Tài liệu hướng dẫn phân tích hai khổ thơ đầu bài Tràng giang do Đọc Tài Liệu biên soạn gồm gợi ý cách làm bài, dàn ý chi tiết cùng một số bài văn mẫu hay tham khảo phân tích nội dung 2 khổ đầu bài thơ Tràng giang của Huy Cận.
Cùng tìm hiểu thêm ngay …
I. Hướng dẫn phân tích 2 khổ thơ đầu bài Tràng giang (Huy Cận)
Đề bài: Phân tích hai khổ thơ đầu bài Tràng giang – Huy Cận
Bạn đang đọc: Phân tích 2 khổ thơ đầu Tràng giang | Văn mẫu 11
Đề bài Phân tích hai khổ đầu bài Tràng giang – Huy Cận là một đề bài ngắn và dễ gặp mỗi khi nhắc tới tác phẩm này. Vì vậy chuyên mục Văn mẫu 11 của Đọc tài liệu cũng đã tổng hợp những nội dung kiến thức bổ trợ để giúp các em học sinh chuẩn bị tài liệu và viết bài được tốt hơn, đạt điểm cao: lập dàn ý 2 khổ thơ đầu bài Tràng giang và những văn bài phân tích khổ đầu bài thơ Tràng giang hay nhất.
1. Phân tích nhu yếu đề bài
– Yêu cầu về nội dung : phân tích nội dung, thẩm mỹ và nghệ thuật trong 2 khổ đầu bài thơ Tràng giang .
– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng: từ ngữ, chi tiết, hình ảnh tiêu biểu trong 2 khổ thơ đầu bài Tràng giang của Huy Cận.
– Phương pháp lập luận chính : phân tích .
2. Luận điểm 2 khổ thơ đầu Tràng Giang
– Luận điểm 1: Bức tranh thiên nhiên mênh mang, bất tận (khổ 1)
– Luận điểm 2: Không gian và thời gian qua bài thơ (khổ thơ 2)
II. Lập dàn ý cụ thể phân tích 2 khổ đầu Tràng giang
1. Mở bài 2 khổ đầu Tràng giang
– Giới thiệu sơ lược về tác giả, tác phẩm+ Huy Cận là một trong những nhà thơ mới nổi tiếng với những tác phẩm mang phong thái rất riêng .+ Bài thơ Tràng giang ( 1939 ) thể hiện nỗi sầu của một cái tôi đơn độc trước vạn vật thiên nhiên to lớn, trong đó thấm đượm tình người, tình đời, lòng yêu nước thầm kín mà thiết tha- Giới thiệu 2 khổ thơ đầu : Hai khổ thơ đầu bài đã gợi ra cả khoảng trống rợn ngợp, nhưng tâm trạng của con người lại mang cảm xúc sầu buồn, đơn độc, nỗi buồn như trải dài vô tận .Ví dụ :Một trong những nhà thơ mới nổi tiếng là nhà thơ Huy Cận, mỗi bài thơ mang một phong thái rất riêng. Thơ của Huy Cận mang phong thái thơ hàm súc, triết lí và Giao hàng cho cách mạng của nước ta. Một trong những tác phẩm thơ nổi tiếng là Tràng giang, bài thơ nằm trong tập thơ Lửa thiêng. Bài thơ biểu lộ cảnh thu 1939, được sáng tác khi tác giả nhìn bên bờ sông Hồng dưới dòng nước bát ngát sóng nước. Đặc sắc nhất là hai khổ thơ đầu của bài thơ Tràng giang. Chúng ta cùng đi khám phá khổ thơ cuối của bài thơ để hiểu rõ hơn về phong thái thơ của Huy Cận .
2. Thân bài 2 khổ đầu Tràng giang
*. Khái quát những nội dung cần phân tích thông qua mẫu sơ đồ tư duy Tràng giang
* Khổ 1: Bức tranh thiên nhiên mênh mang, bất tận
- Những vòng nước xô đuổi nhau đến tận chân trời
- Qua khổ thơ còn thể hiện nổi buồn miên man của tác giả
- Sự trôi nổi, phó mặc của tác giả trên dòng sông hữu tình
- Tâm trạng chia li, tán tác
* Khổ 2: Không gian và thời gian qua bài thơ
- Không gian hoang vắng, đìu hiu
- Không gian vắng lặng, tĩnh mịch
- Không gian được đẩy vô tận
- Cảnh vật khiến con người trở nên nhỏ bé
3. Kết bài 2 khổ đầu Tràng giang
– Nêu cảm nhận của em về 2 khổ đầu bài thơ Tràng giang .Ví dụ :
Hai khổ thơ đầu của bài thơ Tràng giang thể hiện bức tranh thiên nhiên bất tận và không gian của cảnh núi non. Bên cạnh đó tác giả còn thể hiện niềm yêu quê hương, đất nước của tác giả. Qua bài thơ ta có hiểu được phong cách thơ nổi bật của tác giả Huy Cận.
//Với dàn ý phân tích 2 khổ thơ đầu của bài Tràng giang
phân tích hai khổ đầu bài Tràng giang dựa trên những bài phân tích tổng quan cả tác phẩm như:chi tiết cụ thể được Đọc tài liệu sưu tầm ở trên, tích hợp cùng với kiến thức và kỹ năng phần phân tích bài thơTràng giang, những em sẽ tự viết được những bài văn haydựa trên những bài phân tích tổng quan cả tác phẩm như
Thêm vào đó, Đọc tài liệu cũng tổng hợp những bài văn mẫu phân tích 2 khổ thơ đầu trong bài Tràng giang của các thầy cô, các bạn học sinh trên mọi miền Tổ quốc để các em có thể tham khảo cách triển khai các ý văn và sử dụng từ ngữ trong bài văn cảm nhận thật phong phú.
Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệpCon thuyền xuôi mái nước song song
II. Một số bài văn mẫu phân tích hai khổ thơ đầu bài Tràng giang
Đọc Tài Liệu mời những em tìm hiểu thêm một số ít bài văn mẫu hay tuyển chọn phân tích 2 khổ đầu bài Tràng giang sau đây để lan rộng ra vốn từ ngữ khi trình diễn bài làm của mình .
1. Phân tích 2 khổ đầu Tràng giang bài số 1
Huy Cận là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ mới (1930 – 1945) với những tác phẩm có sự kết hợp giữa yếu tố hiện đại và cổ điển. Phong cách sáng tác của ông có sự khác biệt lớn gắn liền với hai thời điểm: trước cách mạng tháng Tám và sau cách mạng tháng Tám. Có thể nói đó là sự chuyển biến từ nỗi u sầu, buồn bã vì thời thế trước cách mạng cho đến không khí hào hứng vui tươi sau cách mạng gắn với công cuộc đổi mới. Bài thơ “Tràng giang” được viết trong thời kì trước cách mạng với một nỗi niềm chất chứa u buồn, gợi lên sự bế tắc trong cuộc sống của kiếp người trôi nổi lênh đênh. Bài thơ để lại trong lòng người đọc nhiều nỗi niềm khó tả.
Ngay từ nhan đề bài thơ, tác giả đã hoàn toàn có thể khái quát được tư tưởng và cảm hứng chủ yếu của bài thơ. Hai chữ “ Tràng giang ” hoàn toàn có thể nói là một con sông dài, bát ngát và bát ngát. Từ Hán Việt này khiến người ta liên tưởng đến những bài thơ Đường của Trung Quốc. Nhưng chính tràng giang này cũng gợi lên được tâm tư nguyện vọng của người trong cuộc khi muốn nhắc tới những thân phận nổi trôi, nhỏ bé sống lênh đênh trên con sông dài tâm tưởng và sông của nỗi u uất như vậy .Lời đề từ “ Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài ” một lần nữa khái quát nên chủ đề của bài thơ chính là nỗi niềm không biết bày tỏ cùng ai khi đứng giữa trời đất bát ngát và bát ngát. Cả bài thơ toát lên được vẻ đẹp vừa tân tiến vừa cổ xưa, cũng là đặc trưng trong thơ của Huy Cận .Bước vào bài thơ, khổ thơ tiên phong đã khiến người đọc liên tưởng đến một con sông chất chứa bao nỗi buồn sâu thẳm :Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệpCon thuyền xuôi mái nước song songThuyền về nước lại sầu trăm ngảCủi một cành khô lạc mấy dòngVới một loạt từ ngữ gợi buồn thê lương “ buồn ”, “ xuôi mái ”, “ sầu trăm ngả, lạc mấy dòng ” phối hợp với từ láy “ điệp điệp ”, “ song song ” có vẻ như đã lột tả hết thần thái và nỗi buồn vô biên, vô tận của tác giả trong thời thế nhiều bất công như thế này .Ngay khổ thơ đầu, nét chấm phá của cổ xưa đã hòa lẫn với nét văn minh. Tác giả đã mượn hình ảnh con thuyền xuôi mái và hơn hết là hình ảnh “ củi khô ” trôi một mình, đơn lẻ trên dòng nước bát ngát, vô tận, vô định. Sức gợi tả của câu thơ thực sự đầy ám ảnh, một con sông dài, một con sông mang nét đẹp u buồn, trầm tĩnh càng khiến người đọc thấy buồn và thê lương .Vốn dĩ thuyền và nước là hai thứ không hề tách rời nhau nhưng trong câu thơ tác giả viết “ thuyền về nước lại sầu trăm ngả ”, liệu rằng có uẩn khúc gì chăng, hay là sự chia lìa không báo trước, nghe xót xa và nghe quạnh lòng hiu hắt quá. Một nỗi buồn đến tận cùng, mênh mang cùng sông nước dập dềnh. Điểm nhấn của khổ thơ chính là ở câu thơ cuối với hình ảnh “ củi ” gợi lên sự đơn chiếc, nhỏ bé, mỏng dính, trôi dạt khắp nơi. Có thể nói câu thơ đã nói lên được tâm trạng của những nhà thơ mới nói chung ở thời kỳ đó, một kiếp người đa tài nhưng vẫn long đong, loay hoay giữa đời sống bộn bề eo hẹp như thế này .Đến khổ thơ thứ hai có vẻ như nỗi hiu quạnh lại được tăng lên gấp bội :Lơ thơ cồn nhỏ gió vắng ngắtĐâu tiếng làng xa vãn chợ chiềuNắng xuống trời lên sâu chót vótSông dài, trời rộng, bến cô liêuHai câu thơ đầu phảng phất một khung cành buồn thiu, vắng ngắt và yên lặng của một làng quê thiếu sức sống. Đó có phải là quê nhà của tác giả hay không. Hình ảnh “ cồn nhỏ ” nghe rất rõ tiếng gió vắng ngắt đến tái lòng ở ven dòng sông có vẻ như khoác lên mình một nỗi buồn mặc định .Ngay cả một tiếng ồn ào của phiên chợ chiều ở nơi xa cũng không hề nghe thấy, hay có chăng phiên chợ ấy cũng buồn đến hiu quạnh như thế này. Một câu hỏi tu từ gợi lên bao nỗi niềm chất chứa, hỏi người hay là tác giả đang tự hỏi bản thân mình. Từ “ đâu ” cất lên thật thê lương và không điểm tựa để bấu víu. Khung cảnh hoang sơ, tiêu điều nơi bến nước không có một bóng người, không có một tiếng động thật chua xót .Hai câu thơ cuối tác giả mượn hình ảnh trời và sông để đặc tả sự bát ngát vô định. Không phải trời “ cao ” mà là trời “ sâu ”, lấy chiều cao để đo chiều sâu thực sự là nét tài tình, tinh xảo và độc lạ của Huy Cận. Hình ảnh sông nước bát ngát và một chữ “ cô liêu ” ở cuối đoạn có vẻ như đã lột tả hết nỗi buồn sâu thẳm không biết ngỏ cùng ai ấy .Ở khổ thơ thứ ba, tác giả muốn tìm thấy sự ấm cúng nơi vạn vật thiên nhiên hiu quạnh này nhưng có vẻ như vạn vật thiên nhiên không như lòng người mong ngóng :Bèo dạt về đâu hàng nối hàngMênh mông không một chuyến đò ngangKhông cầu gợi chút niềm thương nhớLặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàngSang khổ thơ thứ 3 có vẻ như người đọc nhận ra một sự chuyển biến, sự hoạt động của vạn vật thiên nhiên, không còn u buồn và yên bình đến thê lương như ở khổ thơ thứ hai nữa. Từ “ dạt ” đã diễn đạt thật tinh xảo sự chuyển biến của vạn vật này. Tuy nhiên từ ngữ này gắn liền với hình ảnh “ bèo ” lại khiến cho tác giả tuyệt vọng vì “ bèo ” vốn vô định, trôi nổi khắp nơi, không có nơi bấu víu cứ lặng lẽ dạt “ về đâu ”, chẳng biết dạt về đâu, cũng chẳng biết dạt được bao nhiêu lâu nữa. Mặt nước bát ngát không có một chuyến đò. Tác giả chỉ đợi chờ một chuyến đò để thấy được rằng sự sống đang sống sót nhưng có vẻ như điều này là không hề .Mong ngóng gửi niềm thương nỗi nhớ về quê nhà nhưng tác giả nhận lại là sự lạng lẽ của vạn vật quanh đây qua từ láy “ lặng lẽ ” đến thê lương và vắng ngắt .Ở khổ thơ cuối có vẻ như bút pháp của tác giả được đẩy lên cao nhất, nét vẽ chấm phá dùng rất đắc điệu :Lớp lớp mây cao đùn núi bạcChim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều saLòng quê dợn dợn vời con nướcKhông khói hoàng hôn cũng nhớ nhàCó thể nói tư tưởng cũng như tâm tình của nhà thơ được gửi gắm qua khổ thơ này. Nét chấm phá “ mây cao ” và “ núi bạc ” giống như trong thơ Đường càng thêm sầu, thêm buồn hơn. Hình ảnh “ chim nghiêng cánh ” và “ bóng chiều sa ” là sự hữu hình hóa cái vô hình dung của tác giả. Bóng chiều làm thế nào hoàn toàn có thể nhìn thấy được nhưng qua ngòi bút và con mắt của tác giả người ta đã tưởng tượng ra được trời chiều đang dần buông xuống .Phân tích hai khổ thơ đầu bài Tràng giang đầy thi vị nhưng tới hai câu thơ sau cuối chính là nỗi nhớ nhà, nhớ quê nhà của tác giả chẳng biết gửi vào đâu, chỉ biết chất chứa đong đầy trong trái tim. Câu thơ của Huy Cận khiến tất cả chúng ta liên tưởng đến tứ thơ của Thôi Hiệu :Trên sông khói sóng cho buồn lòng aiLà sóng của sông hay là sóng trong lòng người
2. Phân tích 2 khổ đầu Tràng giang bài số 2
Thơ là cây đàn muôn diệu của tâm hồn của nhịp thở con tim, thơ diễn tả rất thành công mọi cung bậc cảm xúc của con người, niềm vui, nỗi buồn sự cô đơn tuyệt vọng. Có những tâm trạng của con người chỉ có thể diễn đạt bằng thơ, vì vậy thơ không chỉ nói hộ lòng mình mà thơ còn thể hiện những băn khoăn suy nghĩ về sự biến đổi của thế sự với cảm xúc dạt dào khi thấy cái tôi nhỏ bé trước vũ trụ bao la Huy Cận đã viết nên tác phẩm “Tràng giang”, đặc biệt qua hai khổ thơ đầu của đoạn thơ ta cảm nhận rõ được điều đó.
Quả không sai khi nói rằng với người làm thơ, thơ là phương tiện đi lại miêu tả cho xúc cảm, cảm hứng chân thành, mãnh liệt mới là cơ sở tạo nên một tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật chân chính, cảm hứng càng mãnh liệt, thăng hoa thơ càng có sức ám ảnh trái tim bạn đọc .Mang trong mình thiên chức cao quý của một nhà thơ khi phát minh sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ cùng với nỗi buồn thế sự đầy thâm thúy Huy Cận đã kiến thiết xây dựng được một phong thái trọn vẹn mới mẻ và lạ mắt, khác với những nhà thơ cùng thời. Tiêu biểu cho phong thái nghệ thuật và thẩm mỹ của ông hoàn toàn có thể kể đến “ Tràng giang ”, theo lời kể của Huy Cận bài thơ được gợi cảm xúc từ một buổi chiều thu năm 1939 khi tác giả đứng ở bờ Nam Bến Chèm. Trước cảnh sông Hồng mênh mang sóng nước, những cảm hứng thời đại đã dồn về khi thi sĩ thấy cái tôi của mình quá nhỏ bé so với ngoài hành tinh nên ông đã gửi gắm vào trong tác phẩm .Và xúc cảm của nhà thơ có lẽ rằng biểu lộ rõ nhất qua hai khổ thơ đầu :“ Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệpCon thuyền xuôi mái nước song song .Thuyền về nước lại sầu trăm ngả ,Củi một cành khô lạc mấy dòngLơ thơ cồn nhỏ gió vắng ngắt ,Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiềuNắng xuống trời lên sâu chót vót ,Sông dài trời rộng bến cô liêu ” .Hai khổ thơ là bức tranh vạn vật thiên nhiên sông nước hùng vĩ đồng thời chứa đựng trong đó là một trái tim đa sầu, đa cảm với biết bao xúc cảm chan chứa không nói nên lời .Mở đầu bài thơ, nhà thơ Huy Cận đã sử dụng một loạt những thi liệu trong thơ Đường “ thuyền, sóng ”. Đây là một bức tranh đẹp nhưng lại buồn đến tê tái, nói về điều này nhà phê bình Hoài Thanh đã nhận xét vạn vật thiên nhiên trong thơ mới đẹp nhưng lại buồn đến da diết bâng khuâng. Nỗi buồn đó được lý giải trong câu nói của Huy Cận lúc đó chúng tôi mang một nỗi buồn đó là nỗi buồn thế hệ, chưa làm được gì cho quốc gia trước cảnh nước mất nhà tan .“ Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp ,Con thuyền xuôi mái nước song song ” .Từ “ điệp điệp ”, đã miêu tả tinh xảo hình tượng của sóng nước. Những con sóng ấy sao hết lớp này đến lớp khác triền miên, vô tận. Ở đây nhà thơ miêu tả cái buồn của vạn vật thiên nhiên hay cái buồn của con người, có lẽ rằng là cả hai bởi Nguyễn Du từng viết .“ Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu ,
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”.
Hình như nỗi buồn của tâm cảnh đã nhuộm vào ngoài cảnh để rồi những nỗi buồn ấy gợi lên theo từng đợt trong lòng thi nhân .Thuyền và nước là hai sự vật luôn đi cùng với nhau vậy mà ở trong tác phẩm này nó lại trở nên bơ vơ, lạc lõng. Thuyền là hiện hữu của sự sống con người, nhưng đó chỉ là sự Open thoáng qua trong giây lát, “ con thuyền xuôi mái ” là hình ảnh thực nhưng cũng đầy chất suy tưởng nó gợi cho ta nhớ tới hình ảnh của những kiếp người trôi nổi, lạc lõng không biết đi đâu. Phải chăng chính Huy Cận cũng đã phát hiện bóng hình đó trong cuộc sống mình khi “ Bâng khuâng đứng giữa hai dòng nước, / Chọn một dòng hay để nước trôi đi ” .“ Thuyền về nước lại sầu trăm ngả ,Củi một cành khô lạc mấy dòng ” .Con thuyền và cành củi khô là hai hình ảnh được sử dụng rất là táo bạo, chúng đang cùng xuôi trên dòng tràng giang. Trong thơ của mình Huy Cận đã nhiều lần nhắc đến nỗi sầu buồn thiên thu, đến đây ta lại phát hiện thêm một nỗi sầu nữa đó là sầu trăm ngả, chỉ với 3 từ cùng một cành củi khô đã nói lên được hình ảnh của những kiếp người nhỏ bé trong xã hội cũ, nếu trong thơ trung đại mỗi hình ảnh vật liệu đưa vào thơ đều phải được gọt giũa, tinh lọc như tùng, cúc, trúc, mai thì trong Tràng giang, Huy Cận đã đưa vào một hình ảnh rất đời thường : củi khô .Phải chăng cành củi khô ấy cũng chính là nỗi đơn độc lạc lõng trong lòng tác giả, chính lúc phát hiện cành củi khô ấy tác giả đã đối lập với những cái hữu hạn lớn lao của đất trời từ đó nỗi sầu nhân thế ấy đã được nêu lên trở thành nỗi buồn chung của một thế hệ người trẻ tuổi yêu nước. Vẫn là bức tranh thủy mặc sông nước ấy nhưng nó đã được vẽ thêm đất, thêm làng vậy mà nỗi buồn tái tê ấy vẫn hiện hữu, nó được gợi lên qua sự tiêu điều của những cồn cỏ, sự hiu hắt của gió và sự vắng vẻ của cảnh vật .“ Lơ thơ cồn cỏ gió vắng vẻ ,Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều ” ,
Trong Chinh phụ ngâm ta đã từng bắt gặp:
“ Non kỳ quạnh quẽ trăng treo ,Bến phì gió thổi vắng ngắt mấy gò ” .Hình như ngọn gió vắng vẻ ấy đã vượt thời hạn, xuyên khoảng trống và trôi vào thơ Huy Cận. Từ láy “ lơ thơ ”, đã miêu tả được sự thưa thớt, rời rạc của những hòn đất nhỏ mọc trên dòng “ Tràng giang ”. Trên những cồn đất ấy là hình ảnh của những cây lau, cây sậy mỗi khi gió thoáng qua nó trở nên hắt hiu tiêu điều .Câu thơ như chùng xuống càng xoáy sâu vào tâm hồn của nhà thơ, khiến ông càng trở nên bất lực và muốn tìm đến hơi ấm của con người. “ Đâu tiếng làng xa ”, là ở đâu không xác lập, âm thanh ấy nghe thật mơ hồ, vậy mà đó lại là âm thanh của chợ đã vãn nghe càng buồn hơn, cũng viết về chợ nhưng trong thơ của Nguyễn Trãi hình ảnh ấy lại hiện lên thật náo nhiệt đông đúc .“ Lao xao chợ cá làng ngư phủ ”Vui nhất là âm thanh của chợ vui, buồn nhất là âm thanh của chợ vãn. Ở câu câu thơ này cái tinh xảo của Huy Cận là ở chỗ ông lấy động để nói tĩnh, lấy tiếng chợ vãn để gợi nên không khí im re của khoảng trống đồng thời bộc lộ mong ước được giao hòa, giao cảm của con người dù đó chỉ là thính giác .Đã có quan điểm cho rằng, dòng tràng giang là một dải buồn mênh mang. Thật đúng như vậy và hai câu thơ tiếp theo cái buồn của vạn vật thiên nhiên của con người đã được tác giả đặt đến cái khôn cùng của nó .“ Nắng xuống trời lên sâu chót vót ,Sông dài trời rộng bến cô liêu ” .Đến đây nhà thơ đã vẽ nên một khoảng trống ba chiều to lớn là chiều cao, chiều dài, chiều rộng, còn nhà thơ thì đứng ở bến cô liêu nơi giao thoa của thiên hà trái chiều giữa khoảng trống lớn lao với cái tôi nhỏ bé của con người, từng vạt nắng chiếu xuống mặt nước phản chiếu lên khung trời khoảng trống như được đẩy lên cao hơn đến sự khốn cùng của nó “ sâu chót vót ”, là từ ngữ không chỉ để nói về độ sâu, mà còn dùng để nói về độ cao, tạo cho người đọc cảm xúc về sự rợn ngợp của khoảng trống và đứng trước khoảng trống đó con người càng trở nên nhỏ bé đáng thương hơn .Cuộc sống là điểm xuất phát là, đối tượng người tiêu dùng mày mò, là cái đích ở đầu cuối của thơ ca. Những tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật chân chính luôn bắt rễ từ đời sống hiện thực và có sức lan tỏa mãi trong trái tim bạn đọc. Đến với Tràng giang của Huy Cận ta như mày mò được những nỗi niềm nhà thơ ký thác, nghe được tiếng thở dài bất lực của thi nhân trước cảnh nước nhà đang chìm trong khói lửa và tan tốc của cuộc chiến tranh, sự tích hợp hài hòa giữa cổ xưa và văn minh, sử dụng nhiều thi liệu trong thơ cổ, từ ngữ đơn giản và giản dị giàu hình ảnh, tổng thể đã được tạo ra sự thành công xuất sắc cho Tràng giang của Huy Cận .
Tác phẩm đã khép lại nhưng mỗi lần đọc bài thơ nói chung và hai khổ thơ đầu nói riêng ta như thấy được nỗi sầu nhân thế của tác giả trong cảnh thiên nhiên hùng vĩ. Phân tích hai khổ đầu bài thơ Tràng giang nhưng có lẽ đó chính là lý do tại sao dù ra đời đã lâu nhưng Tràng giang vẫn không bị bụi thời gian phủ mờ nó vẫn còn sáng mãi trong lòng bạn đọc yêu thơ nhiều thế hệ.
3. Phân tích 2 khổ đầu Tràng giang bài số 3
Huy Cận được biết đến với một hồn thơ “cổ điển nhất trong phong trào Thơ mới”. Ông tâm sự “Trước Cách mạng, tôi thường có thú vui vào chiều chủ nhật hàng tuần đi lên vùng đê Chèm để ngoạn cảnh sông Hồng. Phong cảnh sông nước đẹp gợi cho tôi nhiều cảm xúc”. Và bài thơ “Tràng giang” được viết ra thể hiện một nỗi buồn, nỗi cô đơn, lạc lõng của con người trước cuộc đời đặc biệt trong phần phân tích hai khổ đầu bài thơ Tràng giang.
Mở đầu bài thơ, nhà thơ Huy Cận đã sử dụng hình ảnh thơ quen thuộc : con thuyền, dòng sông để gợi nên xúc cảm :“ Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệpCon thuyền xuôi mái nước song song ”Âm Hán Việt “ tràng giang ” đã được tác giả sử dụng bằng việc hiệp vần “ ang ”. Nó gợi cho người đọc một khoảng trống rợn ngợp, đây là cách bộc lộ điển hình nổi bật cho phong thái thơ Huy Cận. Tâm trạng nhà thơ được mở ra “ buồn điệp điệp ”. Đây là nỗi buồn đang được cụ thể hóa, nó được hữu hình giống như từng đợt sóng dâng trào gối vào nhau, cứ thế không ngớt vỗ vào bờ. Nỗi buồn ấy dai dẳng mà âm ỉ, như có sự sống sót vĩnh cửu. Từ “ song song ” như nói đến hai quốc tế đứng cạnh nhau mà không khi nào gặp nhau. Đó là sự thân thiện mà lại chẳng có sự gặp gỡ .Qua đó, tác giả nhấn mạnh vấn đề sự đơn lẻ, cô độc của con thuyền trên dòng sông, hay chăng đó cũng chính là sự đơn lẻ của con người bên dòng đời. Nhà thơ Huy Cận đã sử dụng thẩm mỹ và nghệ thuật tương phản đối lập tạo nét cổ kính cho khổ thơ. Theo quy luật thuyền và nước là hai sự vật gắn bó mật thiết, nhưng trong bài thơ lại có hành vi trái chiều, lạc nhịp gợi sự xa cách, gợi cảm giác đơn độc, mất mát :“ Thuyền về nước lại sầu trăm ngảCủi một cành khô lạc mấy dòng ”Hình ảnh cành củi khô táo bạo và độc lạ trong thi ca Nước Ta. Đó là hình ảnh độc nhất vô nhị. Huay Cận đã thả vào Thơ mới một cành củi khô để nói hộ tấm lòng cả một thế hệ Thơ mới. Bởi vì, lâu nay những vật tầm thường ít được đặt vào thơ, đặc biệt quan trọng là thơ cổ, hình ảnh củi khô mang vẻ đẹp đơn giản và giản dị, đời thường nhưng lại có giá trị diễn đạt ghê gớm. Tác giả sử dụng giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ hòn đảo ngữ, sử dụng chắt lọc những từ đơn, khiến câu thơ như bị dập gãy, vỡ vụn. 7 tiếng trong một câu thơ mà vỡ thành 6 mảnh đơn độc, sự đơn độc của cành củi khô với sự vô tận của dòng nước .Cảnh vật vắng vẻ, cô quạnh ở khổ thơ thứ hai, tầm nhìn đã được lan rộng ra hơn :“ Lơ thơ cồn nhỏ gió vắng vẻĐâu tiếng làng xa vãn chợ chiềuNắng xuống trời lên sâu chót vót “Tác giả sử dụng từ “ lơ thơ ”, “ vắng vẻ ” gợi sự Open ít và thưa thớt, cảm xúc của con người thoáng buồn khi đứng trước tầm nhìn rộng. Đây là sự cảm nhận bằng thị giác. Bên cạnh đó, tác giả còn có sự cảm nhận bằng thính giác : cảm nhận về âm thanh đời sống ” tiếng chợ chiều “. Cảnh vật như thiếu vắng hơi ấm của đời sống con người, cần lắm tìm đến sự tri ân. Từ “ đâu ” mang nhịp chậm, giọng buồn nhuốm sầu. Không gian được thắp lên màu nắng, tăng thêm cả về chiều rộng, độ cao, chiều sâu. Từ đó tác giả đã gợi ra một khoảng trống từ mặt nước đến đáy sông, khoảng trống được đẩy đến tận cùng, khắc họa nỗi buồn, đơn độc của con người trước cuộc sống. Tác giả như không tìm thấy sợi dây liên hệ với cuộc sống, mang đến sự vô vọng .Hai khổ thơ đầu bài “ Tràng giang ”, tác giả Huy Cận đã gợi ra cả khoảng trống rợn ngợp, nhưng tâm trạng của con người lại mang cảm xúc sầu buồn, đơn độc, nỗi buồn như trải dài vô tận. Đó là sự đơn độc, một mình của con người trước dòng đời, và không tìm thấy sự giao cảm của bản thân với cuộc sống .
4. Phân tích 2 khổ đầu Tràng giang bài số 4
Mỗi tác phẩm văn học sinh ra đều là một thành quả nghệ thuật và thẩm mỹ chứa đầy tận tâm của người nghệ sĩ. Bởi đó là nơi để họ gửi gắm những tình cảm sâu lắng nhất, những xúc cảm, khát vọng chân thành nhất, mãnh liệt nhất về con người và về cuộc sống. Dưới mỗi con chữ phát minh sáng tạo là biết bao xúc động, biết bao tình yêu cũng như nỗi đau đời trong tâm hồn nhạy cảm của người cầm bút. Để rồi những tác phẩm văn chương đích thực sinh ra từ những xúc cảm, những chân thành và khát khao phát minh sáng tạo mãnh liệt của người nghệ sĩ, chứ không hề là một mẫu sản phẩm hời hợt, máy móc hay áp đặt, nhạt nhẽo, nịnh bợ hay lòe bịp, mị dân hay là bởi chỉ để thỏa mãn nhu cầu những thứ tầm thường .Huy Cận cũng vậy, ông đến với thơ những năm 40 của thế kỉ trước mang trong mình là những xúc cảm về đời, về người khiến tâm hồn của chàng thi sĩ ấy thấm thía một nỗi niềm khắc khoải khôn nguôi và có lẽ rằng “ Tràng giang ” – thi phẩm tiêu biểu vượt trội cho hồn thơ Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám. Đặc biệt qua hai khổ thơ đầu, từng dòng thơ thấm đượm nỗi sầu nhân thế của cái tôi ảo não :“ Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệpCon thuyền xuôi mái nước song song…Nắng xuống, trời lên, sâu chót vótSông dài, trời rộng, bến cô liêu ”Huy Cận là một trong những nhà thơ lớn của trào lưu thơ Mới quy trình tiến độ 1932 – 1945. Là một tri thức Tây học tuy nhiên lại chịu ảnh hưởng tác động thâm thúy của Nho học nên thơ ông vừa phảng phất sắc tố Đường thi, vừa mang hình ảnh con người cá thể ảo não, đơn độc của văn học lãng mạn. Thi phẩm được trích từ tập “ Lửa thiêng ” ( 1940 ), ngay từ đầu bài thơ Huy Cận đã đưa tất cả chúng ta đến với một nét đẹp cổ xưa mà ít ai có, chỉ khi đến với Huy Cận tất cả chúng ta mới cảm nhận được. Đó là cách đặt tên nhan đề bài thơ, “ Tràng giang ” là sông lớn, sông dài, bát ngát và bát ngát. Nhưng tại sao ở đây tác giả không dùng “ Trường giang ” mà lại là “ Tràng giang ” ?
Hai chữ “Tràng giang” đều là tiếng Hán cổ, ngay từ nhan đề đã mang đậm màu sắc Đường thi. “Tràng” là biến âm của từ “Trường”, Huy Cận không gọi là “Trường giang” vì nó trùng với tên một con sông của Trung Hoa, khác với mục đích mà nhà thơ muốn hướng tới. Điệp vần “ang” vừa mở ra một bề dài rộng mênh mang cho dòng sông, vừa tạo dư ba cho nỗi buồn bâng khuâng man mác của thi nhân. Dòng sông như được nới rộng tới vô cùng vô tận, giờ đây nó không chỉ là một dòng sông đơn thuần mà còn là dòng đời, là dòng chảy thời gian viên mãn, xa xăm của Đường thi vọng về thực tại.
Nhưng rồi con đường về quá khứ đi càng xa, càng cô tịch, tứ bề càng im re, càng bát ngát. Nhưng chính tràng giang này cũng gợi lên được tâm tư nguyện vọng của người trong cuộc khi muốn nhắc tới những thân phận nổi trôi, nhỏ bé sống lênh đênh trên con sông dài tâm tưởng và sông của nỗi u uất như vậy. Lời đề từ “ Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài ” cũng đã lan rộng ra ra trước mắt tất cả chúng ta một khoảng trống to lớn “ trời rộng, sông dài ”, một nỗi buồn da diết “ bâng khuâng ”, mông lung, mơ hồ, không hề gọi tên .Một lần nữa lời đề từ lại khái quát nên chủ đề của bài thơ chính là nỗi niềm không biết bày tỏ cùng ai khi đứng giữa trời đất bát ngát và bát ngát. Đó chính là cảm hứng chủ yếu của toàn bài thơ và cũng đồng thời tô đậm nét riêng trong hồn thơ Huy Cận trước năm 1945 : nỗi buồn, nỗi sầu vạn kỉ trước khoảng trống bát ngát khôn cùng của vạn vật thiên nhiên và ngoài hành tinh .Mở đầu bài thơ, Huy Cận đã đưa người đọc liên tưởng đến một con sông chất chứa bao nhiêu là nỗi buồn sâu thẳm :“ Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp ,Con thuyền xuôi mái nước song song ,Thuyền về nước lại, sầu trăm ngảCủi một cành khô, lạc mấy dòng. ”Mở đầu bằng hình ảnh sông nước bát ngát của “ sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp ”. Tràng giang dài rộng đang trải ra từng đợt sóng điệp điệp không dứt. Với kĩ năng của mình, tác giả khôn khéo sử dụng âm Hán Việt “ ang ” cho danh từ “ tràng giang ” đã gợi ra một khoảng trống to lớn, rợn ngợp. Đây cũng là một trong những phong thái làm thơ rất điển hình nổi bật của Huy Cận. Ông đã sử dụng nhịp thơ 4/3, đó là một cách ngắt nhịp quen thuộc của Đường thi .Động từ “ gợn ” đã diễn đạt làn sóng nhẹ nhàng có vẻ như mong manh, mơ màng nhưng lại lan mãi không thôi. Nỗi buồn trải ra cùng những gợn sóng, bao nhiêu gợn sóng là có bấy nhiêu nỗi buồn. Với phép điệp ngữ “ buồn điệp điệp ”, đã gợi ra cho người đọc hai cách hiểu. Cách hiểu thứ nhất là sóng điệp điệp gối lên nhau mòn mỏi không dứt, những con sóng ấy hết lớp này đến lớp khác triền miên, vô tận. Còn cách hiểu thứ hai là nỗi buồn vì nhìn dòng sông mà gợn sóng lòng. Đây chính là một sự phát minh sáng tạo độc lạ, mới mẻ và lạ mắt bởi từ láy “ điệp điệp ” thường chỉ để miểu tả hình ảnh núi sông kì vĩ, bát ngát, to lớn thì nay Huy Cận lại dùng nó để miêu tả nỗi buồn .Ở đây nhà thơ miêu tả cái buồn của vạn vật thiên nhiên hay cái buồn của con người, có lẽ rằng là cả hai bởi Nguyễn Du từng viết :“ Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu ,Người buồn cảnh có vui đâu khi nào ” .Hình như nỗi buồn của tâm cảnh đã nhuộm vào ngoại cảnh để rồi những nỗi buồn ấy gợi lên theo từng đợt trong lòng thi nhân. Không chỉ từ láy nguyên ” điệp điệp ” mà còn từ ” song song ” ở cuối câu thơ cũng mang đậm sắc thái cổ kính của Đường thi. Và không riêng gì mang nét đẹp ấy, nó còn đầy sức gợi hình, gợi liên tưởng về những con sóng cứ loang ra, lan xa, gối lên nhau, dòng nước thì cứ cuốn đi xa tận nơi nào, miên man miên man .Trên dòng sông gợi sóng ” điệp điệp “, nước ” song song ” ấy là một ” con thuyền xuôi mái “, lững lờ trôi đi. Trong cảnh có sự hoạt động là thế, nhưng sao chỉ thấy vẻ lặng tờ, bát ngát của vạn vật thiên nhiên, một dòng ” Tràng giang ” dài và rộng bát ngát không biết đến nhường nào. Dòng sông thì bát ngát vô cùng, vô tận, nỗi buồn của con người cũng đầy ăm ắp trong lòng. Hai câu thơ tích hợp làm cho khoảng trống vừa mở ra theo bề rộng, vừa vươn theo chiều dài .Tác giả liên tục khắc họa nỗi chia tay qua câu thơ thứ ba. ” Thuyền ” và ” nước ” vốn dĩ là hai hình ảnh gắn bó, khăng khít với nhau nhưng qua con mắt của nhân vật trữ tình thì lúc này hai hình ảnh ấy không còn song hành với nhau nữa. Nhưng với Huy Cận thì “ thuyền về, nước lại ”. Hai thế trái chiều gợi ra cái phi lí trong logic nhưng thực ra, xét ở bề sâu, bề xa, ta càng hiểu được hơn nỗi lòng của người lữ khách miền sông nước. Thuyền là hiện hữu của sự sống con người, nhưng đó chỉ là sự Open thoáng qua trong giây lát, “ con thuyền xuôi mái ” là hình ảnh thực nhưng cũng đầy chất suy tưởng nó gợi cho ta nhớ tới hình ảnh của những kiếp người trôi nổi, lạc lõng không biết đi đâu. Phải chăng đó là mặc cảm chia lìa trong cảm nhận của Huy Cận khi đứng trước sông dài trời rộng ?Cũng như Hàn Mặc Tử khi còn nằm trên giường bệnh, nhìn ra xa mà thấy “ Gió theo lối gió, mây đường mây ”. Đó là nỗi buồn đầy ám ảnh trong mặc cảm chia li. Thế nên Huy Cận “ sầu trăm ngả ”, đó là một nỗi buồn, sự u hoài, buồn bã ngày càng dâng lên. Với câu thơ thứ tư tác giả sử dụng giải pháp hòn đảo ngữ ” củi một cành khô ” để nói về sự đơn độc, trơ trọi của ” củi “. Số từ ” một ” chỉ một mình, đơn độc cùng với tính từ ” khô ” – hết nhựa sống, càng làm cho hình ảnh khô héo hơn .Tác giả thật tài tình khi đã sử dụng nghệ thuật và thẩm mỹ đối ” một ” – ” mấy ” như nhấn mạnh vấn đề hơn sự cô độc của củi trên dòng sông. ” Lạc mấy dòng ” không chỉ miêu tả nỗi niềm đơn độc của củi mà còn nói đến sự bấp bênh, trôi nổi khi ” lạc ” hết dòng sông này đến dòng sông khác. Nét độc lạ của câu thơ không chỉ là phép đối mà còn ở cách ngắt nhịp 1/3/3. Với cách ngắt nhịp ấy ” củi ” Open độc lập và điều đó càng làm rõ hơn tình cảnh một mình của sự vật này. Có thể nói, hình ảnh ” củi một cành khô ” đã phần nào nói lên tâm trạng thi sĩ – một con người tài hoa nhưng vẫn đang loay hoay giữa đời sống bộn bề .Như vậy, hàng loạt nỗi lòng của nhà thơ sau cuối được kết đọng cả trong hình ảnh “ củi một cành khô lạc mấy dòng ”. Thơ ca từ cổ chí kim, nỗi buồn được cắt nghĩa dưới vô vàn hình hài góc cạnh khác nhau. Có cái nỗi buồn khi thấy “ cây ngô đồng, vàng rơi vàng rơi thu bát ngát ” ( Bích Khê ), có cái nỗi buồn trước “ rặng liễu vắng ngắt ” ( Xuân Diệu ), lại có cái buồn khi nghe thấy tiếng gà gáy não nùng trong thơ Lưu Trọng Lư. Nhưng có lẽ rằng, buồn trước một cành củi khô thì chưa khi nào Open trong kho tàng văn học Nước Ta. Củi chỉ những kiếp người nhỏ bé, xấu số, cũng trôi lênh đênh vô định trong dòng chảy của cuộc sống. Vậy nên, “ củi một cành khô lạc mấy dòng ” là điều không hề tránh khỏi .Tiếp đến khổ thơ thứ hai, có vẻ như nỗi hiu quạnh lại được tăng lên gấp bội :“ Lơ thơ cồn nhỏ gió vắng ngắtĐâu tiếng làng xa vãn chợ chiềuNắng xuống trời lên sâu chót vótSông dài, trời rộng, bến cô liêu ”Với năng lực cùng ngòi bút khôn khéo, Huy Cận đã gây ấn tượng trong lòng fan hâm mộ là phép hòn đảo ngữ. Từ láy “ lơ thơ ” được đặt lên đầu câu, gợi sự vắng vẻ, rất ít và thưa thớt. Lác đác trên dòng tràng giang bát ngát chỉ có vài cồn nhỏ nhưng vẫn là cái cảm xúc thiếu sự sống Open từ đầu bài thơ đến giờ. Bức tranh vạn vật thiên nhiên sông nước ấy có phần tăng thêm sức sống khi có thêm những “ cồn nhỏ ”. Những gò đất nổi lên giữa lòng sông ấy lại chỉ “ lơ thơ ” thưa thớt gợi lên một sự đơn sơ, hoang vắng, “ vắng ngắt ” cô quạnh khi những làn gió thổi qua. Những cơn gió không ồn ào mà chỉ “ vắng ngắt ” làm cho nỗi buồn của thi nhân như được nhân lên khi đứng trước một khoảng trống tiêu điều .Nỗi buồn vô hạn ấy lại được miêu tả qua một khoảng trống bát ngát. Cái nhỏ bé tương phản với cái bát ngát, vô cùng. Cồn thì nhỏ bé thưa thớt, buồn bã : ” Lơ thơ cồn nhỏ gió vắng vẻ “. Vần lưng : ” nhỏ – gió “, tích hợp với láy âm : ” lơ thơ ” và ” vắng ngắt “, âm hưởng câu thơ như trĩu lòng người về một nỗi buồn hiu hắt, cô quạnh. Nghệ thuật sử dụng từ láy tài ba, gợi lên sắc tố cổ kính, dẫn hồn người đọc quay trở lại với cổ thi :” Non Kì quạnh quẽ trăng treoBến Phì gió thổi vắng vẻ mấy gò “( Chinh phụ ngâm )Hay :” Lơ thơ tơ liễu buông mành … “( Truyện Kiều )Thay vì là bức tranh vạn vật thiên nhiên như khổ một, khổ thơ thứ hai lại tái hiện đời sống hoạt động và sinh hoạt hàng ngày mà tiêu biểu vượt trội nhất là hình ảnh chợ chiều thời gian vãn. “ Chợ ” là nơi mà khi đến đó ta biết được đời sống nơi đây có ấm no sầm uất hay không. Nguyễn Trãi đã từng viết : “ Lao xao chợ cá làng Ngư Phủ ”, đủ để thấy cái vui mừng sinh động của một phiên chợ. Huy Cận không như vậy, ông chọn cho mình thời gian vãn chợ như một tín hiệu nghệ thuật và thẩm mỹ rực rỡ. Chợ vãn là khi “ người về hết và tiếng ồn ào cũng mất. Trên đất chỉ còn vỏ bưởi, vỏ thị, lá nhãn và lá mía … ” ( Thạch Lam ) .Chi tiết gợi ra cái hoang tàn, xơ xác, hiu quạnh, heo hút của làng quê miền sông nước, cũng là gợi mở cái buồn vô hạn trong lòng thi nhân. Chỉ với một từ “ Đâu ” đã gợi cho tất cả chúng ta cảm xúc mơ hồ không biết có phải là có âm thanh đó hay không, tác giả cũng chỉ nghe thấy cảm nhận thấy chứ không được nhìn thấy. Âm thanh ấy cũng mờ mờ ảo ảo, vừa thực mà vừa hư. Tưởng chừng như âm thanh Open làm con người thêm vui nhưng chính nó lại khiến tác giả thêm đơn độc, lẻ lõi trên chính mảnh đất quê nhà mình :“ Nắng xuống trời lên sâu chót vótSông dài trời rộng bến cô liêu ”Nỗi sầu không chỉ nhuốm màu vào khoảng trống mà còn trải dài theo thời hạn bất tận. Không gian được mở ra theo nhiều chiều vừa cao, vừa sâu, vừa rộng … “ Nắng xuống ” và “ trời lên ” tạo nên một sự ngăn cách, chia li theo hai chiều đối nghịch “ lên ” và “ xuống ”. Đây là cảm nhận mà chỉ khi đến với con người tân tiến tất cả chúng ta mới thấy mới cảm nhận được. Không gian không chỉ được lan rộng ra theo chiều rộng, độ cao mà còn theo chiều sâu. Nắng càng xuống thấp, trời càng trở nên cao hơn ngả bóng xuống lòng sông sâu “ chót vót ” .
Tác giả đã sử dụng từ rất đặc biệt, không phải cao “chót vót” mà là “sâu chót vót” để làm nổi bật hai tiểu đối: “nắng xuống” và “trời lên” kia, cái bao la, mênh mông đều rợn ngợp của dòng sông, bầu trời và bến đò xa vắng. Con người trở nên bó nhỏ cô đơn trước vũ trụ bao la vô tận… “Sông dài, trời rộng” cảnh vật càng rộng lớn, kì vĩ bao nhiêu thì con người càng bé nhỏ bấy nhiêu với hình ảnh “bến cô liêu” – bến đã nhỏ lại còn hiu quạnh gợi đến cảm giác trống vắng cô đơn đến tội nghiệp và trơ trọi.
Thành công của hai khổ thơ chính là sự phát minh sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật, sự phối hợp hài hòa giữa cổ xưa và văn minh. Sử dụng nhiều thi liệu trong thơ cổ, từ ngữ đơn giản và giản dị, giàu hình ảnh. Góp lại những trang thơ của Huy Cận ta không khỏi quên được nỗi buồn tê tái của thi sĩ trước cảnh vật, cảnh nước mất nhà tan. Bài thơ mang một nỗi buồn thấm đẫm vào cả khoảng trống thời hạn. Bức tranh vạn vật thiên nhiên trong Tràng giang vừa có sự hoạt động, vừa hữu hình vừa vô hình dung, thời hạn, khoảng trống phụ họa, hòa giải với nhau khiến cho cảnh vật càng lúc càng âm u, xa vắng, xúc cảm càng nặng nề. Nỗi buồn của cảnh vật khiến cho lòng người càng thêm cô quạnh hay chính nỗi buồn của lòng người khiến cho khoảng trống cũng nhuốm màu u ám và sầm uất .( Nguồn : Lê Đức – Thích Văn học )
Với những phần nội dung gợi ý cho đề bài phân tích hai khổ thơ đầu trong bài Tràng giang – Huy Cận được Đọc tài liệu tổng hợp phía trên, hi vọng các em học sinh sẽ có được những bài văn hay và ý nghĩa về tác phẩm đầy ấn tượng của Huy Cận.
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
