Tài liệu hướng dẫn phân tích bài thơ Hầu trời của Tản Đà do THPT Sóc Trăng tổng hợp và biên soạn bao gồm những gợi ý phân tích đề, mẫu dàn ý chi tiết bám sát hệ thống luận điểm. Ngoài ra, bài viết cũng sẽ giới thiệu một số bài văn mẫu hay cho các em tham khảo để có thêm ý tưởng cho bài văn của mình được hay và hấp dẫn hơn.
Tham khảo ngay …
Bạn đang xem : Phân tích bài thơ Hầu trời của Tản Đà
I. Hướng dẫn phân tích đề bài văn phân tích Hầu trời (Tản Đà)
Đề bài: Phân tích bài thơ Hầu trời của Tản Đà.
1. Xác định nhu yếu đề bài
– Yêu cầu về nội dung: phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ Hầu trời
– Phạm vi tư liệu dẫn chứng: các từ ngữ, chi tiết, hình ảnh, câu thơ… trong văn bản Hầu trời của Tản Đà
– Phương pháp lập luận chính : phân tích
2. Hệ thống vấn đề bài thơ Hầu trời
– Luận điểm 1: Giới thiệu câu chuyện, lí do và thời điểm nhân vật trữ tình hầu trời
– Luận điểm 2: Diễn biến buổi hầu trời
– Luận điểm 3: Lời trần tình của tác giả về cảnh ngộ ở trần gian, về nghề văn của mình
– Luận điểm 4: Cảm nghĩ của tác giả khi về lại trần gian
3. Kiến thức cần củng cố trước khi làm bài
a) Kiến thức cơ bản về tác giả Tản Đà
– Tản Đà ( 1889 – 1939 ) tên khai sinh là Nguyễn Khắc Hiếu, quê ở Hà Tây, nằm bên bờ sông Đà, gần chân núi Tản Viên .
– Sinh ra và lớn lên trong thời đại giao thời, Hán học đã tàn mà Tây học cũng mới mở màn nên con người ông kể cả học vấn, lối sống, sự nghiệp văn chương đều mang dấu ấn “ Người của hai thế kỉ ” .
– Học Hán học từ nhỏ nhưng sau hai khóa thi Hương ông đã bỏ thi chuyển sang sáng tác bằng chữ Quốc ngữ
– Vào giữa những năm 20 của thế kỉ XX, cái tên Tản Đà nổi lên như một ngôi sao 5 cánh sáng trên thi đàn và là người của hai thế hệ ( Nho học và Tây học ) khi thơ văn của ông hoàn toàn có thể xem như một gạch nối giữa hai thời đại văn học : trung đại và văn minh .
– Từ 1915 đến 1926 là những năm tháng đắc ý nhất của Tản Đà : “ Khối tình con I ” được xuất bản, sau đó là cuốn “ Giấc mộng con ”, một số ít vở tuồng, viết sách, truyện, …
– Ngày 7 – 6 – 1939, Tản Đà mất sau một thời hạn chống chọi với bệnh gan, hưởng dương 50 tuổi .
– Phong cách của Tản Đà được gói gọn trong ba chữ : sầu – mộng – ngông, thơ văn ông chính là gạch nối giữa hai thời đại văn học trung đại và tân tiến của dân tộc bản địa .
– Các tác phẩm chính : Khối tình con I, II ( thơ, 1916 – 1918 ), Khối tình bản chính, Khối tình bản phụ ( luận thuyết – 1918 ), Giấc mộng con I, II ( Truyện phiêu lưu viễn tưởng, 1916, 1932 ), Thơ Tản Đà ( 1925 ), Còn chơi ( Thơ và văn xuôi, 1921 ), Giấc mộng lớn ( Tự truyện – 1928 ) …
b) Kiến thức chung về tác phẩm Hầu trời
– Hoàn cảnh xuất xứ tác phẩm: Bài thơ Hầu trời được in trong tập “Còn chơi” xuất bản năm 1921 trong hoàn cảnh khuynh hướng lãng mạn khá đậm nét trong văn chương thời đại, xã hội thực dân nửa phong kiến tù hãm, u uất, đầy rẫy cảnh ngang trái, xót đau.
– Tóm tắt nội dung bài thơ : Nội dung bài thơ là câu truyện kể về nghệ sĩ Nguyễn Khắc Hiếu lên hầu trời, đọc thơ cho Trời và chư tiên nghe. Trời và chư tiên tấm tắc khen hay và hỏi chuyện. Tác giả đã đem những chi tiết thực về thơ và cuộc sống mình, đặc biệt quan trọng là cảnh nghèo khó của người sáng tác văn chương dưới hạ giới cho Trời nghe. Trời cảm động, đồng cảm tình cảnh, nỗi lòng của người thi sĩ .
– Giá trị nội dung : Bộc lộ cái tôi cá thể, một cái tôi ngông, phóng túng, tự ý thức về kĩ năng, giá trị đích thực của mình ; và khao khát được khẳng định chắc chắn mình giữa cuộc sống .
– Đặc sắc nghệ thuật và thẩm mỹ : Thể thơ trường thiên tự do ; ngôn từ tự nhiên, thân thiện nhưng có sự tinh lọc tinh xảo ; cách kể chuyện hóm hỉnh, sôi động
– Ý nghĩa nhan đề “ Hầu trời ” : bộc lộ khát vọng muốn khẳng định chắc chắn chính mình giữa cuộc sống và vừa biểu lộ lãng mạn, bay bổng vừa cái ngông của tác giả .
( Chi tiết xem thêm nội dung soạn bài Hầu trời của Tản Đà đã được nghiên cứu và điều tra và tìm hiểu và khám phá trên lớp )
II. Lập dàn ý chi tiết cụ thể phân tích bài thơ Hầu trời
1. Mở bài phân tích Hầu trời
– Giới thiệu về tác giả Tản Đà và bài thơ Hầu trời
+ Tản Đà ( 1889 – 1939 ) tên thật là Nguyễn Khắc Hiếu, quê làng Khê Thượng, xã Sơn Đà ( Ba Vì, Hà Tây ), là một nhà thơ, nhà văn và nhà viết kịch nổi tiếng trong văn học Nước Ta đầu thế kỷ 20 .
+ Hầu trời trích từ tập “Còn chơi” thể hiện cái tôi ngông của tác giả cũng như nỗi ngậm ngùi cho cảnh ngộ bản thân nói riêng và văn nghệ sĩ đương thời nói chung.
– Dẫn dắt vào yếu tố .
2. Thân bài phân tích Hầu trời
a) Luận điểm 1: Giới thiệu câu chuyện, lí do và thời điểm nhân vật trữ tình hầu trời
* Tình huống :
– Trong đêm : Tiếng ngâm thơ vang cả sông Ngân Hà -> trời mất ngủ => cho mời nhà thơ hầu trời
– Tác giả đặt yếu tố cho vẻ khách quan : chẳng biết câu truyện tôi sắp kể chẳng biết có hay không ?
– Tác giả vẫn khẳng định chắc chắn câu truyện có vẻ như là thật bằng việc dùng bốn câu chứng minh và khẳng định “ Thật hồn … ” và hàng loạt dấu cảm thán để chứng minh và khẳng định độ chân thực của câu truyện sắp kể .
-> Cách vào đề của Tản Đà dùng cách nói phủ định : không mơ màng, chẳng phải hoảng loạn, vừa tạo cảm xúc đây là cột câu truyện không có thật ( mơ ), vừa tạo được niềm tin rằng đây là câu truyện có thật .
=> Cách vào đề thật độc lạ và có duyên, tạo không khí li kì, mê hoặc, kích thích sự tò mò của người đọc .
b) Luận điểm 2: Diễn biến buổi hầu trời
* Thi sĩ đọc thơ cho trời và chư tiên nghe
– Không khí ở nhà trời với cách đón rước :
+ để ghế cho ngồi
+ pha nước cho uống
+ chư tiên yên lặng hai bên
-> Không khí rất tương thích với buổi đọc thơ .
– Thi sĩ :
+ cao hứng đọc hết văn vần sang văn xuôi, hết văn thuyết lí lại sang văn chơi
+ rất đắc ý nên càng đọc càng có cảm hứng nên đọc rất hay : “ văn dài hơi tốt ran cung mây “
– Chư tiên nghe thơ rất tán thưởng, hâm mộ, Trời không tiếc lời tán dương : “ Tâm như nở dạ, cơ lè lưỡi ”, “ Hằng Nga, Chức Nữ chau đôi mày ”, “ Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng ”, “ Đọc xong mỗi bài cùng vỗ tay ” …
-> Cái tôi của Tản Đà ngông nghênh, độc lạ, đậm cá tính, lãng mạn .
– Thi sĩ ý thức rõ về năng lực thơ văn của mình :
+ Tìm tri kỉ ở tận cõi trời -> khao khát được khẳng định chắc chắn năng lực trước cuộc sống .
+ Tư tưởng thoát li mang sắc tố lãng mạn
* Thi sĩ giới thiệu về mình
– Họ – tên, quê sông Đà, núi Tản nước Nam Việt -> ý thức cá thể, dân tộc bản địa đậm nét
– Thân thế : Một vị trích tiên bị đày xuống hạ giới vì tội ngông
– Thiên chức : Truyền bá thiên lương, làm hưng thịnh ở hạ giới -> cao quý, tốt đẹp
=> Ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm và khát khao được gánh vác việc đời
c) Luận điểm 3: Lời trần tình của tác giả về cảnh ngộ ở trần gian, về nghề văn của mình
– Được trời hỏi thăm về tình hình văn chương dưới hạ giới thi sĩ liền trình diễn tình cảnh khốn khổ của kẻ theo đuổi nghề văn trong xã hội thực dân phong kiến lúc bấy giờ :
+ không tấc đất cắm dùi
+ văn chương bị rẻ rúng
+ làm chẳng đủ ăn
+ bị o ép đủ chiều
-> Nghề văn cũng là một nghề kiếm sống nhưng bèo bọt, đời sống cơ cực, nghèo khó
=> Giọng thơ chua chát, xót xa
d) Luận điểm 4: Cảm nghĩ của tác giả khi về lại trần gian
– Trách nhiệm và khát vọng của thi nhân :
+ Nhiệm vụ trời giao : Truyền bá thiên lương .
=> Tản Đà lãng mạn chứ không trọn vẹn thoát li đời sống. Ông vẫn ý thức về nghĩa vụ và trách nhiệm, nghĩa vụ và trách nhiệm so với đời để đem lại đời sống ấm no niềm hạnh phúc hơn .
+ Thi nhân khát khao được gánh vác việc đời => Một cách tự chứng minh và khẳng định mình trước thời cuộc .
=> Trong thơ Tản Đà cảm hứng lãng mạn và cảm hứng hiện thực xen kẽ khăng khít với nhau .
3. Kết bài phân tích Hầu trời
– Khái quát lại giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của bài thơ
– Nêu nhận xét, cảm nhận chung của em
– Mở rộng yếu tố bằng tâm lý và liên tưởng của mỗi cá thể .
Ngoài ra, những em cũng hoàn toàn có thể tìm hiểu thêm thêm mẫu dàn ý phân tích Hầu trời vừa đủ từ chung đến riêng do THPT Sóc Trăng tổng hợp và biên soạn .
III. Danh sách top 5 bài văn phân tích Hầu trời hay được đánh giá cao
Nhằm giúp các em nắm rõ hơn cách làm cũng như mở rộng vốn từ ngữ trước khi làm bài, THPT Sóc Trăng đã sưu tầm gửi đến các em tham khảo #5 mẫu bài văn phân tích Hầu trời chi tiết dưới đây. Cùng tham khảo nhé!
1. Phân tích bài Hầu trời mẫu số 1
Tản Đà là một nhà thơ kiệt xuất thuộc thế kỉ cuối cùng của nền Hán học Việt Nam. Mặc dù vậy Tản Đà được xem là gạch nối của thơ ca nước ta giữa hai thế kỉ. Tuy xuất thân từ nề nếp nho phong cũ nhưng ông lại có tâm hồn lãng mạn, sáng tạo ra những câu thơ mà ta thấy nó không xa lạ lắm so với nền thơ ca hiện đại, nền thơ mới, cả về thể điệu, hình ảnh, ngôn ngữ và nhất là tâm tình. Ta có thể hiểu thêm về thơ và những đóng góp của ông cho văn học Việt Nam qua bài thơ “Hầu trời” bài thơ thể hiện cái tôi cá nhân của chính tác giả.
Cả bài thơ đó là một câu truyện được lồng vào thơ, qua đó chi tất cả chúng ta thấy được tác giả là một người có tính cách táo báo, hơi ngông, bộc lộ ngay ở nhan đề bài thơ “ hầu trời ”. Trong bài thơ, Tản Đà biểu lộ cái tôi cá thể, cái tôi lãng mạn và đó cũng chính là góc nhìn tâm hồn của ông, một cái tôi “ ngông ” đó chính là tính cách của nhà thơ .
Như tất cả chúng ta đã biết thơ chính là người, bài thơ là một giấc mộng trong rất nhiều giấc mộng của Tản Đà, giấc mộng lên trời được đọc thơ cho trời nghe và đằng sau giấc mộng đó là con người Tản Đà, tâm hồn Tản Đà và đậm cá tính của ông. Để làm rõ được cái hay, cái đẹp của bài thơ, tất cả chúng ta cùng nhau tìm hiểu và khám phá về cái tôi của nhà thơ và rực rỡ nghệ thuật và thẩm mỹ được biểu lộ trong thơ của ông .
Sự hiện hữu của cái tôi lãng mạn được biểu lộ ngay từ giấc mộng được lên trời đọc thơ, trình làng thơ văn của mình cho những tri tiên và trời nghe. Qua đó biểu lộ sự khát vọng muốn được bộc lộ mình, bộc lộ năng lực, hơn thế nữa, tác phẩm của ông không bị trời phạt mà được mọi người khen ngợi hết lời. Điều đó nói lên rằng, trời biết xem trọng tài năng, gia trị thơ ca :
“ Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Chẳng phải hoảng loạn, không mơ mòng .
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thế !
Thật được lên tiên – sướng lạ lùng .
Nguyên lúc canh ba nằm một mình ,
Vắt chân dưới bóng ngọn đèn xanh .
Nằm buồn, ngồi dậy đun nước uống ,
Uống xong ấm nước, nằm ngâm văn .
Chơi văn ngâm chán lại chơi trăng
Ra sân cùng bóng đi tung tăng
Trên trời bỗng thấy hai cô xuống
Miệng cười tủm tỉm cùng nói rằng :
– “ Trời nghe hạ giới ai ngâm nga ,
Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà !
Làm Trời mất ngủ, Trời đương mắng
Có hay lên đọc, Trời nghe qua ” .
Rồi thì ông được trư tiên và trời khen ngợi làm ông càng hào hứng để đọc, lúc đầu ông cứ nghĩ lên đọc để mình có dịp biểu lộ kĩ năng cho trời biết, nhưng rồi không ngờ mọi người lại thích và ưng ý :
“ Đọc hết văn vần lại văn xuôi
Hết văn thuyết lý lại văn chơi
Đương cơn đắc ý đọc đã thích
Chè trời nhấp giọng càng tốt hơi. ”
Đoạn thơ này tác giả đã sử dụng giải pháp liệt kê “ hết ”, “ lại ” bộc lộ giọng thơ phấn khởi, nhiệt tình và hào hứng của Tản Đà .
“ Những áng văn con in cả rồi
Hai quyển “ Khối tình ” văn thuyết lý
Hai “ Khối tình con ” là văn chơi
“ Thần tiền ”, “ Giấc mộng ” văn tiểu thuyết
“ Đài gương ”, “ Lên sáu ” văn vị đời
Quyển “ Đàn bà Tàu ” lối văn dịch
Đến quyển “ Lên tám ” nay là mười
Nhờ Trời văn con còn bán được
Chửa biết con in ra mấy mươi ? ”
Tác giả sử dụng giải pháp liệt kê, bộc lộ được kĩ năng tài hoa của mình, bộc lộ là ông kể hết quyển sách này đến quyển sách khác, ở nhiều tác phẩm khác nhau với nhiều phong thái khác nhau như văn chơi, văn tiểu thuyết, văn dịch, …
Cái tôi lãng mạn của ông được biểu lộ rất rõ ở giấc mơ của ông, giấc mơ được lên trời của người thi sĩ nơi trần gian, muốn kể cho trời nghe về đời sống dưới trần gian như thế nào để người hiểu hơn .
“ Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó
Trần gian thước đất cũng không có
Nhờ Trời năm xưa học không ít
Vốn liếng còn một bụng văn đó .
Giấy người mực người thuê người in
Mướn shop người bán phường phố .
Văn chương hạ giới rẻ như bèo
Kiếm được đồng lãi thực rất khó .
Kiếm được thời ít, tiêu thời nhiều
Làm mãi quanh năm chẳng đủ tiêu .
Lo ăn lo mặc hết ngày tháng
Học ngày một kém tuổi ngày cao
Sức trong non yếu ngoài chen rấp
Một cây che chống bốn năm chiều .
Trời lại sai con việc nặng quá
Biết làm có được mà dám theo ” .
Tản Đà đã tâm sự về đời sống nghèo khó của người thi sĩ dưới trần gian, bên cạnh việc phô diễn kĩ năng, Tản Đà còn gửi gắm cả tâm sự của mình, qua đó để bộc lộ của người nghệ sĩ đó là được khẳng định chắc chắn năng lực của mình, muốn kĩ năng của mình được mọi người đồng ý, cùng đồng cảm và san sẻ cùng ông về văn thơ cũng như tâm sự đời thường mà ông và mọi người đang cảm thấy bất lực, bí quẩn, không lối thoát. Tác giả lên trời để phô thơ, phô diễn kĩ năng và kể về đời sống của mình, được mọi người trân trọng giá trị, trân trọng tài năng của mình .
Trong giấc mộng lên trời ấy ta thấy rõ cái tôi của Tản Đà, khát vọng về tự do, khát vọng về cõi tri âm và rộng ra đó là khát vọng về một xa hội tự do, lên trời để đọc thơ biểu lộ khao khát được chứng minh và khẳng định năng lực của mình, khao khát nghệ thuật và thẩm mỹ được trân trọng, biểu lộ được cái tôi nghệ sĩ, bay bổng nhưng cái tôi đó có bay bổng tới đâu, mặc dầu có cách li với đời sống trần gian thì vẫn bắt rễ với cuộc sống này. Thể hiện ông là một con người thật sự có nghĩa vụ và trách nhiệm với đời với văn chương .
Bên cạnh cái tôi lãng mạn thì cái tôi “ ngông ” cũng được Tản Đà bộc lộ rõ trong bài thơ này, qua những hành vi và lời này của ông, đó là giấc mơ lên trời để được đọc thơ, để được mọi người công nhận kĩ năng của mình. Chính Tản Đà tự khen mình nhưng đó không phải là cái khen vô cớ, vô lý mà điều đó được biểu lộ qua việc thơ của ông được trời và trư tiên đống ý, hết lời khen ngợi :
“ Văn dài hơi tốt ran cung mây !
Trời nghe, Trời cũng lấy làm hay ,
Tâm như nở dạ, Cơ lè lưỡi
Hằng Nga, Chúc Nữ chau đôi mày ”
Thơ ông được trời khen hay :
“ Văn đã giàu thay, lại lắm lối
Trời nghe Trời cũng bật buồn cười !
Chư tiên ao ước tranh nhau dặn :
– “ Anh gánh lên đây bán chợ Trời ! ”
Trời lại phê cho : “ Văn thật tuyệt !
Văn trần được thế chắc có ít !
Nhời văn chuốt đẹp như sao băng !
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển !
Êm như gió thoảng ! Tinh như sương !
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết !
Chẳng hay văn sĩ tên họ gì ?
Người ở phương nào, ta chưa biết ” .
Đây là những câu thơ trời khen tác giả, nhưng thực sự là chính tác giả khen mình, tác giả sử dụng giải pháp so sánh để khen ngợi vẻ đep, sự tinh túy của đất trời và sự vật nhưng thực ra là tự khen mình .
Tản Đà cho rằng việc sáng tác thơ ca của ông là ông đang gánh vác nghĩa vụ và trách nhiệm của trái đất, qua đó cho thấy được ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm của nhà thơ so với cuộc sống, điều đó cũng chính là những bộc bạch của ông, ông đã ý thức được giá trị thơ văn của mình trong cuộc sống này để cuộc sống càng trở nên đẹp và có ý nghĩa hơn. Bởi ông biết rằng văn chương thời đó thì rẻ như bèo, đời sống của những người thi sĩ lại vô cùng nghèo khó nhưng ông đã gan góc dùng văn chương của mình để kiếm sống và làm đẹp cho đời, biểu lộ một cái tôi bản lĩnh .
Cái ngông chính là đậm chất ngầu của con người được bộc lộ qua lời nói, hành vi, cử chỉ và thái độ sống. Với giọng điệu và ngôn từ rất tự nhiên, rất phong túng với một loạt cảm thán kiểu trầm trồ, thán phục, tự tôn vinh năng lực của mình, ông xem mình như là người của trời, là con trời được phái xuống trần gian đề truyền bá những cái hay, cái đẹp cho đời, tự ý thức thâm thúy về bản thân, về năng lực, phẩm chất, giá trị năng lực đích thực của mình .
Tản Đà mạnh dạn biểu lộ kĩ năng bản ngã : cái tôi cá thể, một cái tôi phóng túng, tự ý thức về năng lực, giá trị đích thực của mình và khao khát được chứng minh và khẳng định mình giữa cuộc sống, cái ngông của tác giả chính là vẻ đẹp thực sự của một con người có kĩ năng và bản lĩnh cứng cỏi. Có thể nói, có kĩ năng như vậy ông xứng danh nhận được đời sống sung túc hơn nhưng ông lại đồng ý dám sống bằng năng lực, do vậy trong cuộc sống của ông ông sống một đời sống vô cùng nghèo khó .
Qua câu chuyện “hầu trời” tác giả đã thể bản ngã, cái tôi cá nhân, hiếm có, đáng trân trọng, sáng tạo nghệ thuật mới mẻ và đặc sắc. “Hầu trời” chính là minh chứng cho sự ra đời và phát triển văn học, thơ Tản Đà là gạch nối giữa hai thế kỉ văn học hiện đại và trung đại ở các tín hiệu nghệ và cảm xúc của cái tôi.
( Nguồn : Vanmau. top )
2. Phân tích bài Hầu trời mẫu số 2
Tản Đà được coi là “người nằm vắt mình qua hai thế kỉ”, là gạch nối giữa thơ mới và thơ cũ, là người đặt nền móng cho thơ mới. Những đánh giá ấy đã xác nhận vị trí quan trọng của Tản Đà đối với văn học Việt Nam giai đoạn giao thời. Ông là đại diện tiêu biểu của văn học Việt Nam giai đoạn này, giai đoạn văn học dân tộc có những bước chuyển mình, bắt đầu cho giai đoạn hiện đại hóa mau lẹ. Hầu trời là một bài thơ có rất nhiều điểm mới. Bài thơ thể hiện đậm nét cá tính sáng tác của Tản Đà.
Mạch thơ được tiến hành theo lôgíc một câu truyện với những chi tiết cụ thể đơn cử, rành mạch, khiến cho bài thơ mê hoặc và có sức thuyết phục : Nằm một mình, buồn nên dậy đun nước uống rồi ngâm văn, động đến Trời, tiên xuống hỏi rồi đưa lên gặp Trời, Trời cùng chư tiên nghênh tiếp trang trọng, mời đọc thơ, ra mắt về mình rồi đọc thơ và giãi bày cảnh ngộ cùng Trời, Trời lý giải, khen ngợi rồi cho đưa về trần giới. Nhà thơ đã chọn một cách rất độc lạ để bộc lộ tâm sự của mình .
Chuyện hầu Trời bằng tưởng tượng đã giúp nhà thơ chứng minh và khẳng định kĩ năng của bản thân và thể hiện ý niệm mới lạ của ông về nghề văn, đồng thời biểu lộ ý thức của cái Tôi cá thể đầy đậm cá tính của mình. Nhà thơ đã khởi đầu câu truyện của mình bằng một giọng điệu rất mê hoặc, bịa mà rất tự nhiên, hóm hỉnh :
Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Thật được lên tiên – sướng lạ lùng .
Lí do được Trời mời lên hầu cũng thật đời thường và dễ tin : Nằm buồn dậy đun nước uống, rồi ngâm thơ, chơi trăng. Và “ Tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà ” đã làm Trời mất ngủ. Thế là được lên Trời. Cuộc hội kiến với Trời và chư tiên được kể lại chi tiết cụ thể, hồn nhiên, nghe tự nhiên như thật. Tác giả đã chọn lối kể chuyện nôm na của dân gian để tái hiện câu truyện hầu Trời .
Nhà thơ tưởng tượng trường hợp gặp Trời để trình làng về mình. Giới thiệu rõ, đúng chuẩn tên tuổi, quê nhà, quốc gia, nghề nghiệp, kể tên những tác phẩm của mình. Nhà thơ đã chọn trường hợp độc lạ : Gặp Trời, ngâm thơ cho Trời cùng chư tiên nghe, qua đó chứng minh và khẳng định năng lực của mình. Khẳng định một cách rất tự nhiên :
Đương cơn đắc ý đọc đã thích
Chè trời nhấp giọng càng tốt hơi .
Văn dài, hơi tốt ran cung mây ! …
Tự khen tài của mình nhưng lại chọn hình thức để Trời cùng chư tiên khen ngợi. Đây là một kiểu ngông đáng yêu .
Sau khi giới thiệu các tác phẩm, có phân chia rõ ràng thành từng loại theo quan điểm của bản thân (văn thuyết lí, văn chơi, văn tiểu thuyết, văn vị đời và lối văn dịch) thì đưa ra nhận xét, cùng với những nhận xét của Trời “Văn đã giàu thay, lại lắm lối” (đa dạng về thể loại, giọng điệu). Nhà thơ lại còn mượn lời của Trời để khẳng định tài năng của bản thân:
Trời lại phê cho : “ Văn thật tuyệt
Văn trần được thế chắc có ít ! …
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết ! ”
Nhà thơ đã hiên ngang chứng minh và khẳng định cái Tôi của mình, gắn liền với tên tuổi thật của mình. Đó là thái độ ngông của người có tài và biết trân trọng, chứng minh và khẳng định kĩ năng của mình. Trong thời đại của Tản Đà, quốc gia đang mất chủ quyền lãnh thổ, tự ra mắt như còn là biểu lộ của sự tự hào, tự tôn dân tộc bản địa. Hóm hỉnh hơn, nhà thơ còn khẳng định chắc chắn cả phong thái ngông của mình :
– “ Bẩm quả có tên Nguyễn Khắc Hiếu
Đày xuống hạ giới vì tội ngông. ”
Qua cuộc đối thoại tưởng tượng với Trời, nhà thơ còn chứng minh và khẳng định nghĩa vụ và trách nhiệm và nghĩa vụ và trách nhiệm cao quý của mình nói riêng và của người nghệ sĩ nói chung là lo việc “ thiên lương ” của quả đât :
Trời rằng : “ Không phải là Trời đày ,
Trời định sai con một việc này
Là việc “ thiên lương ” của quả đât ,
Cho con xuống thuật cùng đời hay. ”
Tạo trường hợp tưởng tượng này để an ủi mình, đồng thời cũng là để nói lên ý nghĩa cao quý của văn chương, của nhà văn .
Cũng nhân đây, nhà thơ giãi bày tâm sự của mình về nghề văn. Tản Đà được coi là người đặt nền móng cho thơ Mới, không riêng gì bởi thơ ông mang hơi thở tân tiến của thời đại với cái Tôi cá thể sừng sững giữa trang văn mà còn vì ông là nhà thơ tiên phong “ mang văn chương ra bán phố phường ”, coi nghề văn là nghề kiếm sống. Khi giãi bày cảnh ngộ với Trời, nhà thơ đã kể lể rất cụ thể về nghề làm văn kiếm sống này. Tản Đà cũng đã dùng lời Trời để tự an ủi mình .
Với Hầu Trời, Tản Đà đã mang đến cho văn học Nước Ta đầu thế kỉ XX một không khí mới. Dưới hình thức một bài thơ – câu truyện tưởng tượng vui và đầy hào hứng, nhà thơ đã chứng minh và khẳng định cái Tôi cá thể của người nghệ sĩ. Nhà thơ vừa tự tin khẳng định chắc chắn năng lực của mình vừa nói lên quan điểm làm văn chương, đó là viết văn để Giao hàng thiên lương. Viết văn hay làm cho đời đẹp hơn là trách nhiệm trời đã trao cho người nghệ sĩ .
Sáng tạo độc lạ về mặt nghệ thuật và thẩm mỹ của Tản Đà là đã đưa ngôn từ đời thường nôm na, dễ hiểu, dung dị mà vẫn rất quyến rũ vào thơ ca. Ngôn ngữ thơ ở Hầu Trời đã có sự xâm nhập của giọng điệu văn xuôi và ngôn từ tầm trung. Không quá câu nệ vào vần luật nên mạch xúc cảm được tăng trưởng rất tự nhiên và cái Tôi cá thể đã thoả sức thể hiện và bộc lộ mình. Điểm độc lạ và thành công xuất sắc của bài thơ còn biểu lộ ở chỗ tạo ra cái cớ là trường hợp hầu Trời để tự khẳng định chắc chắn năng lực và ý niệm của mình. Đó là một kiểu ngông rất nghệ sĩ, vui tươi và đáng yêu. Bài thơ cũng đã phác hoạ một chân dung thi sĩ Tản Đà với phong thái ngông độc lạ, đó là cái ngông của một nhà nho tài tử ở thời kì mà ý thức cá thể khởi đầu được trân trọng và chứng minh và khẳng định .
3. Phân tích bài Hầu trời mẫu số 3
Tản Đà dấu gạch nối, bản lề khép mở giữa hai giai đoạn văn học Việt Nam. Ông để lại sự nghiệp sáng tác đồ sộ, phong phú trên nhiều thể loại. Tác phẩm của ông thể hiện cái tôi vừa lãng mạn, bay bổng vừa ngông nghênh. Chính những yếu tố đã tạo nên dấu ấn riêng biệt cho thơ văn Tản Đà. “Hầu trời” có thể coi là một trong những tác phẩm hay nhất, kết tinh giá trị nội dung, nghệ thuật của Tàn Đà.
Cách Tản Đà mở đầu tác phẩm của mình rất là đặc biệt quan trọng :
“ Đêm qua chẳng biết có hay không ,
Chẳng phải hoảng loạn, không mơ mòng
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể !
Thật được lên tiên sướng lạ lùng. ”
Câu thơ tiên phong là nỗi do dự rất là chân thực, liệu đêm qua có là thực, hay chỉ là hư. Hỏi đấy rồi để câu thơ 2,3,4 ông đã tự vấn đáp cho chính những do dự ấy : Tản Đà chứng minh và khẳng định giấc mơ đêm qua bằng cách phủ định liên tục, từ “ thật ” được lặp lại bốn lần : “ thật hồn, thật phách, thật thân thể, thật được lên tiên ” để nhấn mạnh vấn đề những cung bậc cảm hứng mà đêm qua chính ông đã được thưởng thức, đó là nỗi “ sướng lạ lùng ”. Đây chính là cách Tản Đà dìu dắt người đọc vào quốc tế mộng tưởng, vào giấc mơ đêm qua của ông .
Trong đêm trăng thanh gió mát, giữa lúc canh ba yên ắng, tĩnh mịch, Tản Đà nằm buồn uống nước và ngâm văn thì bỗng thấy có hai cô tiên xuống đón ông lên trời. Chuyện có vẻ như trọn vẹn hư cấu, khó lòng hoàn toàn có thể tin được nhưng bằng cách lý giải dí dỏm, vui nhộn, Tản Đà đã khiến cho lí do đó trở nên chân thực, đồng thời còn chứng minh và khẳng định được kĩ năng của bản thân : “ Trời nghe hạ giới ai ngân nga / Tiếng ngân vang cả sông Ngân Hà / Làm Trời mất ngủ, Trời đương mắng / Có hay lên đọc, Trời nghe qua ” .
Trước sự đón rước nồng hậu, nhiệt tình của thiên giới, thi sĩ hăng say biểu lộ bản thân :
“ Đọc hết văn vần sang văn xuôi
Hết văn thuyết lí lại văn chơi ”
Và ông tự lên tiếng khẳng định chắc chắn, tự khen kĩ năng văn chương của bản thân “ văn dài hơi tốt ”, “ văn đã giàu thay lại lắm lối ”. Ông chứng minh và khẳng định kĩ năng của bản thân không chỉ ở phần nội dung, nghệ thuật và thẩm mỹ mà văn chương còn đồ sộ về số lượng, đa dạng chủng loại về thể loại. Trước năng lực của Tản Đà ai nấy đều cảm thấy vui sướng, niềm hạnh phúc : Trời “ lấy làm hay ”, “ bật buồn cười ”. Các vị chư tiên “ nở dạ ” ( sung sướng ), “ lè lưỡi ” ( thán phục ), “ chau mày ” ( suy ngẫm ), “ lắng tai ” ( chú ý ), “ cùng vỗ tay ” ( tán dương ), ao ước mong mỏi chiếm hữu những bài thơ bài văn ấy. Và họ tranh nhau dặn :
– “ Anh gánh lên đây bán chợ Trời ”
Những lời tán dương, ngợi khen của những vị chư tiên lại một lần nữa chứng minh và khẳng định kĩ năng của Tản Đà :
“ Nhời văn chuốt đẹp như sao băng
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển !
Êm như gió thoảng, tinh như sương
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết. ”
Hàng loạt hình ảnh so sánh xinh xắn nhất, tinh khiết nhất : sao băng, mây chuyển, tinh như sương, đầm như mưa sa, lạnh như tuyết, đã diễn đạt những vẻ đẹp phong phú, đa dạng và phong phú trong thơ văn Tản Đà. Đồng thời cho thấy niềm sây mê ngưỡng mộ của họ so với thi nhân. Niềm đam mê văn chương đã xóa nhòa khoảng cách giữa một người trần mắt thịt với những người của nhà Trời. Dường như đến với nghệ thuật và thẩm mỹ, chính cái hay, cái đẹp là sợi chỉ liên kết những tâm hồn nghệ sĩ với nhau, giữa chiếu văn chương không còn người nhà Trời với người trần, không còn người bề trên với kẻ bề tôi, mà chỉ còn quan hệ giữa tác giả và fan hâm mộ .
Đoạn thơ đã cho người đọc phần nào thấy được con người của Tản Đà, ông là một người tự tin, tự tôn với năng lực của bản thân, ông ý thức được giá trị của chính mình. Nhưng đồng thời cuộc vượt thoát lên chốn tiên giới này cũng cho thấy sự đơn độc, lạc lõng của ông với cuộc sống. Ông khao khát tìm được tri âm để hoàn toàn có thể đồng cảm tất thảy những tâm tư nguyện vọng, tình cảm của mình. Đây đồng thời cũng là khát vọng chung của những người nghệ sĩ đương thời .
Sau khi đem kĩ năng bộc lộ cho mọi người, Tản Đà đồng thời cũng đem những tâm sự rất thực san sẻ với Trời cùng những chư tiên : “ Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó / Trần gian thước đất cũng không có ”. Cái ông có chỉ là “ một bụng văn ” nhưng lại bị o ép nhiều chiều : thuê giấy mực, in, lại thuê shop, hao công tốn của những văn chương hạ giới lại rẻ mạt, “ Kiếm được đồng lãi thực rất khó ”, “ Làm ăn quanh năm chẳng đủ tiêu ”. Câu thơ đậm xúc cảm ngậm ngùi, nghi ngại về thiên chức của kẻ cầm bút .
Để rồi sau đó, Trời đưa ra những lời động viên rất là chân thành : “ Thôi con cứ về mà làm ăn / Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết ”. Lời động viên cũng chính là lời tự an ủi chính mình và những văn sĩ cùng thời. Đoạn thơ này lại cho thấy cái “ ngông ” trong con người Tản Đàm tự tin, tự tôn về giá trị của bản thân đồng thời ông cũng có ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm với cuộc sống .
Bằng thể thơ thất ngôn trường thiên, với ngôn từ trong sáng, giọng điệu tự nhiên Tản Đà đã mạnh dạn bộc lộ cái tôi của bản thân. Đó là cái tôi : ngông ngạo, phóng túng, tự ý thức thâm thúy về năng lực, giá trị đích thực của mình, khao khát được chứng minh và khẳng định giá trị của mình trước cuộc sống .
4. Bài văn phân tích Hầu trời mẫu số 4
Tản Đà (1889 – 1939) tên thật là Nguyễn Khắc Hiếu, quê ở Sơn Tây thuộc Ba Vì, Hà Nội ngày nay. Sinh ra và lớn lên trong buổi giao thời, là “người của hai thế kỉ”, ông học chữ Hán từ nhỏ nhưng sau chuyển sang sáng tác văn thơ bằng chữ Quốc ngữ. Với phong cách sáng tác đầy lãng mạn, bay bổng vừa phóng khoáng, ngông nghênh lại vừa cảm thương ưu ái – thơ văn ông được coi như một gạch nối giữa hai thời đại văn học của dân tộc: trung đại và hiện đại. Tác phẩm “Hầu trời” trong tập “Còn chơi” (1921) là một sáng tác cho ta biết được nhiều điều về thơ và con người Tản Đà.
Bài thơ sinh ra trong thực trạng khuynh hướng lãng mạn khá đậm nét trong văn chương thời đại, xã hội thực dân nửa phong kiến tù hãm, u uất, đầy rẫy cảnh ngang trái, xót đau. Bài thơ được Tản Đà viết diễn biến như một câu truyện có cụ thể và sự kiện đầy mê hoặc .
Đêm qua chẳng biết có hay không
Chẳng phải hoảng loạn, không mơ mòng
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể
Thật được lên tiên sướng lạ lùng
Điệp từ “ thật ” nhấn mạnh vấn đề xúc cảm của thi nhân, những câu cảm thán thể hiện xúc cảm bàng hoàng, câu chứng minh và khẳng định có vẻ như lật lại yếu tố mơ mà như tỉnh, hư mà như thực. Cách ra mắt ấy đã gợi cho người đọc về một tứ thơ lãng mạn nhưng cảm hứng là có thực. Tác giả muốn người đọc cảm nhận được cái hồn cốt trong cõi mộng, mộng mà như tỉnh, hư mà như thật. Cách vào chuyện đầy độc lạ và có duyên ấy làm cho câu truyện mà tác giả sắp kể trở nên hấp dẫn .
Rồi nhà thơ kể về thực trạng khởi đầu câu truyện đầy li kì của mình :
Nguyên lúc canh ba nằm một mình
Vắt chân dưới bóng ngọn đèn xanh
Nằm buồn ngồi dậy đun nước uống
Uống xong ấm nước nằm ngâm văn
Vậy là khoảng trống mở màn đã rất vừa đủ, thời hạn – canh ba ; khoảng trống – đêm khuya ; hoạt động giải trí – nằm một mình, uống nước ngâm thơ … Rất vừa đủ để đọc giả tưởng tượng ra một buổi đêm rất là yên lặng, quạnh quẽ. Đó là cái nền mê hoặc để mở màn một câu truyện lên tiên của nhà thơ. Vẫn những lời kể rất tự nhiên, nôm na, nguyên do lên trời cũng rất độc lạ mà hợp lý .
Trời nghe hạ giới ai ngâm nga
Tiếng ngâm vang cả sông Ngân hà
Làm trời mất ngủ trời đương mắng
Có hay lên đọc trời nghe qua
Mượn lời của nhà trời để nói về tiếng ngâm của mình “ vang cả sông Ngân hà ”. Ở đây đã thấy lộ rõ cái tôi cá thể đầy chất lãng mạn bay bổng pha chút ngông trong thi nhân. Điều này càng rõ ràng khi thi nhân đọc thơ và nói về những tác phẩm của mình :
Đọc hết văn vần lại văn xuôi
Hết văn thuyết lý lại văn chơi
Thi nhân đọc rất cao hứng, sảng khoái và có phần tự đắc. Thi nhân cũng kể tường tận về những tác phẩm của mình :
Hai quyển khối tình văn lý thuyết
Hai khối tình còn là văn chơi
Thần tiên giấc mộng văn tiểu thuyết
…
Giọng đọc của thi nhân rất phong phú, hóm hỉnh và ngông ngênh. Đoạn thơ đã cho thấy thi nhân rất ý thức về kĩ năng văn thơ của mình, cũng là người táo bạo dám đường hoàng thể hiện cái tôi thành viên. Ông cũng rất “ ngông ” khi tìm đến trời để bộc lộ năng lực. Đây cũng là khát khao chân thành trong tâm hồn thi sĩ .
Sự độc lạ ở đoạn thơ còn bộc lộ ở việc thi nhân tự khen thơ mình nhưng lại để cho trời và chư tiên khen ngợi :
…
Chư tiên ao ước tranh nhau dặn :
“ Anh ghánh lên đây bán chợ trời ”
Trời lại phê cho “ văn thật tuyệt ”
Văn trần được thế chắc có ít
…
Người ở phương nào ta chưa biết. ”
Trời khen rất nhiệt thành : “ văn thật tuyệt, văn chuốt như sao băng … ” chư tiên thì xúc động, hâm mộ và tán thưởng : “ tâm nở dạ, cơ lè lưỡi … ” Đây là một lối ngông rất đáng yêu của thi sĩ. Cả đoạn thơ đậm chất lãng mạn. Đồng thời ở đây ta cũng thấy rõ tư tưởng thoát li của nhà thơ – muốn chốn thoát khỏi chốn trần tục, văn thơ của ông chỉ xứng cho người trời nghe, người đời không hiểu, không cảm hết được giá trị, tầm vóc của nó .
Ở đoạn thơ tiếp theo nhà thơ đã hiên ngang chứng minh và khẳng định cái tôi của mình gắn liền với tên tuổi thật của mình :
Con tên Khắc Hiếu họ Nguyễn
Quê ở Á châu về địa cầu
Sông Đà núi Tản nước Nước Ta
…
Trong văn chương việc bộc lộ họ tên trong tác phẩm chính là một cách để bộc lộ cái tôi của mình. Đó là thái độ ngông của người có tài, biết trân trọng chứng minh và khẳng định kĩ năng của mình. Trong thời đại cuả Tản Đà, quốc gia đang mất chủ quyền lãnh thổ, tự trình làng như là cách bộc lộ sự tự hào, tự tôn dân tộc bản địa. Nhà thơ còn khẳng định chắc chắn phong thái ngông của mình một cách hóm hỉnh :
“ Bẩm quả có tên Nguyễn Khắc Hiếu
Đày xuống hạ giới vì tội ngông ”
Trong cuộc đối thoại với tưởng tượng với nhà trời nhà thơ còn khẳng định chắc chắn nghĩa vụ và trách nhiệm và nghĩa vụ và trách nhiệm cao quý của mình là lo việc “ thiên lương ”. Phải chăng đó cũng là lời chứng minh và khẳng định về thiên chức của những người cầm bút. Đây là trường hợp được tác giả thiết kế xây dựng đầy phải chăng để có thời cơ giãi bày về cái nghề của mình. Thi nhân kể về đời sống – đó là một đời sống nghèo khó, túng thiếu, thân phận nhà văn bị rẻ rúng, ở trần gian không tìm được tri âm phải lên cõi trần để thỏa nguyện nỗi lòng :
Bẩm trời cảnh con thực nghèo khó
Trần gian thước đất cũng không có
…
Văn chương hạ giới rẻ như bèo
Kiếm được đồng lãi thực rất khó
…
Nhà thơ Tản Đà được coi là người đặt nền móng cho thơ tân tiến không chỉ bởi hơi thở mới mẻ và lạ mắt trong thơ ông, cái tôi hiên ngang trong những áng văn thơ của ông mà còn bởi ông là người tiên phong “ mang văn chương ra bán phố phường ” .
Qua đoạn thơ ấy ta thấy hiện lên một bức tranh đầy chân thực và cảm động về đời sống của người nghệ sĩ trong xã hội bấy giờ, một đời sống cơ cực, không tấc đất cắm rùì, thân phận bị rẻ rúng, làm chẳng đủ ăn … Cả đoạn văn là cảm hứng hiện thực bao trùm .
Ở đây nhà thơ cũng ý thức rất rõ về nghĩa vụ và trách nhiệm của mình là truyền bá thiên lương. Điều đó giúp ta chứng tỏ Tản Đà lãng mạn chứ không thoát li trọn vẹn. Ông vẫn ý thức về nghĩa vụ và trách nhiệm, nghĩa vụ và trách nhiệm với đời là góp thêm phần đem lại đời sống ấm no niềm hạnh phúc hơn. Đó là sự chứng minh và khẳng định mình trước cuộc sống, khao khát được gánh vác việc đời .
Với hầu trời Tàn Đà đã đem lại cho văn học Việt nam đầu thế kỉ một luồng không khí mới. Qua một câu truyện tưởng tượng đầy hào hứng. Ta đã thấy một cái tôi ngông nghênh, hào hoa và cái tôi đơn độc bế tắc trước thời vận. Thi sĩ cũng đã tự tin chứng minh và khẳng định năng lực nói lên quan điểm văn chương thực thi thiên lương của mình. Viết văn hay làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn là xứ mạng mà trời đã giao cho nhà thơ .
Với cách kể truyện hóm hỉnh, có duyên, hấp dẫn người đọc, ngôn từ thơ tinh xảo, quyến rũ, cảm hứng tự nhiên phóng túng trong thể thơ thất ngôn trường thiên khá tự do đã cho ta một tuyệt tác thi ca kì diệu .
Tản Đà – một con người xứng danh để người đời tôn kính với những gì ông đã góp phần cho cuộc sống và văn học .
Văn chương thời nôm na
Thú chơi có sơn hà
Ba vì ở trước mặt
Hắc giang bên cạnh nhà .
( Nguồn : Dương Đạt )
5. Bài văn phân tích Hầu trời mẫu số 5
Tản Đà (1889 – 1939) tên khai sinh là Nguyễn Khắc Hiếu, ông sinh ra và lớn lên trong buổi giao thời Hán học đã tàn và Tây học cũng mới bắt đầu nên con người ông kể cả học vấn, lối sống và sự nghiệp văn chương đều mang dấu ấn “người của hai thế kỉ” (Hoài Thanh). Vào những năm 20 của thế kỉ XX, tên tuổi Tản Đà nổi lên như một ngôi sao sáng trên thi đàn, một số tác phẩm tiêu biểu của ông là: “Thơ Tản Đà” (1925); “Giấc mộng lớn” (tự truyện – 1928); “Còn chơi” (thơ và văn xuôi – 1921)… Thơ Tản Đà thể hiện “cái tôi” lãng mạn, bay bổng vừa phóng khoáng lại vừa cảm thương, chính vì vậy ông đã được nhà phê bình văn học Hoài Thanh xếp ở vị trí đầu tiên trong cuốn “Thi nhân Việt Nam”. Một bài thơ thể hiện khá rõ nét phong cách này của Tản Đà là bài “Hầu trời”. Bài thơ được in trong tập “Còn chơi”, xuất bản năm 1921, thể hiện rõ nhất “cái tôi” cá nhân ngông nghênh, phóng túng và khao khát được khẳng định giá trị bản thân trước cuộc đời của Tản Đà.
Bài thơ “ Hầu trời ” gây ấn tượng thâm thúy với người đọc bằng cách vào đề, cách dẫn dắt khá giật mình và mê hoặc, hấp dẫn người đọc vào câu truyện mà tác giả sắp kể :
“ Đêm qua chẳng biết có hay không
Chẳng phải hoảng loạn, không mơ mòng
Thật hồn ! Thật phách ! Thật thân thể
Thật được lên tiên – sướng lạ lung ”
Chính tác giả là chủ thể của giấc mơ cũng không dám chứng minh và khẳng định là giấc mơ đó có hay không, thực hay hư ảo. Nhưng ở những câu thơ tiếp theo với việc dùng ngôn từ mãnh mẽ như để chứng minh và khẳng định yếu tố thực của giấc mơ. Từ “ thật ” được lặp lại bốn lần cũng như để nhấn mạnh vấn đề thực sự của những chi tiết cụ thể, hình ảnh trong giấc mơ .
Ở những khổ thơ tiếp theo, tác giả kể về lí do được lên “ hầu trời ” của mình :
“ Nguyên lúc canh ba nằm một mình
Vắt chân dưới bóng ngọn đèn xanh
Nằm buồn, ngồi dậy đun ấm nước
Uống xong ấm nước, ngồi ngâm văn .
… .
… .
Vào trông thấy Trời, sụp xuống lạy
Trời sai tiên nữ dắt lôi dậy
Ghế bành như tuyết vân như mây
Truyền cho văn sĩ ngồi chơi đấy ” .
Câu chuyện trọn vẹn hư cấu mà giống như một câu truyện có thật vì có đủ trường hợp, khoảng trống, thời hạn diễn ra vấn đề và tác giả là nhân vật chính. Tác giả lý giải lí do của buổi “ hầu trời ” là do “ tiếng ngâm vang cả sông Ngân Hà ” khiến Trời mất ngủ. Trời bèn sai tiên nữ xuống gọi thi sĩ lên đọc văn cho Trời nghe. Lí do của buổi “ hầu trời ” mà tác giả đưa ra như một chứng minh và khẳng định rằng : Cái suôn sẻ được lên hầu trời gắn liền với những phút cao hứng trong thơ văn của nhà thơ .
Khi đã đưa ra lí do, tác giả kể tiếp diễn biến của buổi “ hầu trời ”. Câu chuyện diễn ra rất tự nhiên và hợp lý. Theo lệnh của Trời, thi sĩ đọc văn và ngâm văn của mình cho Trời và những chư tiên nghe .
“ Truyền cho văn sĩ đọc văn nghe
Dạ bẩm lạy Trời con xin đọc ” .
Đúng với niềm đam mê của mình, thi sĩ đọc với toàn bộ sự nhiệt tình và phấn khích. Có lẽ chưa khi nào thi sĩ lại cảm thấy hứng thú và thăng hoa đến như thế này nên đọc liền một mạch :
“ Đọc hết văn vần sang văn xuôi
Hết văn thuyết lí lại văn chơi
Đương cơn đắc ý đọc đã thích
Chè trời nhấp giọng càng tốt hơi ” .
Thái độ của người nghe rất chú ý và ai cũng tán thưởng, thể hiện sự hâm mộ qua nét mặt, cử chỉ, điệu bộ : “ Tâm như nở dạ ” ; “ Cơ lè lưỡi ” ; “ Hằng Nga, Chức nữ chau đôi mày ” ; “ Song Thành, Tiểu Ngọc lắng tai đứng ” và khi hết mỗi bài thì toàn bộ cùng hàng loạt vỗ tay. Thi sĩ còn kể ra hàng loạt những tập thơ của mình như : “ Khối tình ”, “ Đài gương ”, “ Lên sáu ” … Nhận được sự ngưỡng mộ, thi sĩ được những chư tiên dặn : “ Anh gánh lên đây bán chợ trời ” .
Đoạn thơ tiếp theo biểu lộ rõ ý thức về “ cái tôi ” cá thể của tác giả rất cao :
“ Trời lại phê cho : “ văn thật tuyệt !
Văn trần được thế chắc có ít
Nhời văn chau chuốt đẹp như sao băng !
Khí văn hùng mạnh như mây chuyển !
Êm như gió thoảng, tinh như sương !
Đầm như mưa sa, lạnh như tuyết ! ”
“ Cái tôi ” được biểu lộ ở việc tác giả đã cố ý mượn lời của Trời để ca tụng thơ văn của mình. Hiện tượng này từ trước đến nay trong lịch sử dân tộc văn chương chưa từng thấy, nó không những chứng tỏ Tản Đà rất có ý thức về kĩ năng văn chương tiêu biểu vượt trội của bản thân so với những nhà văn, nhà thơ cùng thời mà còn như chứng minh và khẳng định chính Tản Đà là người khơi nguồn cho một cuộc cách mạng về thơ ca, đúng với cái tên “ người của hai thế kỉ ” mà Hoài Thanh đã gọi. Cái hay, cái đẹp trong thơ văn Tản Đà được chính tác giả đem so sánh với vẻ đẹp tuyệt vời của những hiện tượng kỳ lạ, sự vật trong ngoài hành tinh như : sao băng, mây, gió, sương, tuyết …, thái độ của tác giả tỏ ra rất tự hào, tự tôn về kĩ năng văn chương của mình. Đây chính là cái “ ngông ” của thi sĩ, tự chứng minh và khẳng định một cách rất “ ngông ”, rất Tản Đà .
Theo nhu yếu của Trời, thi sĩ tự xưng tên tuổi và thân thế :
“ – Dạ, bẩm lạy Trời con xin thưa
Con tên Khắc Hiếu họ là Nguyễn
Quê ở Á châu về địa cầu
Sông Đà núi Tản nước Nam Việt ”
Trời ngờ ngợ một lúc lâu rồi sai Thiên tào kiểm tra lại. Thiên tào tra sổ rồi bẩm báo :
“ – Bẩm quả có tên Nguyễn Khắc Hiếu
Đày xuống hạ giới vì tội ngông ” .
Lúc ấy Trời mới phán rằng đó không phải là Trời đày mà là nhờ thao tác “ thiên lương ” của quả đât. Thấy Trời phán vậy, thi sĩ liền trình diễn một mạch nỗi khổ của bản thân và những khó khăn vất vả của nghề kiếm sống bằng ngòi bút :
“ – Bẩm Trời, cảnh con thực nghèo khó
Trần gian thước đất cũng không có
…
Trời lại sai con việc nặng quá
Biết làm có được mà dám theo ”
Đoạn thơ này là một bức tranh hiện thực được vẽ bằng bút pháp tả chân thực, tỉ mỉ và rất đơn cử, phản ánh đúng mực đời sống cùng cực của những tầng lớp văn nghệ sĩ và tình hình lộn xộn của thị trường văn chương thời ấy. Cảm xúc ở đoạn thơ khi thi sĩ đọ thơ cho Trời nghe hứng khởi bao nhiêu thì đoạn này lại ngậm ngùi, chua xót bấy nhiêu. Giấc mơ “ hầu trời ” như sự bộc lộ tha thiết, mãnh liệt của khát khao được bộc lộ kĩ năng của thi sĩ. Dường như Trời cũng đồng cảm được tình cảnh của thi sĩ nên khuyên nhủ :
“ Rằng : Con không nói Trời đã biết
Trời dẫu ngồi cao, Trời thấu hết
Thôi con cứ về mà làm ăn
Lòng thông chớ ngại chi sương tuyết ”
Tiếng gà gáy xao xác, tiếng người dậy báo hiệu đã hết đêm. Cuộc chia tay giữa thi sĩ với Trời và những chư tiên diễn ra trong niềm xúc động :
“ Hai hàng lụy biệt giọt sương rơi
Trông xuống trần gian vạn dặm khơi
Thiên tiên ở lại, trích tiên xuống
Theo đường không khí về trần ai ”
Thi sĩ đã tỉnh khỏi giấc mộng nhưng những vấn đề diễn ra vẫn còn đầy ấn tượng khiến thi sĩ phải thốt ra như sự hụt hẫng :
“ Một năm ba trăm sáu mươi đêm
Sao được mỗi đếm lên hầu Trời ” .
Câu chuyện “hầu trời” đã phản ánh khá rõ tính cách của Tản Đà, ông đã mạnh dạn tự biểu hiện “cái tôi” cá nhân, một “cái tôi” ngông, phóng túng tác giả ý thức rất rõ về tài năng, dám đàng hoàng công khai cái tài văn chương hơn người của mình. Bài thơ “Hầu trời” là một bài thơ hay và độc đáo, tiêu biểu cho tính chất giao thời giữa cái mới và cái cũ trong nghệ thuật thơ Tản Đà.
Trên đây, THPT Sóc Trăng đã tổng hợp một số gợi ý cơ bản cũng như mẫu dàn ý chi tiết cho bài phân tích bài thơ Hầu trời của Tản Đà. Hi vọng, cùng với những bài văn mẫu tham khảo ở cuối bài viết các em sẽ có thêm những ý tưởng mới, vốn từ ngữ mới cho bài viết của mình. Chúc các em học tốt !
Phân tích bài thơ Hầu trời, hướng dẫn lập dàn ý, sơ đồ tư duy và tuyển tập những bài văn mẫu hay phân tích nội dung nghệ thuật bài thơ Hầu trời của Tản Đà.
Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng
Chuyên mục : Giáo dục đào tạo
Source: https://tbdn.com.vn
Category: Văn học
