Tài liệu hướng dẫn lập dàn ý phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, gợi ý cách làm, phân tích đề, sơ đồ tư duy kèm một số bài văn mẫu tham khảo phân tích nội dung, nghệ thuật của bài Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải).
Hướng dẫn lập dàn ý phân tích bài Mùa xuân nho nhỏ
1. Phân tích đề
– Kiểu bài : dạng bài phân tích tác phẩm có xu thế đơn cử .
– Vấn đề nghị luận: nội dung, nghệ thuật của bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
– Phạm vi dẫn chứng, tư liệu: các căn cứ, hình ảnh, chi tiết, câu thơ… thuộc phạm vi tác phẩm Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải.
2. Xác lập vấn đề, luận cứ
– Luận điểm 1: Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân thiên nhiên
+ Không gian mùa xuân+ Màu xanh của nước, tím của hoa+ Tiếng chim chiền chiện+ Cử chỉ ” đưa tay tôi hứng “…
– Luận điểm 2: Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước.
– Luận điểm 3: Lời ước nguyện chân thành.
3. Sơ đồ tư duy
4. Chi tiết dàn ý phân tích bài Mùa xuân nho nhỏ
a) Mở bài
– Giới thiệu tác giả và bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là thi phẩm đặc sắc cuối đời của nhà thơ Thanh Hải
+ Thanh Hải là nhà thơ cách mạng, hoạt động giải trí văn nghệ từ cuối cuộc kháng chiến chống Pháp
+ Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là nỗi lòng của tác giả về niềm yêu mến tha thiết với cuộc đời, đất nước mong muốn cống hiến góp mùa xuân nho nhỏ của mình vào mùa xuân của đất nước, dân tộc.
b) Thân bài
* Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất nước và con người
– Bức tranh vạn vật thiên nhiên tươi đẹp trong tưởng tượng của tác giả ( chú ý quan tâm, tác giả viết bài thơ 11/1980 – lúc này đang là mùa đông )+ Hình ảnh vẻ đẹp của mùa xuân xứ Huế được khắc họa qua : hoa tím, sông xanh, khung trời cao rộng+ Âm thanh tiếng chim chiền chiện báo xuân về như kết tinh thành “ từng giọt lộng lẫy ”+ Vẻ đẹp của mùa xuân biểu lộ qua góc nhìn của tác giả cũng như tấm lòng trân trọng của tác giả trước vạn vật thiên nhiên, cuộc sống+ Lời trò chuyện thân thương cùng tự nhiên và sự trân trọng sự sống được bộc lộ qua hành vi “ đưa tay hứng ” của tác giảTừng giọt lộng lẫy rơiTôi đưa tay tôi hứng+ Giọt lộng lẫy được hiểu theo nghĩa ẩn dụ quy đổi cảm xúc, từ chỗ âm thanh được cảm nhận bằng thính giác chuyển sang cảm nhận bằng thị giác và xúc giác “ đưa tay hứng ” .=> Tác giả say đắm trong mùa xuân của vạn vật thiên nhiên đất trời với tâm thế đảm nhiệm trân trọng .
* Cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của đất nước
– Sáng tạo của tác giả bộc lộ qua việc dùng từ “ lộc ” và hình ảnh “ người cầm súng ”, “ người ra đồng ”+ Hình ảnh lộc xuân trên “ nương mạ ” là hình ảnh đẹp về đời sống lao động thiết kế quốc gia của lực lượng sản xuất+ Hình ảnh người cầm súng trên đường ra trận mang trên vai cành lá ngụy trang, và niềm tin vào ngày mai tự do+ Tác giả sử dụng hai từ láy “ quay quồng ” và “ rối loạn ” để chỉ nhịp sống lao động khẩn trương vội vã nhưng sinh động, vui tươi tích hợp hòa giải với nhau .- Nhà thơ tin yêu và tự hào vào tương lai tươi đẹp của quốc gia mặc dầu trước mắt trải qua nhiều khó khăn vất vả, khó khăn+ Đất nước được so sánh với những hình ảnh đẹp tươi, kì vĩ khẳng định chắc chắn sự vĩnh cửu vững chắc của quốc giaĐất nước như vì saoCứ đi lên phía trước+ Tác giả không quên nhắc nhở mọi người nhớ về những tháng ngày gian nan trong chiến đấu, cách mạng+ Phụ từ “ cứ ” phối hợp với động từ “ đi lên ” biểu lộ quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước dù khó khăn vất vả khó khăn→ Sự sáng sủa tin cậy của nhà thơ ca tụng sức sống, sự vươn lên can đảm và mạnh mẽ của quốc gia, dân tộc bản địa
* Ước nguyện chân thành, giản dị được cống hiến của tác giả
– Tác giả bộc lộ tâm nguyện tha thiết muốn góp sức qua những hình ảnh đẹp, thuần phác :Ta làm con chim hótTa làm một cành hoaTa nhập vào hòa caMột nốt trầm xao xuyến+ Điệp từ “ ta ” để khẳng định chắc chắn đó là tâm niệm chân thành của nhà thơ, cũng là khát vọng góp sức cho đời chung của nhiều người .+ Các từ láy “ lặng lẽ ”, “ nho nhỏ ” là cách nói nhã nhặn, chân thành của nhân cách sống cao đẹp khi hướng tới việc góp vào quyền lợi chung của dân tộc bản địa .- Mùa xuân nho nhỏ là một ẩn dụ đầy phát minh sáng tạo của nhà thơ khi bộc lộ thiết tha, cảm động khát vọng được góp sức và sống ý nghĩa .+ Điệp từ “ dù là ” khiến âm điệu câu thơ trở nên thiết tha, và lắng đọng+ Dù đang nằm trên giường bệnh nhưng tác giả vẫn tha thiết với cuộc sống, mong ước sống đẹp và có ích, tận hiến cho cuộc sống chung .→ Với niềm yêu đời tha thiết, tác giả vượt lên trên thực trạng về bệnh tật mong ước da diết được sống có ích bằng toàn bộ sức trẻ của mình .
* Ngợi ca quê hương đất nước qua điệu hát dân ca Huế
– Cả bài thơ giống như làn điệu dân ca Huế mềm mịn và mượt mà, trữ tình và sâu lắng+ Bài thơ khép lại với điệu Nam ai, Nam bình của xứ Huế để ca tụng vẻ đẹp và nỗi niềm của người con xứ Huế+ Khúc ca còn ngân vang mãi từ tâm hồn của người sáng sủa, yêu đời, khát khao sống có ích
c) Kết bài
– Bài thơ là tiếng lòng của tác giả trước cuộc sống, quốc gia .- Với giọng ngưng trệ có lúc sinh động, quay quồng, bài thơ không những diễn đạt được vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên, quốc gia mà còn bộc lộ được sự mê say với đời sống và khát vọng chân thành đẹp tươi của tác giả .
» Xem thêm: Top 3 bài văn mẫu phân tích Mùa xuân nho nhỏ hay nhất
Bài văn mẫu hay phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
Thanh Hải ( 1930 – 1980 ), người con của xứ Huế mộng mơ, là nhà thơ tiêu biểu vượt trội cho thơ ca cách mạng miền Nam thời kì chống Mĩ cứu nước. Ông tham gia hai cuộc kháng chiến và kiên trì bám trụ ở quê nhà trong những năm tháng đen tối nhất. Thơ ông đó ghi lại quá trình lịch sử vẻ vang đau thương và oanh liệt của nhân dân miền Nam Thành đồng Tổ quốc .
Sau hòa bình, tâm hồn thi sĩ rộng mở, hòa chung với niềm vui của đất trời giải phóng. Ông tiếp tục làm thơ ca ngợi cuộc sống mới đang hằng ngày thay da đổi thịt, không ngừng vươn lên trên con đường đi tới tương lai tươi sáng. Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ sáng tác năm 1980, in trong tập Mùa xuân đất này (1982), được đánh giá là một bài thơ hay, thể hiện quan điểm sống, cái nhìn lạc quan tin tưởng của tác giả đối với đất nước và dân tộc trong giai đoạn lịch sử mới xây dựng Tổ quốc đẹp giàu.
Bài thơ là tiếng lòng yêu dấu và gắn bó thiết tha với quốc gia, với cuộc sống ; bộc lộ ước nguyện chân thành của nhà thơ muốn được góp sức, góp phần một mùa xuân nho nhỏ vào mùa xuân lớn lao của dân tộc bản địa. Từ đó mở ra những tâm lý về ý nghĩa và giá trị đời sống của mỗi cá thể là sống có ích, có góp sức cho cuộc sống chung .Theo quy luật vạn vật thiên nhiên muôn đời, mùa đông lạnh lẽo trôi qua là mùa xuân xanh tươi lại quay trở lại với tiếng chim rộn ràng và muôn hoa khoe sắc, khoe hương. Bức tranh xuân mở màn bài thơ thật đơn sơ, đơn giản và giản dị mà không kém phần đẹp tươi :Mọc giữa dòng sông xanhMột bông hoa tím biếcƠi con chim chiền chiệnHót chi mà vang trờiChỉ bằng vài nét phác họa : dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời, tác giả đã vẽ ra bức tranh mùa xuân tươi đẹp với khoảng trống cao rộng và sắc màu tươi thắm. Những sắc tố có đặc thù ; đặc trưng của xứ Huế ( sông xanh, hoa tím biếc ) và cả âm thanh vang vọng của tiếng chim chiền chiện lảnh lót, vui tươi .Dòng sông trong xanh, hiền hòa làm nền cho sắc tím biếc của bông hoa, hoàn toàn có thể là bông hoa súng. Bông hoa nhỏ bé soi mình trên mặt nước, vươn lên đón những tia nắng mặt trời. Mùa xuân thu nhỏ trong khung cảnh đơn sơ ấy. Nhà thơ lặng ngắm và lắng nghe với vẻ mê hồn và tấm lòng tràn trề một xúc cảm thanh cao, trong sáng. Ôi tiếng chim chiền chiện – con chim quen thuộc của quê nhà miền Trung ! Tiếng chim thánh thót như chuỗi ngọc lộng lẫy, đọng thành từng giọt niềm vui, rơi xuống cõi lòng rộng mở của thi sĩ, thấm vào tâm hồn đang rạo rực tình xuân. Nhà thơ nghênh đón mùa xuân bằng tổng thể con người mình, do đó mới có những câu thơ thắm thiết ân tình đến vậy .Cảm xúc của tác giả trước cảnh mùa xuân của vạn vật thiên nhiên được diễn đạt tập trung chuyên sâu ở cụ thể rất tạo hình này :Từng giọt long lành rơiTôi đưa tay tôi hứng .Về hai câu thơ trên, có hai cách hiểu. Cách hiểu thứ nhất : từng giọt ở đây là giọt mưa xuân long lanh trong ánh sáng của trời xuân. Ta hoàn toàn có thể gắn hai câu thơ này với hai câu thơ trước : Ơi con chim chiền chiện, Hót chi mà vang trời để hiểu theo cách thứ hai : nhà thơ đưa tay hứng từng giọt âm thanh tiếng chim. Ở đây có sự quy đổi cảm xúc. Tiếng chim từ chỗ là âm thanh ( cảm nhận được bằng thính giác ) chuyển thành từng giọt lộng lẫy ánh sáng mặt trời ( hình và khối, cảm nhận được bằng thị giác ) và cả bằng xúc giác ( Tôi đưa tay tôi hứng ). Hiểu theo cách thứ hai này thì câu thơ có nghệ thuật và thẩm mỹ điêu luyện hơn nhưng cũng cầu kì hơn. Dù hiểu theo cách nào thì hai câu thơ ấy vẫn bộc lộ niềm say sưa, ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân .Xuân đến với vạn vật thiên nhiên, xuân đến với lòng người. Suốt mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, hình ảnh dân tộc bản địa Nước Ta kết tụ lại ở hình ảnh người cầm súng và người ra đồng. Nhà thơ Thanh Hải nhìn đâu cũng thấy sức xuân phơi phới :Mùa xuân người cầm súngLộc giắt đầy trên sống lưngMùa xuân người ra đồngLộc trải dài nương mạTất cả như quay quồngTất cả như rối loạn …Từ xúc cảm trước mùa xuân của vạn vật thiên nhiên, nhà thơ lan rộng ra, nâng cao thành cảm nhận về mùa xuân quốc gia với hình ảnh người cầm súng, người ra đồng, biểu trưng cho hai trách nhiệm chiến đấu và lao động thiết kế xây dựng Tổ quốc. Ý này không mới, nhưng tác giả đã tạo nên sự rung động của câu thơ bằng hình ảnh nơi nơi tràn trề lộc non của mùa xuân : Lộc giắt đầy trên sống lưng … Lộc trải dài nương mạ. Mùa xuân, cây cối đâm chồi nảy lộc. Lộc là chồi non, lá nõn, tượng trưng cho suôn sẻ, thành công xuất sắc và niềm hạnh phúc. Người cầm súng bảo vệ Tổ quốc thì lộc là vòng lá ngụy trang xanh tươi giắt đầy trên sống lưng. Người nông dân ra đồng, lộc là nương mạ mơn mởn trải dài, hứa hẹn một mùa màng bội thu. ” Tất cả như quay quồng, / Tất cả như rối loạn ” – điệp từ toàn bộ cùng với những tính từ quay quồng, rối loạn làm tăng thêm sức xuân mãnh liệt trong mỗi con người và trong cả hội đồng to lớn là dân tộc bản địa .Mùa xuân của đất trời hiển hiện trong hình ảnh lộc non theo chân người cầm súng và người ra đồng còn có ý nghĩa khẳng định chắc chắn con người Nước Ta đang đem mùa xuân đến khắp mọi miền quốc gia. Phải gắn bó với quê nhà, với con người bằng tình cảm máu thịt, nhà thơ Thanh Hải mới có được những liên tưởng vừa rất chân thực, vừa rất lãng mạn như vậy .Cảnh vật mùa xuân tươi đẹp, lòng người mùa xuân phơi phới … Điều đó gợi cho nhà thơ nghĩ tới quốc gia với một niềm vui, niềm tự hào to lớn :Đất nước bốn ngàn nămVất vả và gian laoĐất nước như vì saoCứ đi lên phía trước .Sức sống của bốn ngàn mùa xuân quốc gia khó khăn vất vả và gian lao được nhà thơ nhận thấy trong nhịp điệu quay quồng cùng những âm thanh rối loạn của đời sống. Đất nước được tưởng tượng bằng một ẩn dụ thẩm mỹ và nghệ thuật rất đẹp :Đất nước như vì sao ,Cứ đi lên phía trước .Hình ảnh so sánh Đất nước như vì sao có ý nghĩa vô cùng sâu xa. Ngôi sao vàng năm cánh tỏa nắng rực rỡ điển hình nổi bật trên nền đỏ thắm của lá cờ Tổ quốc là linh hồn dân tộc bản địa, là khát vọng độc lập, tự do thiêng liêng ngàn đời. Từ trong cảnh nô lệ tối tăm, nhân dân Nước Ta dưới sự chỉ huy của Đảng, của Bác Hồ kính yêu đã dũng mãnh vùng lên tự giải phóng, khẳng định chắc chắn tên tuổi của quốc gia Nước Ta trên quốc tế. Nước Ta với bao chiến công lẫy lừng thắng lợi giặc ngoại xâm, rất xứng danh là vì sao sáng ngời. Vì sao ấy giờ đây vẫn liên tục tỏa sáng, vượt lên mọi nguy hiểm, thử thách trên con đường đi tới tương lai .Mạch nguồn cảm hứng của nhà thơ vẫn có sự hòa hợp, giống hệt giữa cái chung và cái riêng. Nhà thơ muốn góp một mùa xuân nho nhỏ của mình vào mùa xuân lớn lao, rộng mở của trời đất và lòng người :Ta làm con chim hótTa làm một cành hoaTa nhập vào hòa caMột nốt trầm xao xuyến .Đó là khát vọng được hòa nhập vào đời sống của quốc gia, được góp sức phần tốt đẹp – dù nhỏ bé của mình cho cuộc sống chung. Điều tâm niệm ấy được nhà thơ biểu lộ một cách chân thành qua những hình ảnh tự nhiên, giản dị và đơn giản .Đáng quý thay là ước nguyện khiêm nhường mà vô cùng chân thành của nhà thơ. Không ồn ào, khoa trương, tác giả chỉ xin được làm con chim nhỏ dâng tiếng hót cho đời, làm một cành hoa điểm tô thêm sắc thắm của mùa xuân đất mẹ. Trong bản hòa ca rộn ràng, tưng bừng muôn nốt nhạc vui tươi, nhà thơ chỉ xin được làm một nốt trầm xao xuyến .Thanh Hải đã mượn những hình ảnh tươi đẹp của vạn vật thiên nhiên để biểu lộ ước nguyện của mình :Ta làm con chim hót ,Ta làm một cành hoa .Ở phần này, tác giả đã lặp lại hình ảnh và âm thanh mùa xuân ở phần đầu. Cấu trúc lặp lại như vậy tạo ra bố cục tổng quan ngặt nghèo. Những hình ảnh tinh lọc được nhắc lại đã mang một ý nghĩa mới : niềm mong ước được sống có ích được góp sức cho đời của nhà thơ là lẽ tự nhiên, cũng giống như con chim góp tiếng hót trong trẻo và bông hoa góp hương sắc cho đời thêm tươi đẹp .Sáng tạo rực rỡ nhất của Thanh Hải trong bài thơ này là ở hình ảnh mùa xuân nho nhỏ, cùng với những hình ảnh cành hoa, con chim, nốt trầm xao xuyến. Tất cả đều mang một vẻ đẹp bình dị, khiêm nhường, biểu lộ điều tâm niệm chân thành, tha thiết của nhà thơ .Ý thức công dân của Thanh Hải thể hiện rất rõ qua hình ảnh giàu sức biểu cảm, gây xúc động sâu xa :Một mùa xuân nho nhỏLặng lẽ dâng cho đờiDù là tuổi hai mươiDù là khi tóc bạc .Tác giả đã khôn khéo chứng minh và khẳng định : một cuộc sống hữu dụng chính là một mùa xuân nho nhỏ góp thêm phần tạo nên mùa xuân vĩnh hằng của vạn vật thiên nhiên, quốc gia .Những câu thơ ở đầu cuối mang đậm dấu ấn của những làn điệu dân ca trữ tình xứ Huế, giống như tiếng lòng sâu lắng, thiết tha của nhà thơ :Mùa xuân – ta xin hátCâu Nam ai, Nam bìnhNước non ngàn dặm mìnhNước non ngàn dặm tìnhNhịp phách tiền đất Huế .Văng vẳng đâu đây câu ca ngân dài trên sóng nước Hương Giang trong những đêm trăng sáng : Nước non ngàn dặm đầy cái tình …, làm xao xuyến lòng người. Nhà thơ Tố Hữu, người con xứ Huế đã lấy câu ca quen thuộc ấy làm tựa đề cho một bài thơ nói về quê nhà quốc gia yêu dấu : Nước non ngàn dặm .
Trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải viết: Nước non ngàn dặm mình, Nước non ngàn dặm tình. Trên mảnh đất này, đâu đâu cùng đẹp như gấm như hoa, đâu đâu cũng thấm đượm nghĩa tình.
Để biểu lộ thành công xuất sắc nội dung tư tưởng của bài thơ, tác giả đã sử dụng và phát minh sáng tạo những thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật thích hợp, tiêu biểu vượt trội là ở thể thơ ngũ ngôn và những hình ảnh, từ ngữ tinh lọc, tinh xảo .
Thi hứng của nhà thơ xuất phát từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của lòng người trong mùa xuân rộng lớn của đất nước. Qua bài thơ, tác giả thể hiện khát vọng được hiến dâng mùa xuân nho nhỏ của cuộc đời mình vào mùa xuân bào la của cuộc đời chung.
Đọc bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, một cảm xúc thanh cao, trong sáng tự nhiên dâng ngập hồn ta. Chúng ta chia sẻ niềm vui với nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên và đất nước lúc vào xuân và mỗi người hãy làm một tiếng chim, một cành hoa góp phần tô điểm cho cuộc đời thêm đẹp. Hãy giữ cho tâm hồn mình mãi mãi thanh xuân!
– / –
Các bạn vừa tham khảo hướng dẫn xây dựng dàn ý chi tiết và bài văn mẫu phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải (chương trình SGK Ngữ Văn 9). Truy cập kho tài liệu Văn mẫu 9 để cập nhật thêm nhiều bài văn hay khác giúp bạn rèn luyện kỹ năng làm văn. Chúc các bạn học tốt !
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
