Tài liệu hướng dẫn phân tích Vợ nhặt do Đọc Tài Liệu tổng hợp và biên soạn gồm nội dung gợi ý cách làm dàn ý chi tiết và một số bài văn mẫu hay được sưu tầm theo nội dung phân tích truyện ngắn Vợ Nhặt của nhà văn Kim Lân.
I. Hướng dẫn phân tích Vợ nhặt (Kim Lân)
Đề bài: Phân tích tác phẩm truyện ngắn Vợ nhặt của nhà văn Kim Lân.
1. Xác định yêu cầu đề bài
– Yêu cầu về nội dung : phân tích nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ của tác phẩm Vợ nhặt .
– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng: các câu văn, từ ngữ, chi tiết, hình ảnh tiêu biểu trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân.
– Phương pháp lập luận chính : Phân tích .
2. Luận điểm bài Vợ nhặt
Có nhiều cách để phân tích tác phẩm này, ở đây tất cả chúng ta sẽ chọn cách phân tích theo từng nhân vật ( đặc thù tính cách, diễn biến tâm lí, … ) .
– Luận điểm 1: Giải thích ý nghĩa nhan đề và tình huống truyện.
– Luận điểm 2: Vẻ đẹp của nhân vật Tràng
– Luận điểm 3: Vẻ đẹp của nhân vật Thị
– Luận điểm 4: Vẻ đẹp của nhân vật bà cụ Tứ
3. Kiến thức cần có trước khi làm bài
a ) Kiến thức cơ bản về tác giả Kim Lân- Kim Lân ( 1920 – 2007 ) tên thật là Nguyễn Văn Tài, sinh ra trong một mái ấm gia đình có thực trạng khó khăn vất vả ở làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Từ Sơn, Thành Phố Bắc Ninh .- Ông chỉ được học hết bậc tiểu học rồi phải đi làm rồi mở màn viết truyện ngắn vào năm 1941 và được đăng trên những báo Tiểu thuyết thứ bảy và Trung Bắc chủ nhật .- Ông là một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc của nền văn học Nước Ta thế kỉ XX, chuyên viết truyện ngắn về làng quê Nước Ta, về những hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống nhiều mẫu mã ở thôn quê .- Nǎm 2001, ông được trao tặng Trao Giải Nhà nước về văn học nghệ thuật và thẩm mỹ .- Các tác phẩm tiêu biểu vượt trội : Vợ nhặt, Đứa con người vợ lẽ, Đứa con người cô đầu, Cô Vịa, Đôi chim thành, Con mã mái, Chó săn, Nên vợ nên chồng, Con chó xấu xí …b ) Kiến thức chung về tác phẩm Vợ nhặt- Hoàn cảnh sáng tác : Tác phẩm Vợ nhặt được viết ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công xuất sắc nhưng còn dang dở và bị mất bản thảo. Truyện có tiền thân là tiểu thuyết Xóm ngụ cư được in trong tập Con chó xấu xí .
– Nội dung chính: “Vợ nhặt” là một tác phẩm văn học viết về thời kỳ xảy ra nạn đói năm 1945. Truyện đã khắc họa tình cảnh thê thảm của người nông dân Việt Nam trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 cướp đi sinh mạng của hơn 2 triệu đồng bào ta.
– Đặc sắc nghệ thuật và thẩm mỹ : Tình huống truyện độc lạ, thẩm mỹ và nghệ thuật kể chuyện mê hoặc, bút pháp miêu tả tâm lí, quốc tế nội tâm nhân vật tinh xảo, ngôn từ thân mật, đơn giản và giản dị, mộc mạc .
II. Lập dàn ý chi tiết cụ thể phân tích Vợ nhặt
1. Mở bài phân tích Vợ nhặt
– Giới thiệu vài nét về Kim Lân : Kim Lân ( 1920 – 2017 ) là một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc của nền văn học Nước Ta thế kỉ XX với đề tài đa phần về nông thôn và người nông dân Nước Ta trước cách mạng .
– Giới thiệu khái quát về truyện ngắn Vợ nhặt: Vợ nhặt là truyện ngắn đặc sắc của Kim Lân viết về người nông dân trong nạn đói thê thảm năm 1945 với những bản chất tốt đẹp và sức sống kì diệu.
2. Thân bài phân tích tác phẩm Vợ nhặt
a) Luận điểm 1: Giải thích ý nghĩa nhan đề và tình huống truyện.
– Ý nghĩa nhan đề :+ Vợ : hình tượng cho tổ ấm, niềm hạnh phúc mái ấm gia đình, mang ý nghĩa trọng đại và lớn lao+ Nhặt : hành vi rẻ rúng, tầm thường-> “ Vợ nhặt ” nghĩa là nhặt được vợ, bộc lộ giá trị hiện thực của truyện : sự rẻ rúng, bèo bọt của thân phận con người, tình cảnh thê thảm của con người trong nạn đói 1945 .- Tình huống truyện : Trong toàn cảnh thê thảm của nạn đói 1945, Tràng – một người xấu trai, bần hàn, sống ở xóm ngụ cư, tính ngốc ngếch, vì nghèo mà không lấy được vợ nhưng bỗng dưng “ nhặt ” được vợ ( theo về không ) .=> Tình huống vừa éo le, vừa độc lạ, giật mình nhưng cũng rất là phải chăng, bộc lộ giá trị hiện thực và nhân đạo thâm thúy .
b) Luận điểm 2: Vẻ đẹp của nhân vật Tràng
+ ) Xuất thân : con nhà nghèo, nhà có hai mẹ con, là dân xóm ngụ cư, làm nghề kéo xe thuê .+ ) Ngoại hình : xấu xí, “ dáng người thô kệch, cái cười khềnh khệch ”, “ sống lưng Tràng như con gấu ”, “ quai hàm bạnh ra ”+ ) Diễn biến tâm lí :- Gặp gỡ và quyết định hành động nhặt vợ :+ Lần gặp 1 : Tràng hò đùa chứ không có tình ý gì với cô gái đẩy xe cùng mình .+ Lần gặp 2 :
- Bị cô gái mắng, Tràng chỉ cười toét miệng và mời cô ta ăn dù không dư dả gì -> hành động của người nông dân hiền lành tốt bụng.
- Người đàn bà quyết định theo mình về: Lúc đầu, Tràng lo sợ “chợn nghĩ” nhưng rồi tình yêu thương, khát vọng hạnh phúc đã lớn hơn tất cả, Tràng lại tặc lưỡi: “chậc kệ”.
- Tràng đưa người đàn bà lên chợ tỉnh mua đồ -> Tràng nghiêm túc, chu đáo trước quyết định lấy vợ.
– Trên đường về nhà+ “ vẻ mặt có cái gì đó phớn phở ”, “ hắn vừa đi vừa tủm tỉm cười nụ một mình ”, “ mắt sáng lên lấp lánh lung linh ”, “ cái mặt vênh lên tự đắc với mình ” -> niềm niềm hạnh phúc, vui sướng như càng nhân lên gấp bội .+ Tràng mua dầu về thắp để căn nhà trở nên sáng sủa .=> Tràng trở thành một con người hào phóng, quên đi hết những cay cực tăm tối trên đời .- Khi về đến nhà+ Xăm xăm bước vào quét dọn, thanh minh về sự bừa bộn vì thiếu bàn tay của đàn bà .-> Hành động ngượng nghịu nhưng chân thực, mộc mạc .+ Khi bà cụ Tứ chưa về, Tràng có cảm xúc “ sờ sợ ” vì lo rằng người vợ sẽ bỏ đi vì gia cảnh quá khó khăn vất vả, sợ niềm hạnh phúc sẽ tuột khỏi tay .+ Sốt ruột chờ mong bà cụ Tứ về để thưa chuyện. -> Biểu hiện của đứa con biết lễ nghĩa ngay cả trong thực trạng bần hàn+ Thưa chuyện với bà cụ Tứ một cách trịnh trọng, biện minh lí do lấy vợ là “ phải duyên ”, căng thẳng mệt mỏi mong mẹ vun đắp .+ Khi bà cụ Tứ tỏ ý mừng lòng Tràng thở phào, ngực nhẹ hẳn đi .- Sáng hôm sau :+ thấy “ êm ái lửng lơ như người trong cõi mơ đi ra ”+ “ cảm động, thấy yêu thương, gắn bó và thấy mình phải có nghĩa vụ và trách nhiệm với cái mái ấm gia đình này ”-> Tràng là một người có tâm hồn thuần hậu, hiền lành, chất phác, tâm hồn sáng sủa, yêu đời, tấm lòng nhân hậu, luôn khát khao về một đời sống niềm hạnh phúc ngay cả trong thực trạng nghèo khó .=> Từ khi nhặt được vợ, đời sống của Tràng đã có sự đổi khác theo khunh hướng tốt đẹp. Qua sự biến hóa này, nhà văn ca tụng vẻ đẹp của những con người trong cái đói .
c) Luận điểm 3: Vẻ đẹp của nhân vật Thị
+ ) Hoàn cảnh lai lịch : không tên tuổi, quê quán hay họ hàng -> nạn nhân của nạn đói, phải rời khỏi quê nhà, mái ấm gia đình, sống trong cảnh rẻ rúng+ ) Ngoại hình, tính cách :- “ khuôn mặt lưỡi cày xám xịt ”, “ áo quần rách nát như tổ đỉa ”, “ cái nón cà tàng che nửa khuôn mặt ”, “ cái ngực gầy tẹp lép nhô lên ”- “ chao chát ”, “ chỏng lỏn ”, cong cớn, sưng sỉa, vô duyên- “ ăn thật nhá … ”, “ sà xuống ăn một chặp bốn bát bánh đúc ”, “ ăn xong cầm dọc đũa quệt ngang miệng “ Hà ! Ngon ! ”-> Cái đói khổ không chỉ làm biến dạng ngoại hình mà cả nhân cách con người .+ ) Diễn biến tâm lí :- Gặp gỡ Tràng :+ Khi nghe câu hò vui của Tràng, thị vui tươi trợ giúp -> sự hồn nhiên vô tư của người lao động nghèo .+ Khi được mời ăn tức thì ngồi sà xuống, mắt sáng lên, “ ăn một chặp bốn bát bánh đúc ”+ Khi nghe Tràng nói đùa “ đằng ấy có về với tớ … cùng về ”, thị đã theo về thật dù không biết gì về Tràng, đồng ý theo không về không cần sính lễ-> Cơ hội để thị bấu víu lấy sự sống trong cái đói khổ .- Trên đường về :+ Rón rén, e thẹn đi sau Tràng+ Đầu hơi cúi xuống-> Thị ngại ngùng cho thân phận vợ nhặt của mình .- Về đến nhà :+ Tràng đon đả mời ngồi, chị ta cũng chỉ dám ngồi mớm ở mép giường, hai tay ôm khư khư cái thúng-> Sự ý tứ khi chưa xác lập được vị trí trong mái ấm gia đình .+ Khi gặp bà cụ Tứ, ngoài câu chào, Thị chỉ cúi đầu, “ hai tay vân vê tà áo đã rách nát bợt ” -> sự lúng túng, ngượng nghịu .- Sáng hôm sau :+ Thị dậy sớm quét tước nhà cửa+ Hiền hậu, đúng mực chứ không còn cái vẻ “ chao chát, chỏng lỏn ” nữa .+ Lúc ăn cháo cám, mới nhìn “ mắt thị tối lại ” nhưng vẫn điềm nhiên và vào miệng -> sự nể nang, ý tứ trước mẹ chồng, không muốn làm bà buồn .+ kể chuyện phá kho thóc trên Thái Nguyên, Bắc Giang -> thắp lên hy vọng cho Tràng và cả mái ấm gia đình .-> Sau khi về làm vợ Tràng, thị đã có sự đổi khác tính cách : khép nép, hiền hậu, ngoan ngoãn, thu vén cho mái ấm gia đình, có niềm tin vào tương lai .=> Cái đói hoàn toàn có thể cướp đi nhân phẩm trong khoảnh khắc nào đó chứ không vĩnh viễn cướp đi được tâm hồn con người .
d) Luận điểm 4: Vẻ đẹp tình người qua nhân vật bà cụ Tứ
+ ) Hoàn cảnh : một người mẹ bần hàn, chịu nhiều thiệt thòi, sống cùng con trai .+ ) Ngoại hình :- “ dáng người lọng khọng ”, chậm rãi, run rẩy- “ vừa đi vừa húng hắng ho vừa lẩm bẩm tính toán ” .-> gợi nét cơ cực, lam lũ .+ ) Diễn biến tâm lí :- Khi vừa về đến nhà :+ kinh ngạc trước sự đon đả của đứa con trai ngờ nghệch+ kinh ngạc trước sự Open của người đàn bà lạ .-> Bà do dự, tỏ ý không hiểu- Khi hiểu ra cơ sự :+ “ mắt bà nhoèn đi ”+ Vừa đau đớn, tủi cực, vừa xót xa xen lẫn vui mừng
- Xót xa vì thương con phải lấy “vợ nhặt” trong cảnh đói khát, lo lắng không biết liệu các con có lo nổi cho nhau hay không, thương người đàn bà xa lạ kia, phải đến bước như thế này thì người ta mới lấy con mình.
- Vui mừng vì con đã có vợ
– Sáng hôm sau :+ Bà dậy sớm cùng nàng dâu mới chăm nom vườn tược, chăm sóc cho ngôi nhà của mình
+ “gương mặt bủm beo, u ám ngày thường rạng rỡ hẳn lên”
+ Trong bữa cơm, bà nói về tương lai với niềm sáng sủa, bảo ban những con làm ăn, …-> Bà luôn nhen nhóm niềm tin vào tương lai cho những con .=> Bà cụ Tứ là người mẹ hiền lành, chất phác, nhân hậu, tình mẫu tử cao đẹp .
3. Kết bài phân tích Vợ nhặt
* Khẳng định giá trị nội dung
– Tình cảnh thê thảm của người nông dân Nước Ta trong nạn đói kinh khủng năm 1945 .- Lên án tội ác của bọn thực dân, phát xít- Ca ngợi sức sống mãnh liệt, khao khát được yêu thương, được sống niềm hạnh phúc với mái ấm gia đình nhỏ và niềm tin yêu vào một tương lai tươi đẹp của người dân lao động nghèo .
* Đặc sắc nghệ thuật:
– Xây dựng trường hợp truyện độc lạ, tự nhiên- Kết hợp thuần thục hai yếu tố hiện thực và nhân đạo- Bút pháp phân tích tâm lí nhân vật tinh xảo, thâm thúy- Nghệ thuật đối thoại, độc thoại nội tâm làm nổi rõ tâm lí của từng nhân vật- Ngôn ngữ kể chuyện đa dạng chủng loại, cách kể chuyện thân mật, tự nhiên- Kết cấu truyện rực rỡ
* Cảm nhận của em về tác phẩm.
4. Sơ đồ tư duy phân tích truyện Vợ nhặt
Tham khảo khá đầy đủ mạng lưới hệ thống sơ đồ tư duy Vợ nhặt với những dạng bài khác nhau do Đọc tài liệu tổng hợp, biên soạn
III. Một số bài văn hay phân tích Vợ nhặt (Kim Lân)
1. Bài văn phân tích Vợ nhặt Mẫu số 1
Kim Lân một trong những nhà văn viết truyện ngắn từ năm 1941. Sáng tác của ông tập trung chuyên sâu phản ánh bức tranh của nông thôn Nước Ta và hình tượng người nông dân. Dưới ngòi bút tài hoa của Kim Lân, bức tranh hiện thực của nông thôn Nước Ta cũng như nỗi niềm, đời sống, cảnh ngộ và khát vọng của người nông dân được biểu lộ chân thực và sinh động. “ Vợ nhặt ” là một trong những tác phẩm thành công xuất sắc của Kim Lân với diễn biến độc lạ cùng lối dẫn chuyện hóm hỉnh mê hoặc người đọc .Lấy cảm hứng từ nạn đói năm 1945, nhà văn Kim Lân đã tái hiện lại hiện thực bức tranh ngày đói ám ảnh trong từng câu chữ, từng trang văn của ông. Bằng ngòi bút tả thực kết hợp Kim Lân đã tái hiện cảnh vật xác xơ heo hút của ngã tư xóm chợ về chiều, rồi “ hai bên dãy phố, úp sụp, tối om ”, ” cái nhà vắng teo đứng rúm ró một mảnh vườn mọc lổn nhổn ” … Từng ấy thôi ngòi bút của ông đã tô đậm lên bức tranh u tối, với cảnh sống đói nghèo của nông thôn Bắc Bộ những năm 1945 .Tất cả hiện lên đều còm cõi, xác xơ, rách nát. Ở đó không chỉ có cảnh vật mà con người cũng hiện lên lụi tàn cùng cái đói, cái nghèo. Cái chết cũng được ghi lại trong âm thanh thê thiết, tạo nên sự ghê sợ, rợn người. Ở đó như đang dồn đuổi sự sống của con người đến đường cùng. Âm thanh của tiếng quạ trên mấy cây gạo, của tiếng hờn khóc tỉ tê và cả tiếng trống thúc thuế mỗi lúc một dồn dập hơn. Chỉ vậy thôi mà nhà văn như tô lại hiện thực tố cáo sự gian ác của bọn phát xít, đế quốc thực dân với những chủ trương vô cùng khắc nghiệt, rẻ rúng mạng sống của con người .Trong cái khoảng trống ấy, hình ảnh con người được khắc họa lại khiến người đọc không khỏi bàng hoàng về cái đói năm 1945 ấy. Sử dụng những câu văn dài nhiều vế, tích hợp với giải pháp liệt kê Kim Lân đặc tả hình ảnh người đó “ bồng bế, dắt díu nhau như những bóng ma, nằm bộn bề khắp lều chợ … ”. Những người sống đang lay lắt, dật dờ, sống một đời sống không phải đời sống của con người. Người chết thì “ như ngả rạ ” và cái chết trở thành nỗi ám ảnh, đau đớn và nhức nhối của biết bao con người. Có lẽ, chính cho nên vì thế mà nó thôi thúc Kim Lân phản ánh lại bằng những trang văn đầy ám ảnh như vậy .Cũng từ bức tranh đói khổ ấy, câu truyện mà Kim Lân muốn kể với người đọc là câu truyện không thiếu bi hài. Ở đó là câu truyện của nhân vật Tràng “ nhặt ” được cô vợ trong những ngày đói khổ như vậy. Kim Lân đã rất tài tình trong việc khắc họa từng tâm trạng của nhân vật chính xoay quanh diễn biến độc lạ. Sự đổi khác tâm ý rất tương thích từ lúc gặp Thị ( vợ Tràng ), trên đường đưa Thị về nhà, về đến nhà. Đặc biệt là tâm trạng sáng ngày hôm sau và tâm trạng trong bữa cơm đều được Kim Lân tái hiện lại chân thực .Bằng những ngôn từ giản dị và đơn giản, hình ảnh thân thiện, mộc mạc nhà văn đã cho người đọc thấy rõ nhất được hiện thực đời sống thê thảm qua câu truyện “ cưới vợ ” của Tràng trong ngày đói. Cũng từ cái hiện thực thê thảm đấy mà qua đó, người đọc vẫn nhìn nhận được niềm tin của nhà văn. Ông tin cậy vào tương lai dù có thế nào, dù họ có bị đẩy vào bước đường cùng thì vẫn le lói sự sống bằng tình yêu thương sự đùm bọc lẫn nhau giữa con người. Đồng thời cũng cho thấy được khát khao niềm hạnh phúc mái ấm gia đình mãnh liệt của người dân lao động .Sau hình ảnh nhân vật Tràng thì nhân vật Thị cũng hiện lên với bản lí lịch trích ngang trọn vẹn trắng xóa. Không mái ấm gia đình, không người thân trong gia đình, không nhà cửa, không tên tuổi. Thị hiện lên như một sinh vật khốn khổ bị quăng quật, hiện lên là một số lượng không tròn trĩnh trong cơn lốc xoáy của cuộc sống. Chỉ qua lời bông đùa đơn giản Thị nghiễm nhiên trở thành vợ của Tràng .Và như những người khác khi về nhà chồng, Thị cũng trải qua khá đầy đủ mọi xúc cảm, sự e thẹn, xấu hổ, đến niềm vui, sự bần thần lo ngại cùng Tràng và bà mẹ chồng về cái đói, cái nghèo bủa vây. Nhưng trong đó, vẫn là niềm vui, khát vọng sống của từng ấy con người. Từ bức tranh hiện thực ấy mà Kim Lân một lần nữa ca tụng khát vọng sống, khát vọng niềm hạnh phúc của con người như một giá trị tốt đẹp .Xây dựng một kết thúc mở cùng với lối kể truyện độc lạ, lời văn giản dị, chân thành, mộc mạc nhưng rất có sức gợi hình, Kim Lân đã rất tài tình trong việc phản ánh chân thực nạn đói của xã hội Nước Ta những năm 1945. Số phận của người lao động bị rẻ rúng, thấp hèn, bị cái nghèo nàn bủa vây cùng vô số những chủ trương khắc nghiệt của chính sách thực dân. Qua đó ông cũng bộc lộ giá trị nhân đạo đó là ngợi ca khát vọng sống, trân trọng và gieo vào lòng người đọc một niềm tin biến hóa thực trạng. Đồng thời tố cáo xã hội đen tối, tố cáo những chủ trương khiến người dân càng lâm vào cảnh lầm than .
Nghe bài văn mẫu phân tích Vợ nhặt
2. Bài văn phân tích Vợ nhặt: Mẫu số 2
Kim Lân là nhà văn của làng quê Nước Ta với cách viết chân chất, mộc mạc và những hình ảnh nhân vật nổi bật cho làng quê. Văn của Kim Lân đi sâu vào lòng người đọc bởi tình cảm bình dị, rất đời thường nhưng chan chứa nghĩa tình. Tác phẩm “ Vợ nhặt ” là một “ siêu phẩm ” của văn học hiện thực Nước Ta, tái hiện thành công xuất sắc xã hội nghèo khó, cùng cực, bế tắc của người nông dân. Bằng bút pháp tả thực Kim Lân đã thiết kế xây dựng thành công xuất sắc tuyến nhân vật đại diện thay mặt cho đời sống nghèo khó tiến trình đó .Truyện ngắn “ Vợ nhặt ” của Kim Lân sinh ra trong thời kỳ quốc gia đang rơi vào nạn đói năm 1945, đời sống nhân dân nghèo nàn, kẻ sống người chết nham nhảm, ” người chết như ngả rạ, không buổi sáng nào người trong làng đi chợi, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không khí vấy lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người ”. Khung cảnh xóm ngụ cư ấy đã diễn đạt được cái đói đang hoành hành, đời sống nhân dân thê thảm .Ngay từ nhan đề của tác phẩm, Kim Lân đã dẫn người đọc mày mò đời sống của những điều khốn khổ, bần hàn nhất. Là “ vợ nhặt ”, là cụ thể và là trường hợp truyện thắt nút làm ra cuộc sống của từng nhân vật .Mở đầu truyện ngắn, tác giả đã phác họa hình ảnh nhân vật anh cu Tràng “ hắn bước tiến ngật ngưỡng, vừa đi vừa tủm tỉm cười, hai bên quai hàm bạnh ra … ”. Chỉ với vài cụ thể đó, người đọc cũng đã tưởng tượng được diện mạo xấu xí của một anh nông dân nghèo rách nát mùng tơi. Từ ngày nạn đói hoành hành, đám trẻ con không buồn trêu tràng nữa, vì chúng đã không còn sức lực lao động. Khung cảnh buồn thiu, đầy ám ảnh bao trùm lên xóm nghèo .Trong khung cảnh chiều tà, tâm lý của Tràng được tái hiện “ hắn bước tiến từng bước stress, cái ao nâu tàng vắt sang một bên cánh tay. Hình như những lo ngại, cực nhọc đè nặng lên cái sống lưng gấu của hắn ” .
( Nguồn internet )Với vài chi tiết cụ thể tiêu biểu vượt trội, Kim Lân đã vẽ lên trước mặt người đọc hình ảnh người nông dân bần hàn, xơ xác, bộn bề lo lâu đến cùng cực .Tác giả đã thật khéo để kiến thiết xây dựng nên trường hợp truyện độc lạ, mới lạ, làm đổi khác cuộc sống của một con người. Tình huống Tràng “ nhặt ” được vợ. Là “ nhặt ” được chứ không phải lấy được. Người đọc nhận ra sự thê thảm, bước đường cùng và đầy éo léo của con người trong xã hội bấy giờ .Hình ảnh vợ anh cu Tràng từ từ hiện ra dưới ngòi bút miêu tả của nhà văn đầy ám ảnh “ thị cắp cái thúng con, đầu hơi cúi xuống, cái nón rách nát tàng nghiêng nghiêng che khuất đi nửa mặt. Thị có vẻ như rón rén, e thẹn ”. Một người đàn bà nghèo nàn, không còn thứ gì giá trị đi cạnh một người đàn ông nghèo nàn, cùng cực đúng là một đôi trời sinh .Giữa cái đưa vợ “ nhặt ” được về nhà, Kim Lân đã thiết kế xây dựng nên khung cảnh vắng vẻ, ảm đạm của xóm nghèo “ từng trận gió từ cánh đồng thổi vào, ngăn ngắt. Hai bên dãy phố, úp sụp, tối om, không nhà nào có ánh đèn, lửa. Dưới gốc đa, gốc gạo xù xì bóng những người đói dật dờ đi lại lặng lẽ như những bóng ma. Tiếng quạ kêu trên mấy cây gạo ngoài bãi chợ cứ gào lên từng hồi thê thiết ”. Không còn gì thê thảm và hiu hắt hơn khung cảnh chiều tàn nơi xóm nghèo như vậy. Mọi thứ có vẻ như bị cái đói, cài nghèo đè nén đến chìm nghỉm. Bằng ngòi bút tả thực sinh động, Kim Lân đã gieo vào lòng người đọc nhiều chua xót, đắng cay cho những phận nghèo long đong .Điều đáng chú ý quan tâm chính là cách những người hàng xóm hỏi thăm Tràng về người đàn bà đi bên cạnh Tràng. Thực ra thấy lạ nên người ta mới hỏi, thì cũng hiểu ra, có lẽ rằng là vợ Tràng, “ nhìn chị ta thèn thẹn hay đáo để ”. Người đàn bà mở màn không còn chua ngoa, đanh đá nữa mà trở nên thẹn thùng khi quyết định hành động theo Tràng về làm vợ .Làm vợ một cách giật mình, giữa cảnh đói như ngả rạ. Có lẽ cái nghèo nàn đã đẩy hai con người đến với nhau, không phải tình yêu nhưng là tình thương. Hẳn người đọc sẽ cảm thông và xót thương cho những mảnh đời dật dờ nơi xóm ngụ cư .Khi quay trở lại nhà, hình ảnh bà cụ Tứ, mẹ Tràng được Kim Lân khắc họa diễn biến và sự quy đổi trong tâm tinh thật tài tình và thâm thúy. Người đọc sẽ hiểu hơn tấm lòng một người mẹ bao dung và hiền hậu. Chi tiết “ bà lão phấp phỏng bước theo con vào nhà, đến giữa sân bà sững lại vì thấy có một người đàn bà ở trong … ”. Sự do dự lo ngại của bà cụ mở màn hiện lên. Nhưng rồi bà cũng nhận ra, cũng hiểu “ bà lão cúi đầu nín lặng, bà lão hiểu rồi. Lòng người mẹ nghèo nàn ấy còn hiểu ra bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán, vừa xót xa cho số kiếp con mình. Chao ôi người ta dựng vợ gả chồng cho con là trong lúc làm ăn nên nổi, còn mình … ”. Những tâm lý chua xót của bà lão được Kim Lân miêu tả qua một loạt động từ tình thái khiến cho cái khổ, cái đói lại vồ vập và hiển hiện rõ ràng hơn khi nào hết .Bà đã gật đầu người “ vợ nhặt ” của con trai. Tình huống khiến người đọc nhớ mãi, hình ảnh khiến người đọc khi nhắc đến tác phẩm này đều không quên là hình ảnh “ nồi cháo cám ” trong buổi bữa cơm đón dâu tiên phong. Hình ảnh “ nồi cháo cám ” là hiện thân của cái đói nghèo đến cùng cực trong một mái ấm gia đình “ không còn gì giá trị nữa ”. Bà cụ Tứ thời điểm ngày hôm nay đổi khác tâm trạng, toàn nói những chuyện vui trong nhà, vì bà muốn mang lại không khí vui mừng hơn giữa cái nghèo. Hình ảnh “ nồi cháo cám ” hiện lên bình dị, đầy chua xót và nước mắt của người mẹ nghèo. Ai cũng muốn có một bữa cơm đón dâu có mâm cao, cỗ đầy trong ngày rước dâu nhưng gia cảnh nghèo nàn, “ nồi cháo cám ” là thứ duy nhất đong đầy yêu thương bà hoàn toàn có thể mang lại cho con .Đây là một cụ thể vô cùng đắt giá trong truyện ngắn “ Vợ nhặt ” của Kim Lân khiến người đọc nhớ mãi. Bên cạnh đó hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng Open của cuối truyện ngắn đã mang đến chút niềm tin và hy vọng về một tương lai tươi đẹp hơn .Bằng ngòi bút miêu tả chân thực, sinh động, cách khắc họa tâm lí nhân vật tinh tế, độc lạ và diễn biến đầy giật mình Kim Lân đã vẽ lại trước mắt người đọc khung cảnh đói nghèo tràn ngập của xã hội Nước Ta những năm 1945. Qua đó tác giả cũng nhấn mạnh vấn đề tình yêu thương giữa người với người luôn bất diệt .
3. Phân tích Vợ Nhặt của Kim Lân: Bài mẫu số 3
Nhà văn Kim Lân tên thật là Nguyễn Văn Tài, sinh năm 1920, quê ở làng Phù Lưu, xã Tân Hồng, huyện Từ Sơn, tỉnh TP Bắc Ninh. Do thực trạng mái ấm gia đình khó khăn vất vả, ông chỉ được học hết bậc Tiểu học rồi phải đi làm. Yêu thích văn chương, ông khởi đầu sáng tác từ năm 1941. Một số truyện ngắn của ông lấy đề tài ở đời sống lam lũ của người nông dân hoặc những hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử ở thôn quê .Sau Cách mạng tháng Tám, ông chuyên viết truyện ngắn về làng quê, mảng hiện thực mà ông hiểu biết thâm thúy. Theo Nguyên Hồng thì Kim Lân là nhà văn một lòng đi về với đất, với người, với những gì thuần hậu nguyên thủy của đời sống nông thôn. Tác phẩm chính : Nên vợ nên chồng ( tập truyện ngắn, 1955 ), Con chó xấu xí ( tập truyện ngắn, 1962 ). Vợ nhặt là truyện ngắn xuất sắc nhất của Kim Lân, được viết ngay sau khi Cách mạng tháng Tám 1945 bùng nổ nhưng đến sau tự do lập lại 1954 mới cho ra đời bạn đọc trong tập Con chó xấu xí .Truyện Vợ nhặt kể về đời sống ngột ngạt, bức bối của nhân dân ta trong thời hạn xảy ra nạn đói kinh khủng đã làm chết hơn hai triệu người. Đấy là hậu quả chủ trương quản lý dã man của thực dân Pháp trong mấy mươi năm và chủ trương tàn tệ “ nhổ lúa trồng đay ” của phát xít Nhật. Cũng như một số ít tác phẩm khác viết về nạn đói, ngòi bút Kim Lân chứa chan thương cảm trước những số phận xấu số. Thông qua truyện, tác giả tố cáo tội ác dã man của thực dân Pháp, phát xít Nhật ; đồng thời phản ánh khát vọng sống, khát vọng niềm hạnh phúc và niềm tin vào tương lai tươi đẹp của người dân lao động .Tóm tắt nội dung như sau : Anh Tràng bần hàn, xấu xí, chỉ với vài câu bông đùa và mấy bát bánh đúc mà nhặt được cô vợ đang sống dở chết dở vì đói. Họ thành vợ thành chồng giữa cái cảnh tối sầm lại vì đói khát. Đêm tân hôn diễn ra bí mật trong bóng tối lạnh lẽo, điểm những tiếng hờ khóc tỉ tê của những nhà có người chết đói theo gió vẳng lại. Bữa cơm cưới chỉ có rau chuối, cháo loãng và muối mẹ chồng đãi nàng dâu và con trai món chè nấu bằng cám. Câu chuyện của ba mẹ con xoay sang việc Việt Minh tổ chức triển khai phá kho thóc của Nhật chia cho dân nghèo. Trong óc Tràng hiện lên hình ảnh của đám người đói và lá cờ đỏ bay phấp phới .Nhan đề Vợ nhặt đã lôi cuốn sự chú ý quan tâm của người đọc ngay từ đầu. Vợ nhặt là vợ theo không, chẳng cưới xin gì. Tựa đề khá lạ của truyện đã nói lên không thiếu về cảnh ngộ, số phận của nhân vật. Chuyện anh Tràng bỗng dưng nhặt được vợ phản ánh tình cảnh thê thảm và thân phận tủi nhục của người nông dân nghèo trong nạn đói kinh khủng xảy ra vào mùa xuân năm 1945 .Thành công thứ nhất của truyện Vợ nhặt là ở chỗ tác giả đã tạo ra một trường hợp độc lạ : Một chàng trai ngụ cư xấu xí, nghèo nàn, ế vợ, vậy mà đã nhặt được vợ chỉ bằng vài bát bánh đúc. Giá trị của con người rẻ rúng đến thế là cùng ! Tác giả miêu tả trường hợp đặc biệt quan trọng này qua thái độ kinh ngạc của dân xóm ngụ cư khi thấy Tràng dẫn về nhà một người đàn bà lạ. Họ kinh ngạc bởi thời đại đói khát này, đến nuôi thân còn chẳng nổi vậy mà Tràng còn dám lấy vợ. Bà mẹ của Tràng cũng sửng sốt vì không ngờ con trai mình đã có vợ. Thậm chí chính Tràng cũng chẳng hiểu tại sao mình lại có vợ thuận tiện đến thế .Nguyên nhân sâu xa là do nạn đói kinh khủng đang xô đẩy còn người vào chỗ chết nên người đàn bà kia mới phải đồng ý làm vợ Tràng. Ý nghĩa tố cáo của tác phẩm tuy kín kẽ nhưng thâm thúy. Tác giả không trực tiếp nói đến tội ác của bọn đế quốc, phong kiến, vậy mà tội ác của chúng cứ trình diện ra một cách đáng ghê tởm và tình cảnh cơ cực, đói khát của dân nghèo quả là thê thảm .Tình huống lạ lùng nói trên là đầu mối cho sự tăng trưởng của nội dung truyện, ảnh hưởng tác động đến diễn biến tâm trạng và hành vi của những nhân vật. Bối cảnh lớn của truyện là nạn đói năm 1945, toàn cảnh nhỏ là cái xóm ngụ cư tồi tàn ven chợ. Mở đầu tác phẩm, tác giả đã vẽ nên bức tranh hiện thực với sắc tố ảm đạm và hình ảnh thê lương .Cách đây không lâu, mỗi chiều Tràng đi làm về, đám trẻ con lại bu theo anh, đứa túm đằng trước, đứa túm đằng sau, đứa cù, đứa kéo, đứa lôi chân không cho đi … Cái xóm ngụ cư tồi tàn ấy mỗi chiều lại rối loạn lên được một lúc. Nhưng giờ đây thì niềm vui nhỏ nhoi ấy không còn nữa : trẻ con không đứa nào buồn ra đón Tràng … Chúng nó ngồi ủ rũ dưới những xó đường, không buồn nhúc nhích … Nụ cười dễ dãi mọi ngày của Tràng cũng tắt : Trong bóng chiều nhá nhem, Tràng đi từng bước stress, chiếc áo nâu tàng vắt sang một bên cánh tay, cái đầu trọc nhẵn chúi về phía trước. Hình như những lo ngại chật vật trong một ngày đè xuống cái sống lưng to rộng như sống lưng gấu của hắn …Đâu đâu cũng thấy cảnh : Những mái ấm gia đình từ những vùng Tỉnh Nam Định, Tỉnh Thái Bình, đội chiếu lũ lượt bồng bế, dắt díu nhau lên xanh xám như những bóng ma, nằm bộn bề khắp lều chợ. Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người. Quả là một cảnh tượng kinh khủng ! Thực dân Pháp và phát xít Nhật đã gây ra nạn đói chưa từng thấy từ trước đến nay, khiến hàng triệu người chết đói. Khắp nơi, đâu đâu cũng bao trùm bởi một màu âm ti .Tràng, nhân vật chính của câu truyện là một người trẻ tuổi ngụ cư nghèo nàn, xấu xí, sống hiu quạnh với mẹ già trong túp lều tồi tàn ở mé sông. Ngày xưa, kiếp ngụ cư tủi nhục trăm bề. Họ bị dân làng khinh rẻ và phải làm những việc làm bị coi là hèn nhát như nô lệ, thằng mõ … Dân địa phương dù nghèo đến mấy cũng không chịu gả con gái cho đám ngụ cư vì cho rằng như thế là vô phúc. Đã thế Tràng lại còn xấu xí : … hai con mắt nhỏ tí … quai hàm bạnh ra … bộ mặt thô kệch của hắn khi nào cũng nhấp nhỉnh những ý nghĩ vừa lí thú vừa dữ tợn … cái đầu trọc nhẵn chúi về đằng trước … cái sống lưng to rộng như sống lưng gấu … Vì thế nên anh đã đứng tuổi mà vẫn không sao lấy được vợ .Tràng gặp người đàn bà ấy toàn bộ chỉ có hai lần vào những dịp chở thóc lên tỉnh. Lần thứ nhất, hai bên chỉ đùa bỡn dông dài vài câu rồi thôi. Lần sau gặp tại, Tràng không nhận ra vì chị ta đổi khác nhiều quá. Chị ta nhắc mãi anh mới nhớ ra và toét miệng cười xin lỗi rồi mời ăn trầu. Chị ta sỗ sàng gợi ý : Có ăn gì thì ăn, chả ăn giầu. Anh vui tươi đãi chị một bữa bánh đúc ( thứ quà của người nghèo ) no nê. Thấy chị cắm cúi ăn như chưa khi nào được ăn, Tràng động lòng thương, liền bảo : Này nói đùa chứ có về với tớ thì ra khuân hàng lên xe rồi cùng về .Câu nói của Tràng nửa đùa nửa thật. Đùa ở chỗ bỡn cợt cho vui, nhưng thật ở chỗ trong thâm tâm, Tràng cũng đang muốn có vợ. Khốn nỗi vì anh nghèo quá nên không ai chịu lấy. Thời ấy, đứng tuổi như Tràng mà chưa có vợ là không thông thường, là xấu số. Câu nói của anh vừa tếu táo vừa đượm vẻ chua chát : Làm đếch gì có vợ … Đã từ lâu, anh ao ước có được một người vợ, nhưng chí ít cũng phải là người thông thường, khỏe mạnh chứ đâu phải là loại chết đói chết khát, dở người dở ma kia ?Tràng nói đùa không ngờ chị ta theo về thật khiến anh chợn, nghĩ : Thóc gạo này đến cái thân mình cũng chả biết có nuôi nổi không, lại còn đèo bòng. Nghĩ rồi lo, nhưng anh tặc lưỡi : Chậc, kệ ! Có lẽ anh cho rằng mình đang mạnh chân khỏe tay, lại có công ăn việc làm, nên dẫu đèo bòng thì cũng chưa đến nỗi chết đói ngay đâu mà sợ. Vả lại, anh nỡ lòng nào bỏ người đàn bà kia chết đói cho đành ?Chẳng còn là chuyện đùa bỡn nữa. Không chỉ đơn thuần là cứu người mà còn suôn sẻ tự nhiên có được vợ nên Tràng phải trang nghiêm và có nghĩa vụ và trách nhiệm. Anh đưa chị ta vào chợ tỉnh, đãi thêm một bữa thật no, sắm cho cái thúng đựng mấy thứ lặt vặt rồi dẫn về nhà. Trong lòng Tràng giờ đây không chỉ có tình thương mà còn có niềm vui sướng, háo hức. Mấy lần Tràng định nói với thị một vài câu cho tình tứ mà chẳng biết nói thế nào. Cái phút khởi đầu khi nào chả thế. Đùa thì tự nhiên. Nửa đùa nửa thật đã khó. Nay đã là thật rồi, khó biết mấy ! Mà mọi chuyện có thông thường, êm đẹp cả đâu ? Tràng lúng túng là phải .Tuy vậy, từ trong sâu thẳm lòng anh, niềm vui giật mình cứ dâng lên mãi : Trong một lúc, Tràng như quên hết những cảnh sống ê chề, tăm tối hàng ngày, quên cả cái đói khát ghê gớm đang rình rập đe dọa … Trong lòng hắn bấy giờ chỉ còn tình nghĩa với người đàn bà đi bên. Một cái gì mới lạ, lạ lắm, chưa từng thấy ở người đàn ông nghèo nàn ấy … Đúng là thế. Đó là niềm vui to lớn nhất đời : anh đã có vợ. Tình cảm của anh so với người đàn bà lạ lẫm kia không chỉ là thương hại, nuôi nấng mà còn là lòng biết ơn bởi chị ta đã chịu làm vợ anh mà không yên cầu một điều kiện kèm theo nào. Nhờ thế anh mới có được vợ và cuộc sống anh mới đổi khác. Từ nay, anh không còn phải sống thui thủi một mình một bóng nữa .Tràng dẫn người đàn bà về nhà lúc trời nhập nhoạng tối. Họ đi vào cái ngã tư xóm chợ … xác xơ, heo bút. Hai bên dãy phố, úp súp, tối om, không nhà nào có ánh đèn, lửa. Dưới những gốc đa, gốc gạo xù xì, bóng những người đói dật dờ đi lại lặng lẽ như những bóng ma. Tiếng quạ trên mấy cây gạo ngoài bãi chợ cứ gào lên từng hồi thê thiết …Bức tranh ngập tràn tử khí. Ảm đạm cảnh, ảm đạm người, nhà cửa, xác xơ, heo hút, úp súp, tối om … chẳng khác chi những nấm mồ hoang lạnh. Sự sống chỉ còn thoi thóp. Cái chết đã đến, đang đến. Lại thêm tiếng quạ cứ gào lên từng hồi bởi chúng đã đánh hơi thấy mùi xác chết. Tất cả cảnh vật đểu đang lâm vào thế lụi tàn, tan rữa. Giọng văn của Kim Lân ở đoạn này rất tỉnh táo, khách quan nhưng dồn nén xúc cảm đau thương nên gây ấn tượng mạnh .Giữa cái cảnh tối sầm lại vì đói khát ấy, một buổi chiều người trong xóm bỗng thấy Tràng về với một người đàn bà nữa. Tràng dẫn người đàn bà này về làm vợ, để thiết kế xây dựng mái ấm gia đình, sinh con đẻ cái tiếp nối sự sống. Trên bờ vực thẳm của cái chết, họ tìm đến sự sống. Giọng kể của tác giả chợt trở nên hóm hỉnh : Mặt hắn có một vẻ gì phởn phở khác thường. Hắn tủm tỉm cười nụ một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh lung linh. Tràng vui sướng trước sự kiện to lớn giật mình của đời mình : anh đã kiếm được vợ, anh đang dẫn vợ về nhà. Đói, chết tràn ngập, mình cũng đói, mẹ già cũng đói, thế mà lại tự nhiên có vợ. Chuyện lạ lùng mà mê hoặc !Lạ lùng với Tràng và lạ lùng cả với cái xóm ngụ cư tồi tàn, nhỏ bé này. Cái cảnh Tràng đi trước, người đàn bà đi sau cách ba bốn bước với cái dáng rón rén, e thẹn, đầu hơi cúi xuống, cái nón rách nát tàng nghiêng nghiêng che khuất đi nửa mặt … làm cho mọi người tò mò đổ ra xem. Lũ trẻ con thấy lạ trước. Cái lạ lùng đã thắng cái đói, trả lại tính vui đùa hồn nhiên vốn có của chúng. Một đứa bất ngờ đột ngột gào lên : Anh Tràng ơi ! Chông vợ hài ! khiến Tràng phải bật cười chửi yêu : Bố ranh ! mà trong bụng thì khoái lắm. Tiếp theo trẻ là bà con xóm chợ ai cũng thấy lạ. Họ buôn chuyện … Họ hiểu đôi phần, khuôn mặt họ bỗng dưng rạng rỡ hẳn lên. Từ trong sâu thẳm tâm hồn họ vẫn le lói một niềm vui. Họ mê hoặc nghĩ tới chuyện Tràng có vợ. Họ muốn chia vui cùng anh. Cái xóm ngụ cư đang hấp hối này bỗng bừng lên một thoáng sống .Vui đấy nhưng lo ngay đấy. Người ta lo thay cho Tràng : ôi chao ! Giời đất này còn rước cái của nợ đời về. Biết có nuôi nổi nhau sống qua được cái thì này không ? Ấy là họ lo cho cái sự sống đang phải đương đầu từng ngày với cái chết và cứ hy vọng vượt lên cái chết. Hai người về đến nhà Tràng. Cái tổ ấm của họ thế nào trong đêm tân hôn ? Sự sống được tiếp nối như thế nào ?Cái gọi là nhà đúng ra chỉ là túp lều vắng teo … rúm ró. Trong lều, niêu bát, xống áo … bừa bộn trên giường, dưới đất … Khung cảnh hoang tàn, vắng lạnh. Tràng chợt có cảm xúc sờ sợ người đàn bà ngồi bất động ở đầu giường như một bóng ma … Có cái gì đó kì khôi như trong truyện ma quỷ thời xưa. Đến đêm, cảnh tượng lại càng lạ lùng hơn nữa. Tràng chỉ dám thắp đèn có một lúc. Hai vợ chồng nằm bên nhau, đành giấu những gì yên và vui vào bóng tối. Nhưng bóng tối cũng không yên mà hãi hùng, đáng sợ bởi đầy tiếng hờ khóc tỉ tê … vẳng ra từ những nhà có người chết đói .Lấy vợ lấy chồng là việc lớn một đời, là niềm hạnh phúc trăm năm. Ấy thế mà ở đây, chút niềm hạnh phúc nhỏ nhoi, mong manh của hai người lại bị bủa vây bởi cái đói và cái chết. Buổi chiều là tiếng quạ kêu, là bóng người dật dờ như bóng ma, đêm hôm là tiếng hờ khóc người chết … Nhưng sự sống là bất diệt. Từ trong cái chết, sự sống vẫn sinh sôi nảy nở. Bi thương cùng cực thành kinh hoàng. Có cái gì đó giống như một cảnh trong thảm kịch của Sếch-Xpia hay trong tiểu thuyết Đô-xtôi-ép-xki : kinh hoàng, kinh điển nhưng thật thâm thúy, lớn lao .. Sự sống cứ sống sót, mặc kệ cái chết. Rõ ràng, ý chí con người và quy luật cuộc sống can đảm và mạnh mẽ biết là chừng nào !Sau một đêm, Tràng thấy mình trọn vẹn đổi khác : Sáng hôm sau, mặt trời lên bằng con sào, Tràng mới trở dậy. Trong người êm ái lửng lơ như người vừa ở trong giấc mơ đi ra. Việc hắn có vợ đến ngày hôm nay hắn vẫn còn ngỡ ngàng như không phải … Mình đã có vợ thật rồi sao ? Ai vậy ? Cưới khi nào nhỉ ? Không lẽ mong ước bao lâu mà nay đã thành thực sự một cách thuận tiện, nhanh chóng đến thế ư ? Chuyện xảy ra cứ như trong mơ, thật khó tin, nhưng cái cảm xúc êm ái lửng lơ lạ lùng chưa từng thấy vẫn đang sống sót trong người và rõ ràng trước mắt, người đàn bà bằng xương bằng thịt kia là vợ anh .Vậy là chuyện anh Tràng tự dưng nhặt được cô vợ ( không tráng lệ về mặt hình thức ) giờ đã trở thành chuyện trọn vẹn trang nghiêm theo đúng đạo nghĩa vợ chồng. Cái bên ngoài không đẹp ấy lại tiềm ẩn một nội dung thật đẹp, thật cảm động .Nhu cầu được yêu thương và khao khát thiết kế xây dựng cho mình một tổ ấm mái ấm gia đình là bản năng của con người. Buổi sáng sau đêm tiên phong Tràng có vợ, không khí mái ấm gia đình anh trở nên khác hẳn. Nhờ sự xuất hiện của người đàn bà mà cái nhà của anh mới thật sự là một tổ ấm. Trước kia, mẹ con Tràng chỉ sống tạm bợ cho qua ngày. Nay ai cũng có nghĩa vụ và trách nhiệm hơn với nhà cửa, vườn tược của mình. Nhìn vợ và mẹ đang quét dọn, Tràng bỗng thấy thương mến gắn bó với cái nhà của hắn lạ lùng. Hắn đã có một mái ấm gia đình. Hắn sẽ cùng vợ sinh con đẻ cái ở đấy. Cái nhà như cái tổ ẩm che mưa che nắng. Một nguồn vui sướng, mừng cuống bất thần tràn ngập trong lòng .Tâm trạng này diễn ra ở một người như Tràng mới thật cảm động. Người ta lấy vợ lấy chồng, điều ấy có gì đặc biệt quan trọng lắm đâu ; nhưng với Tràng thì đó là cả một tham vọng lớn tưởng chừng không khi nào triển khai được. Giá trị nhân văn thâm thúy của tác phẩm chính là ở chỗ tác giả đã phát hiện, đồng cảm và san sẻ niềm vui sướng rất con người này ở những thân phận nghèo nàn trong xã hội cũ. Niềm khao khát niềm hạnh phúc mái ấm gia đình và niềm tin le lói của người dân lao động vào tương lai là rất đáng trân trọng .Bên cạnh Tràng, người vợ nhặt cũng là một nhân vật TT của truyện. Người đàn bà ấy không có đến một cái tên để gọi. Không tên, không tuổi, cả đến đặc thù nhận dạng công không nốt. Chẳng ai biết gốc tích của chị ở đâu ? Cha mẹ là ai ? Nhà cửa, bạn bè thế nào ? Tất cả đều không. Chỉ biết là ngày ngày, chị ngồi lẫn trong đám con gái trước cửa kho thóc để nhặt nhạnh hạt rơi hạt vãi hay chờ ai có việc gì dịch vụ thuê mướn thì làm .Hình thức của chị ta cũng giống như bao kẻ đói khát khác : Áo quần tả tơi như tổ đỉa … trên cái khuôn mặt lưỡi cày xám xịt chỉ còn thấy hai con mắt … Chị ta là một trong hàng triệu con người nghèo khó, đói rách, tha phương cầu thực, long dong vất vưởng kiếm ăn và sẽ chết gục nơi đầu đường xó chợ bất kể khi nào. Việc chị ta trở thành vợ Tràng giống như một trò đùa, là chuyện tầm phơ tầm phào đâu có hai bận, ấy thế mà thành vợ thành chồng .Xưa nay, hôn nhân gia đình là đại sự. Con gái lấy chồng, giàu nghèo gì cũng phải cố cưới xin tử tế. Giàu thì làm lớn, mời họ mời làng. Nghèo đến mấy cũng phải có mâm cơm trình tổ tiên, ông bà rồi mới nhận vợ, nhận chồng. Vợ thì cũng năm bảy loại. Có loại quý hóa như cô tiểu thư con quan trong Lí ngựa ô, đem lại Gianh Giá, sang chảnh cho chồng. Có loại vợ phải tốn bao sức lực lao động, tiền của mới cưới được … Tủi nhục thay cho những ai mang tiếng là vợ theo ( theo không, chẳng cưới hỏi gì ). Xã hội, mái ấm gia đình không đồng ý những cuộc hôn nhân gia đình như vậy. Tủi hơn nữa, người đàn bà trong truyện lại là vợ nhặt – Tràng vô tình nhặt được chị như nhặt được một vật gì đó rơi trên đường .
Lần đầu, chị quen Tràng bởi câu hò chơi cho đỡ nhọc của anh và những lời trêu ghẹo của bè bạn. Chị lon ton chạy lại đẩy xe cho Tràng, đùa bỡn với anh và liếc mắt, cười tít. Chuyện đùa giỡn chì có vậy nên người đàn bà này không để lại dấu ấn gì trong trí nhớ của Tràng. Vì thế, gặp lần thứ hai, anh không nhận ra chị ta bởi : Hôm nay thị rách nát quá, áo quần tả tơi … gầy sọp hẳn đi … Chị ta đói. Đói lắm ! Cái đói cào cấu ruột gan. Chị ta sỗ sàng gợi ý để Tràng mời ăn và ăn liền một chặp bốn bát bánh đúc. Cắm đầu mà ăn, chẳng chuyện trò gì mải mê như chưa từng được ăn khi nào. Quên cả giữ kẽ, quên cả thẹn thùng. Quả là cái đói đã đẩy lùi sĩ diện, đẩy lùi nhân cách .Ăn như thế là đói lâu rồi, nay chỉ cần có chút gì cho vào bụng để sống. Cảnh ấy khiến Tràng động lòng thương. Anh buột miệng nói : Này nói đùa chứ có về với tớ thì ra khuân hàng lên xe rồi cùng về. Tràng chỉ đùa, ai ngờ chị ta theo về thật. Người đàn bà ấy đi theo Tràng trước hết chỉ vì miếng ăn chứ chẳng có tình cảm gì. Nghĩ cũng xấu hổ nên trên đường về nhà “ chồng ”, chị ta chả biết nói gì và tỏ ra ngượng ngùng khi thấy mọi người trong xóm ngụ cư nhìn mình bằng ánh mắt tò mò. Chị ta gật đầu theo không một gã đàn ông lạ lẫm, xấu xí chỉ là để có một nơi phụ thuộc cho khỏi chết đói. Lâm vào tình cảnh éo le ấy, chị ta vừa ngượng ngùng vừa tủi phận. Lúc gặp bà cụ Tứ, chị e sợ, khép nép, chẳng biết nói năng, chào hỏi thế nào cho phải .Một người đàn ông mới quen đôi lần, nay hào phóng cho ăn một bữa no, ngoài những không biết tính tình ra làm sao, gia cảnh thế nào, chỉ nghe nói là chưa có vợ ( biết là thật hay giả ), vậy mà đi theo một cách thuận tiện, không đắn đo, sợ hãi. Có liều lĩnh chăng ? Nhẹ dạ chăng ? Mặc kệ ! Theo anh ta để được ăn, được sống cái đã, vợ chồng là chuyện vĩnh viễn, biết đâu mà tính trước. Khỏi đói, Khỏi chết lúc này là quan trọng nhất. Mọi cái khác thứ yếu tất. Thế mới biết cái đói ghê gớm, kinh điển biết chừng nào !Vào nhà Tràng, chị cứ ngồi mớm ở mép giường, hai tay ôm khư khư cái thúng, mặt bần thần. Anh Tràng mời chị ngồi cơ mà ? Sao chị không dám ngồi cho ngay ngắn, đàng hoàng ? Mẹ anh chưa về, có ai đâu mà giữ lễ ? Hóa ra cái dáng ngồi ngần ngại, chông chênh ấy kì thực cũng là cái thế của lòng chị, đời chị. Liệu chỗ ngồi này có phải là chỗ của chị không ? Mái nhà này có phải là nơi để chị dung thân không ? Chị bần thần vì ngỡ như mọi chuyện vừa xảy ra không phải là thực. Làm vợ, làm dâu mà đến thế này ư ? Lấy chồng, cái niềm hạnh phúc lớn nhất của đời con gái ấy, chị có được hưởng chút nào đâu ? Buồn lắm ! Tủi lắm ! Trăm mối bộn bề. Chị không nói được nên lời, bởi cất tiếng, chắc chị sẽ khóc. Nỗi đau không trào ra theo nước mắt mà lặn vào trong nên càng đau, càng tủi .Ấy thế nhưng chỉ sau một đêm làm vợ Tràng, chị hóa ra khác hẳn : Tràng nom thị ngày hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền hậu đúng mực không còn vẻ gì chạo chát như mấy lần Tràng gặp ở ngoài tỉnh … Hoàn cảnh sống nghiệt ngã biến chị ta có lúc thành kẻ trâng tráo, nhưng thực chất thì không phải như vậy. Nếu ngày hôm qua, cái đói làm mất đi những gì tốt đẹp ở chị thì ngày hôm nay, chị khởi đầu có ý thức vun vén cho tổ ấm của mình. Chị quét dọn sân nhà thật sạch, gánh nước đổ đầy ang … Có bàn tay săn sóc của chị, túp lều rách nát, tăm tối của mẹ con Tràng bỗng trở nên sáng sủa, gọn ghẽ hẳn ra. Sự sống đã quay trở lại với người, với cảnh. Cho đến lúc này, chị mới có cảm xúc chuyện làm vợ của mình là thật. Cái niềm hạnh phúc đơn sơ mà đầm ấm ấy đã đem đến một sự thay đổi thật sự trong hình dáng và tính cách của người đàn bà, khiến cho Tràng phải quá bất ngờ, kinh ngạc .Bà cụ Tứ mẹ anh Tràng là nhân vật gây được nhiều thiện cảm so với người đọc. Tấm lòng nhân hậu của bà mới đáng quý làm thế nào ! Lúc đầu, thấy người con gái lạ lẫm ngồi ở giường con trai mình, bà quá bất ngờ lắm. Được chào bằng u, bà càng chẳng hiểu gì và cố nhìn cho kĩ mà vẫn không nhận ra chị ta là ai. Bà phân vân, đoán định … Mãi đến lúc Tràng bảo : Kìa nhà tôi nó chào u … thì bà mới vỡ lẽ. Bà lão cúi đầu nín lặng. Bà lão hiểu rồi. Lòng người mẹ bần hàn ấy còn hiểu ra biết bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán vừa xót thương cho số kiếp con mình … Ra thế ! Thằng con mình nó đã kiếm được vợ, nhưng …Bà tủi thân tủi phận là cha mẹ mà không làm tròn bổn phận so với con cái. Trăm sự cũng tại cái nghèo mà ra : Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc trong nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái mở mặt sau này. Còn mình thì … Trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai dòng nước mắt … Bà lo ngại thực sự : Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không. Nhưng rồi ngẫm đến thân phận nghèo khó của hai mẹ con, bà lại tự an ủi : Người ta có gặp bước khó khăn vất vả, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được … Nghĩ thế nên bà sung sướng đồng ý nàng dâu mới. Bà cư xử với chị dịu dàng êm ả, âu yếm gọi chị là con, xưng u và bà lão nhìn người đàn bà, lòng đầy thương xót. Nó giờ đây là dâu là con trong nhà rồi …Với tâm lí của một người mẹ, bà ao ước có được dăm ba mâm trước cúng tổ tiên ông bà, sau mời làng mời xóm. Nhưng ao ước ấy không hề thực thi được vì bà nghèo quá. Bà rất biết trước biết sau, tuy nhiên cái khó bó cái khôn, bà đành chịu. Bà chỉ biết nói với những con những lời khuyên nhủ chân tình cốt làm thế nào cho chúng mày hòa thuận là u mừng rồi … Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá. Con trai tự dưng có được vợ, bà lão mừng lắm : Bà nhẹ nhõm, tươi tỉnh khác ngày thường, cái mặt bủng beo sầm uất của bà rạng rỡ hẳn lên. Bà lão xăm xắn thu dọn, quét tước nhà cửa …Bà không vui sao được khi con trai bà đã thành gia thất ? ! Bà cũng vơi đi một mối lo âu bấy lâu nay cứ canh cánh bên lòng. Trong bữa ăn tiên phong của ba mẹ con, dẫu chỉ có cháo loãng với muối hột nhưng bà toàn chuyện trò vui, toàn chuyện sung sướng về sau này :- Tràng ạ. Khi nào có tiền ta mua lấy đôi gà. Tao tính rằng cái chỗ đầu bếp kia làm cái chuồng gà thì tiện quá. Này, ngoảnh đi ngoảnh lại chả mấy mà có ngay đàn gà cho mà xem …Ở người đàn bà già nua, nghèo nàn này tiềm ẩn những nét đạo lí truyền thống của dân tộc bản địa. Bà nỗ lực xua đi cái ám ảnh đen tối đáng sợ của thực tại, nhen nhúm niềm tin, niềm vui sống cho những con. Trong cái thân hình khẳng khiu, tàn tạ vì đói khát ấy vẫn nung nấu một ý chí mãnh liệt : Bà lão lật đật chạy xuống nhà bếp, lễ mễ bưng ra một cái nồi khói bốc lên nghi ngút. Bà lão đặt cái nồi xuống bên cạnh mọt cơm, cầm cái muôi vừa khuấy khuấy vừa cười :- Chè đây … Chè khoán đây, ngon đáo để cơ .Rồi bà múc trao cho con dâu, con trai, miệng vẫn tươi cười, đon đả : – Cám đấy mày ạ, hì. Ngon đáo để, cứ thử ăn mà xem. Xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy …Bà lão “ đãi ” nàng dâu mới món ăn đặc biệt quan trọng mà bà gọi là chè, nấu bằng cám. Bà khen ngon đáo để và so sánh : Xóm ta khối nhà còn chả có cám mà ăn đấy. ( Vậy có cám mà ăn như thế này là còn may lắm ! ) Chao ôi là khổ ! Phải đói đến mức nào thì mới ăn cảm thấy ngon ? Cuộc sống khắc nghiệt đày đọa con người, bắt họ phải sống đời sống của loài vật, tuy nhiên nó không dập tắt được phần người, rất người trong lòng bà mẹ khốn khổ kia. Bà cố đổi buồn thành vui. Bà cố tươi cười, đon đả cho bữa cơm đỡ phần thê thảm, còn tác giả và tất cả chúng ta thì khóc. Khóc vì thương, vì quý tấm chân tình của bà .Sống giữa cái chết ngày càng bao trùm bóng đen gớm ghiếc của nó vào mọi mái ấm gia đình, vậy mà những người nghèo nàn như mẹ con Tràng vẫn tin vào đời sống, vào tương lai : Ai giàu ba họ, ai khó ba đời. Bà cụ Tứ cứ tin vu vơ như vậy. Vì miếng cơm manh áo, họ buộc phải vượt lên mọi nguy hiểm, khổ ải để sống nên mới có được niềm tin dai dẳng và kì diệu ấy. Ba mẹ con Tràng đã tìm thấy niềm vui trong sự phụ thuộc, nuôi nấng lẫn nhau mà sống. Tình vợ chồng, mẹ con sẽ là động lực giúp họ tăng sức mạnh vượt qua quá trình ngặt nghèo trước mắt. Tình cảm ấy rất cần nhưng chưa đủ để bảo vệ cho ba người một tương lai tốt đẹp hơn. Hiện tại, đời sống vẫn một màu xám xịt, đầy rình rập đe dọa và chết chóc : Ngoài đình bỗng dội lên một hồi trống, dồn dập, vội vã. Đàn quạ trên những cây gạo cao chót vót ngoài bãi chợ tá hỏa bay vù lên, lượn thành từng đám bay vẩn trên nền trời như những đám mây đen …Cái tài của tác giả là cứ nhẹ nhàng như không mà luồn lách ngòi bút động đến tận nơi sâu thẳm của tâm hồn, bắt người ta phải cười, phải khóc, phải sống với nhân vật của mình. Trong suốt truyện, tác giả không một lần trực tiếp nhắc đến thực dân Pháp, phát xít Nhật và bè lũ phong kiến tay sai nhưng tội ác của chúng vẫn hiển hiện, trình diện trên từng trang viết và được gói gọn trong câu nói đầy phẫn uất của bà mẹ già : Trống thúc thuế đấy. Đằng thì nó bắt giồng đay, đằng thì nó bắt đóng thuế. Giời đất này không chắc đã sống qua được đâu những con ạ … Người con dâu nhắc chuyện trên mạn ngược, Việt Minh phát động dân chúng không đóng thuế, lại còn tổ chức triển khai phá kho thóc của Nhật chia cho người nghèo … Điều ấy gợi cho Tràng nhớ tới cảnh những người bần hàn ầm ầm kéo nhau đi trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ … và tâm lý anh bị hấp dẫn mãi bởi hình ảnh ấy .Tràng chưa được giác ngộ cách mạng nên lúc tận mắt chứng kiến cảnh đó anh thấy sợ. Giờ hiểu ra, anh lại ân hận, tiếc rẻ vẩn vơ, khó hiểu … Bước đầu, anh thấy rằng cần phải làm như vậy vì không có cách nào khác. Tin rằng lần sau, trong đoàn người phá kho thóc của Nhật, thế nào cũng xuất hiện vợ chồng Tràng. Hình ảnh lá cờ đỏ bay phấp phới đem đến cho Tràng bao hy vọng vào sự đổi đời. Đó là ý nghĩa dự báo cách mạng của tác phẩm này. Truyện Vợ nhặt tiêu biểu vượt trội cho phong thái viết độc lạ của nhà văn Kim Lân. Cốt truyện đơn thuần nhưng ngặt nghèo. Trong truyện, người và cảnh xen kẽ, tương phản với nhau. Bản chất đẹp tươi bên trong tương phản với vẻ xấu xí bên ngoài, sự sống tương phản với cái chết … Tất cả đều nhằm mục đích mục tiêu làm điển hình nổi bật chủ đề của truyện .Tác giả không miêu tả kĩ hiện thực quyết liệt lúc bấy giờ mà chú trọng đến việc biểu lộ vẻ đẹp ý thức ẩn giấu trong cái vẻ bên ngoài xác xơ vì đói khát của những người nghèo nàn. Viết truyện này, tác giả bày tỏ thiện cảm thâm thúy so với họ. Ông khẳng định chắc chắn sự đói khát, không tàn phá được bản tính tốt đẹp của con người, hiện thực tăm tối không giết chết nổi niềm tin vào đời sống. Trong thực trạng cơ cực, đọa đày, họ vẫn nhen nhóm niềm tin, vẫn hy vọng vào sự đổi đời và một tương lai tốt đẹp. Truyện gây ấn tượng mạnh với người đọc bởi đặc thù nhân văn cao quý, bởi ngôn từ mộc mạc, sinh động và giàu sức gợi tả. Tấm lòng của tác giả gửi gắm trong truyện đáng quý biết chừng nào !- / –
IV. Kiến thức lan rộng ra bài Vợ nhặt
– Giá trị hiện thực của truyện Vợ nhặt :+ Phản ánh chân thực tình cảnh thê thảm, rẻ rúng người nông dân trong nạn đói năm 1945 .+ Đó là hệ quả của những chủ trương khắc nghiệt, vô nhân tính của bọn thực dân Pháp và phát xít Nhật : Đằng thì bắt đóng thuế, đằng thì bắt nhổ lúa trồng đay. Dân ta lâm vào cảnh một cổ hai tròng áp bức do sự đê hèn, đốn mạt của thực dân Pháp .- Giá trị nhân đạo :
+ Tố cáo mạnh mẽ tội ác của kẻ thực dân, phát xít
+ Phản ánh thực chất tốt đẹp và sức sống mãnh liệt của con người luôn hướng đến sự sống, hy vọng, tin cậy ở tương lai .>> > Tham khảo thêm :
Trên đây là những gợi ý cơ bản cho bài văn phân tích truyện ngắn Vợ nhặt (Kim Lân) cùng một số bài văn mẫu phân tích Vợ nhặt hay do Đọc Tài Liệu tổng hợp và biên soạn. Hi vọng sẽ giúp các bạn học sinh lớp 12 ôn tập, rèn luyện kỹ năng làm văn tốt hơn để chuẩn bị cho các kì thi, kiểm tra sắp tới. Chúc các bạn học tốt môn Văn !
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
