Thế mà, đùng một cái ông nghe được cái tin làng Chợ Dầu của ông theo Tây làm Việt gian. Càng yêu làng, hãnh diện, tự hào về làng bao nhiêu thì bây giờ ông Hai lại càng thấy đau đớn, tủi hổ bấy nhiêu. Nhà văn Kim Lân đã chứng tỏ bút lực dồi dào, khả năng phân tích sắc sảo, tái hiên sinh động trạng thái tình cảm, hành động của con người khi miêu tả diễn biến tâm trạng và hành động của nhân vật ông Hai trong biến cố này.
Ông lão đang náo nức, ” ruột gan ông lão cứ múa cả lên, vui quá ! vì những tin kháng chiến thì biến cố giật mình xảy ra. Cái tin làng Chợ Dầu theo giặc đã làm ông điếng người : ” Cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại da mặt tê rân rân. Ông lão lặng đi, có vẻ như đến không thở được. Một lúc lâu ông mới rặn è è, nuốt một cái gì vướng ở cổ [ … ] giọng lạc hẳn đi “, ” Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi ” và nghĩ đến sự dè bỉu của bà chủ nhà. Ông lão như vừa bị mất một cái gì quý giá, thiêng liêng lắm .
Những câu văn diễn đạt tâm trạng thật xúc động : ” Nhìn lũ con, tủi thân, nước mắt ông lão cứ tràn ra … Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu … “. Nỗi nhục nhã, mặc cảm phản bội hành hạ ông lão đến khổ sở. ” Chao ôi ! Cực nhục chưa, cả làng Việt gian ! Rồi đây biết làm ăn kinh doanh thế nào ? Ai người ta chứa. Ai người ta kinh doanh mấy. Suốt cả cái nước Nước Ta này người ta ghê tởm, người ta thù hằn cái giống Việt gian bán nước … ”. Cả nhà ông Hai sống trong bầu không khí ảm đạm : ” Gian nhà lặng đi, hiu hắt, ánh lửa vàng nhờ nhờ, ngọn đèn dầu lạc vờn trên nét mặt lo âu của bà lão. Tiếng thở cùa ba đứa trẻ chụm đầu vào nhau ngủ nhẹ nhàng nổi lên, nghe như tiếng thở của gian nhà. ” Ông Hai ăn không ngon, ngủ không yên, khi nào cũng nơm nớp, không ổn định trong nỗi tủi nhục ê chề. Thậm chí ông không dám nhắc tới, phải gọi tên cái chuyện phản bội là ” chuyện ấy ” .
Ông tuyệt giao với toàn bộ mọi người, ” không dám bước chân ra đến ngoài ” vì xấu hổ. Và cái chuyện vợ chồng ông lo nhất cũng đã đến. Bà chủ nhà bóng gió đuổi mái ấm gia đình ông, chỉ vì họ là người của làng theo Tây. Gia đình ông Hai ở vào tình thế căng thẳng mệt mỏi. Ông Hai phải đương đầu với tình cảnh khó khăn vất vả nhất : Thật là tuyệt đường sinh sống ! [ … ] đâu đâu có người Chợ Dầu người ta cũng đuổi như đuổi hủi. Mà cho dẫu vì chủ trương của Cụ Hồ người ta chẳng đuổi đi nữa, thì mình cũng chẳng còn mặt mũi nào đi đến đâu ” .
Từ chỗ yêu tha thiết cái làng cùa mình, ông Hai đâm ra thù làng : ” Về làm gì cái làng ấy nữa. Chúng nó theo Tây cả rồi. Về làng tức là bỏ kháng chiến. Bỏ Cụ Hồ … Và ” Nước mắt ông giàn ra “. Ông lại nghĩ đến cảnh sống nô lệ tăm tối, lầm than trước kia. Bao nỗi niềm của ông không biết giãi bày cùng ai đành trút cả vào những lời trò chuyện cùng đứa con thơ dại :
– Húc kia ! Thầy hỏi con nhé, con là con của ai ?
– Là con thầy mấy lị con u .
– Thế nhà con ở đâu ?
– Nhà ta ở làng Chợ Dầu .
– Thế con có thích về làng Chợ Dầu không ?
Thằng bé nép đầu vào ngực bố trả lời khe khẽ:
– Có .
Ông lão ôm khít thằng bé vào lòng, một lúc lâu lại hỏi :
– À, thầy hỏi con nhé. Thế con ủng hộ ai ?
Thằng bè giơ tay lên, trẻ khỏe và rành rọt :
– Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm !
Nước mắt ông lão giàn ra, chảy ròng ròng trên hai má. Ông nói thủ thỉ :
– Ừ đúng rồi, ủng hộ Cụ Hồ con nhỉ .
Những lời đáp của con trẻ cũng là tận tâm, gan ruột của ông Hai, một người lấy danh dự của làng quê làm danh dự của chính mình, một người son sắt một lòng với kháng chiến, với Cụ Hồ. Những lời thốt ra từ miệng con trẻ như minh oan cho ông, chân thành và thiêng liêng như lời thề đinh ninh vang lên từ đáy lòng ông :
Anh em đồng chí biết cho bố con ông
Xem thêm: Phân tích đoạn trích Trao duyên trong Truyện Kiều (Nguyễn Du) – Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng
Cụ Hồ trên đầu trên cổ xét soi cho bố con ông .
Cái lòng bố con ông là như thể đấy, có khi nào dám đơn sai. Chết thì chết có khi nào dám đơn sai .
Nhà văn đã nhìn thấy những nét đáng trân trọng bên trong người nông dân chân lấm tay bùn. Nhân vật ông Hai hiện ra chân thực từ cái tính hay khoe làng, thích nói về làng bất kể người nghe có thích hay không ; chân thực ở đặc thù tâm lí vì hội đồng, vui cái vui của làng, buồn cái buồn của làng và chân thực ở những diễn biến của trạng thái tâm lí rất là đặc trưng của một người nông dân tủi nhục, đau đớn vì cái tin làng mình phản bội. Nếu như trong biến cố ấy tâm trạng của ông Hai đau đớn, tủi cực bao nhiêu thì khi vỡ lẽ ra rằng đó chỉ là lời đồn thổi không đúng, làng Chợ Dầu của ông không hề theo giặc, sự vui sướng càng tưng bừng, hả hê bấy nhiêu. Ông Hai như người vừa được hồi sinh. Một lần nữa, những biến hóa của trạng thái tâm lí lại được khắc hoạ sinh động, tài tình : ” Cái mặt buồn thỉu mọi ngày bỗng vui tươi, rạng rỡ hẳn lèn. Mồm bỏm bẻm nhai trầu, cặp mắt hung hung đỏ hấp háy … “. Ông khoe khắp nơi : ” Tây nó đốt nhà tôi rồi bác ạ. Đốt nhẵn ! [ … ] Láo ! Láo hết ! Toàn là sai sự mục tiêu cả. “, ” Tây nó đốt nhà tôi rồi ông chủ ạ. Đốt nhẵn. [ … ] Ra láo ! Láo hết, chẳng có gì sất. Toàn là sai sự mục tiêu cả ! “. Đáng lẽ ra ông phải buồn vì cái tin ấy chứ ? Nhưng ông đang tràn ngập trong niềm vui vì thoát khỏi cái ách người làng Việt gian ”. Cái tin ấy xác nhận làng ông vẫn nhất quyết đứng về phía kháng chiến. Cái tin ấy khiến ông lại được sống như một người yêu nước, lại hoàn toàn có thể liên tục sự khoe khoang đáng yêu của mình, … Mâu thuẫn mà vẫn rất là hợp lý, điểm này cũng là sự tinh tế, độc lạ của ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật của nhà văn Kim Lân .
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
