lòng – Phạm Ngũ Lão )
Đã mang tiếng ở trong trời đất ,
Phải có danh gì với núi sông .
( Đi thi tự vịnh – Nguyễn Công Trứ )
Cái chí của đấng đàn ông ở đây là công, là danh. Họ trông vào đó mà tìm kiếm sự nghiệp, chứng minh và khẳng định bản thân mình trước cuộc sống, trước mọi người. Nhưng cách bộc lộ của Phan tiên sinh trong bài thơ này lại gây một ấn tượng mạnh. Cái chí của kẻ làm trai lại trở nên kì vĩ, lớn lao. Bởi nó được đặt trong một khoảng trống đặc biệt quan trọng, đó là thiên hà. Nếu nhìn từ khoảng trống ấy, bậc đàn ông sẽ còn có nhiều khao khát hơn là công và danh. Chữ lạ trong bản dịch thơ tuy hay nhưng chưa làm toát lên được ý nghĩa từ chữ kì trong văn bản gốc. Làm trai phải lạ cần được hiểu là làm được những việc lạ mắt, kiệt xuất, khác thường. Muốn làm được điều ấy, người quân tử phải được đặt trong một khoảng trống không hề là trên đời được, mà phải là càn khôn. Vì “ đời ” tưởng rộng mà hóa ra lại hẹp, mới chỉ là quốc tế loài người, còn “ càn khôn ” là thiên hà bát ngát. Cho nên cái hay trong hai câu đề là khoảng trống ấy đến câu thứ hai mới Open, nó làm tôn lên hình ảnh một bậc đàn ông đại trượng phu, hào kiệt dõng dạc hô vang ở câu đầu rằng phải lạ. Có nghĩa là đấng nam tử đâu chỉ trông chờ, thụ động, phó mặc cho tạo hóa xoay vần, mà phải dữ thế chủ động, lao vào đổi khác cả càn khôn, trời đất, tái tạo cả thiên hà, giang sơn. Mạnh mẽ hơn là phải biết sống hiển hách, dám mưu đồ những việc lớn, kinh thiên động địa, quốc gia lâm nguy thì ra tay cứu nước, đổi khác lịch sử vẻ vang. Cảm hứng sử thi, lãng mạn đã nâng tầm chí làm trai lên một diện mạo mới. Đặt trong toàn cảnh sinh ra bài thơ, hình ảnh đấng đàn ông mang tầm vóc thiên hà ấy đã khởi đầu cho một khúc khải hoàn ca đầy hùng tráng, khác thường về ý chí và niềm tin yêu nước .
Hai câu đề đã mở ra khoảng trống to lớn, đến hai câu thực lại mang tới độ tối đa trong thời hạn của đời người :
Trong khoảng chừng trăm năm cần có tớ ,
Sau này muôn thuở, há không ai ?
Trong quan niệm chung về đấng nam nhi ở trên, Phan Bội Châu đã nêu lên được ý thức cá nhân đầy khảng khái của bản thân mình. Đến hai câu này, ý thức cá nhân ấy càng rõ hơn. Có thể hiểu trong khoảng một trăm năm này, không thể thiếu được ta. Ta phải trở thành nhân vật lịch sử, ta có sứ mệnh xoay chuyển càn khôn để thay đổi cả bộ mặt lịch sử của thế kỉ này. Ta bỗng vút lên giữa cái vô cùng vô tận của không gian và thời gian như thế, bảo sao lại không tráng lệ, lộng lẫy. Chữ tớ dịch khá thú vị, vừa có chút dí dỏm vừa vẫn khẳng định cái tôi đầy mạnh mẽ. Ý thức cá nhân được vươn cao, vươn rộng theo không gian và còn vươn dài theo cả thời gian nâng tầm nhận thức cao cả về sứ mệnh của con người trước lịch sử. Cái tôi như thế thật là vừa lãng mạn vừa kiêu hùng!
Xoay chuyển càn khôn, làm chủ lịch sử dân tộc tưởng chừng như đã quá to tát, ấy vậy mà cái phải lạ của bậc anh hào còn khiến người ta giật mình hơn :
Non sông đã chết, sống thêm nhục
Hiền thánh còn đâu, học cũng hoài .
Trong toàn cảnh của sự chuyển giao thời đại, dẫu có mới lạ đến đâu cũng vẫn phải có sự biến hóa từ từ. Nhưng nhận thức của Phan tiên sinh lại khiến người ta thấy thật khác thường. Đúng giang sơn đã chết là cách nhân hóa rất chân thực cho hiện tại của nước nhà. Kẻ thù ngoại bang chiếm lấy chủ quyền lãnh thổ thì coi như quốc gia đã chết. Câu thơ uất nghẹn trước tình hình đau thương của dân tộc bản địa. Nhưng cái can đảm và mạnh mẽ của đấng đàn ông trước Tổ quốc như thế buộc phải nhận ra sống chỉ thêm nhục. Vì thế cái cần nhất, cái lý tưởng nhất của một thời hiền thánh giờ cũng chẳng còn ý nghĩa, có đọc sách cũng ngu thôi. Vậy là hai thứ quan trọng ấy mà còn liên tục sống, liên tục học thì chẳng khác nào đã để tự mình phó mặc cho số phận, để càn khôn nó tự chuyển dời, để liên tục sống một trăm năm đầy không có ý nghĩa. Có lẽ vậy mà, cuộc sống Phan Sào Nam tuy sống toàn vẹn trong cảnh quốc gia lầm than, trải qua bao lần thất bại đau đớn nhưng ông vẫn góp sức đầy hiển hách, vinh quang. Hai câu thơ đã chứng tỏ một sự chuyển mình của thời đại, nếu nói không quá lên, thật là vĩ đại. Nhận ra lẽ vinh nhục trong cảnh quốc gia ấy là thường tình, nhưng dám chối bỏ, phủ định cả một nền tri thức của một kẻ vốn xuất thân từ cửa Khổng, sân Trình như cụ Phan, thì đó là một điều rất khác thường .
Vậy không hề sống như vậy với thực tại, muốn mưu đồ việc xoay chuyển càn khôn phải tiến đến hành vi. Và hành vi ấy chỉ hoàn toàn có thể là xuất dương .
Muốn vượt bể đông theo cánh gió ,
Muôn trùng sóng bạc tiễn ra khơi .
Hai câu kết thật đẹp ! Hình ảnh miêu tả có phần ước lệ tượng trưng tạo nên một cảnh tượng biển trời, gió bão, sóng bạc thật hùng vĩ. Nó làm toát lên cái hùng tâm tráng trí của kẻ sĩ yêu nước cháy bỏng mà ở câu thơ cuối : thiên trùng bạch lãng nhất tề phi, bản dịch chưa làm toát lên được. Đúng hơn là biển bát ngát, gió bát ngát, sóng bạc muôn trùng và ý chí, khát vọng của con người cùng nhau hòa quện làm một mà nhất tề phi ( cùng bay lên ). Tâm thế ra đi cũng to lớn, trang trọng như biển trời vậy. Có cái hào sảng, quyết tâm, can đảm và mạnh mẽ, nhiệt huyết khi lên đường. Người ở lại – bè bạn bè bạn, chắc như đinh cảm nhận được khát vọng, lý tưởng trong hành vi kiệt xuất của con người kiệt xuất ấy .
Bài thơ khép lại trong một niềm hân hoan, hứng khởi trào dâng mãnh liệt của nhà chí sĩ cách mạng trong buổi ra đi tìm đường cứu nước. Sự tích hợp đầy mới mẻ và lạ mắt giữa cách biểu lộ đậm chất thơ văn trung đại với những tư tưởng nội dung đậm hơi thở của nhịp sống đương thời đã hình tượng hóa một cách lãng mạn và hào hùng của người chí sĩ yêu nước những năm đầu thế kỉ XX. Giọng thơ nhiệt huyết, lay động này đã tiếp thêm sức mạnh, đã thổi bùng khát khao cho biết bao kẻ sĩ thời ấy có mong ước thực thi chí lớn vì sự nghiệp dân tộc bản địa của mình .
Đề 1 : Phân tích bài thơ “ Lưu biệt khi xuất dương ” của Phan Bội Châu .
Bài làm
Phan Bội Châu ( 1867 – 1940 ), ôi cái tên đẹp một thời. “ Chúng ta hoàn toàn có thể nói rằng trong lịch sử vẻ vang giải phóng dân tộc bản địa của nhân dân Nước Ta, trước quản trị Hồ Chí Minh, Phan Bội Châu là một nhân vật vĩ đại ” ( Tôn Quang Phiệt ). Phan Bội Châu là linh hồn của những trào lưu hoạt động giải phóng Tổ quốc khoảng chừng 25 năm đầu thế kỉ XX. Tên tuổi ông gắn liền với những tổ chức triển khai yêu nước như Hội Duy Tân, trào lưu Đông du, Nước Ta Quang Phục Hội. Tên tuổi Phan Bội Châu gắn liền với hàng trăm bài thơ, hàng chục cuôn sách, một số ít bài văn tế và vài ba vở tuồng chứa chan tình yêu nước. “ Phan Bội Châu câu thơ dậy sóng ” ( Tố Hữu ) .
Năm 1900, Phan Bội Châu đậu giải nguyên khoa thi Hương trường Nghệ. Năm 1904 ông sáng lập ra Hội Duy Tân, một tổ chức triển khai yêu nước. Năm 1905 ông dấy lên trào lưu Đông du. Trước lúc lên đường Đông du, qua Nước Trung Hoa, để cầu ngoại viện với bao tham vọng tung hoành, ông để lại chiến sỹ bài thơ “ Xuất dương lưu biệt ”. Có thể nói bài thơ này như một mốc son chói lọi trong sự nghiệp giải phóng dân tộc bản địa của nhà chí sĩ Phan Bội Châu .
“ Xuất dương lưu biệt ” được viết bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, là khúc ca biểu lộ tư thế, quyết tâm hăm hở, và những ỷ nghĩ cao quý mới mẻ và lạ mắt của chí sĩ Phan Bội Châu trong buổi đầu xuất dương cứu nước .
Hai câu đề là một tuyên ngôn về chí hướng, về lẽ sống cao quý :
“ Sinh vi nam tử yếu hi kì
Khẳng hứa càn khôn tự chuyển di. ”
Tự hào mình là đấng đàn ông thì phải sống cho ra sống mong ước làm ra điều lạ ( yếu hi kì ). Suy rộng ra, là không hề sống tầm thường. Không thê sống một cách thụ động để cho trời đất ( càn khôn ) tự chuyển dời một cách vô vị, nhạt nhẽo. Câu thơ biểu lộ một tư thế, một tâm thế rất đẹp về chí đàn ông, tự tin ở đức độ và kĩ năng của mình, muốn tạo ra sự sự nghiệp to lớn, xoay chuyển trời đất, như ông đã nói rõ trong một bài thơ khác :
“ Dang tay ôm chặt bồ kinh tế tài chính ,
Mở miệng cười tan cuộc oán thù ” .
Gắn câu thơ với sự nghiệp cách mạng vô cùng sôi sục của Phan Bội Châu ta mới cảm nhận được cái khí anh hùng của nhà chí sĩ vĩ đại. Đấng đàn ông muốn làm ra điều lạ ở trên đời, từng nung nấu và tâm niệm theo một vần thơ cổ :
“ Mỗi phạn bất vong guy trúc bạch ,
Lập thân tối hạ thị văn chương. ”
( Tùy viên thi thoại – Viên Mai )
( Bữa bữa những mong ghi sử sách ,
Lập thân xoàng nhất ấy văn chương ) .
Đấng đàn ông muốn làm ra điều lạ ở trên đời ấy có một bầu máu nóng sôi sục : “ Tôi được trời phú cho bầu máu nóng cũng không đến nỗi ít, lúc còn bé đọc sách của cha tôi, mỗi khi đến những chỗ nói người xưa chịu chết để thành đạo nhân, nước mắt lại đầm đìa nhỏ xuống ướt đẫm cả giấy … ” ( Ngục trung thư ) .
Phần thực, ý thơ được lan rộng ra, tác giả tự chứng minh và khẳng định vai trò của mình trong xã hội và trong lịch sử dân tộc :
“ Ư bách niên trung tu hữu ngã ,
Khởi thiên tải hậu cánh vô thùy ”
Ngã là ta, tu hữu ngã nghĩa là phải có ta trong cuộc sống một trăm năm ( bách niên trung ). Câu thơ chứng minh và khẳng định biểu lộ niềm tự hào lớn lao của kẻ sĩ trong cảnh nước mất nhà tan. Thiên tải hậu nghìn năm sau, là lịch sử dân tộc của quốc gia và dân tộc bản địa há lại không có ai ( để lại tên tuổi ) ư ? Hai câu 3, 4 đối nhau, lấy cái phủ định để làm điển hình nổi bật điều khẳng định chắc chắn. Đó là một ý thơ thâm thúy biểu lộ vai trò cá thể trong lịch sử vẻ vang : chuẩn bị sẵn sàng gánh vác mọi nghĩa vụ và trách nhiệm mà lịch sử vẻ vang phó thác. Ý tưởng đẹp tươi này là sự thừa kế những tư tưởng vĩ đại của những vĩ nhân trong lịch sử vẻ vang :
“ Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng cam lòng ” .
( “ Hịch tướng sĩ ” – Trần Quốc Tuấn )
“ Nhân vinh tự cổ thủy vô tử
Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh. ”
( Vân Thiên Tường )
Lấy cái hữu hạn – bách niên – của một đời người so với cái vô hạn – thiên tài – của lịch sử dân tộc dân tộc bản địa, Phan Bội Châu đã tạo nên một giọng thơ đĩnh đạc, hào hùng, biểu lộ một quyết tâm và khát vọng trong buổi lên đường. Vì thế, trên bước đường cách mạng giải phóng dân tộc bản địa, trải qua muôn vàn thử thách và nguy hiểm, ông vẫn quật cường, sáng sủa :
“ Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp ,
Bao nhiêu nguy hại sợ gì đâu ! ”
( Cảm tác trong nhà ngục Quảng Đông )
Khi tổ quốc đã chất, đã bị ngoại bang xâm lăng, giày xé thì thân phận dân ta chỉ là kiếp ngựa trâu, có sống cũng nhơ nhuốc nhục nhã. Trong thực trạng ấy có nấu sử nghiền kinh, có chúi đầu vào con đường khoa cử cũng không có ý nghĩa. Sách vở của thánh hiền liệu còn có ích gì trong sự nghiệp cứu nước nhà :
“ Non sông đã chết, sống thêm nhục ,
Hiền thánh còn đâu học của hoài. ”
Phan Bội Châu đã dặt trách nhiệm giải phóng dân tộc bản địa lên trước hết. ông nói bằng tổng thể nhiệt huyết và chân thành, ông nhắc nhở mọi người phải đoạn tuyệt với lối học cử tử, không hề đắm chìm trong vòng hư danh, mà phải hăm hở đi tìm lí tưởng cao quý. Trong bài Bài ca chúc tết người trẻ tuổi viết vào dịp Tết năm 1927. Cụ thiết tha lôi kéo người trẻ tuổi :
“ Ai hữu chi từ nay xin gắng gỏi
Xếp bút nghiên mà tu dưỡng lấy ý thức
Đừng ham chơi, đừng ham mặc, ham ăn
Dựng gan óc lên đánh tan sắt lửa
Xối máu nóng rửa vết nhơ nô lệ … ”
Sống như thế là sống đẹp, sống như vậy mới mong làm ra điều lạ ở trên đời, mới tự khẳng định chắc chắn được : “ Trong khoảng chừng trăm năm cần có tớ. ”
Phần kết là sự kết tinh của một hồn thơ bay bổng đượm sắc lãng mạn :
“ Nguyệt trục trường phong Đông hải khứ ,
Thiên trùng bạch lãng nhất tề phi.”
Thơ văn Phan Bội Châu là thơ văn tuyên truyền, cổ vũ lòng yêu nước, khơi gợi lòng căm thù giặc. Thơ văn Phan Bội Châu sở dĩ trở thành những bác ái quốc vì thấm đượm xúc cảm, sôi sục nhiệt huyết, có nhiều hình tượng đẹp nói về cảm hứng yêu nước và lí tưởng anh hùng. Hai câu kết là một ví dụ hùng hồn : Trường phong – Ngọn gió dài. Thiên trùng bạch lãng — ngàn lớp sóng bạc, là hai hình tượng kì vĩ. Chí khí của người chiến sỹ cách mạng được diễn đạt qua những vị ngữ nguyện trục ( mong đuổi theo ) và nhất tề phi ( cùng bay lên ). Cái khoảng trống bát ngát mà nhà chí sĩ mong vượt qua là Đông hải. Hai thanh trắc cho âm điệu cất lên, bay lên. Âm hưởng bổng trầm ấy cũng góp thêm phần bộc lộ quyết tâm can đảm và mạnh mẽ lên đường cứu nước của Phan Bội Châu. Ở đây nội lực, bản lĩnh chiến đấu và khẩu khí của người chiến sỹ có sự hòa hợp, gắn bó và thống nhất. Sự nghiệp cách mạng của Phan Bội Châu đã cho hậu thế biết rõ và cảm phục điều Tiên sinh đã nói ở hai câu kết .
“ Xuất dương lưu biệt ” là bài thơ tuyệt tác đầy tận tâm. Bài thơ là lời nói tự hào của nhà chí sĩ giàu lòng yêu nước, thương dân, dám lao vào vì sự nghiệp giải phóng dân tộc bản địa. Một giọng thơ đĩnh đạc hào hùng. Tráng lệ nhất là ở hai câu kết. Bài thơ bộc lộ một cách thâm thúy nhất cảm hứng yêu nước và lí tưởng anh hùng của nhà chí sĩ vĩ đại Phan Bội Châu .
Post navigation
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
